Değişken Maliyetler Nasıl Hesaplanır?

Ticari faaliyetlerle ilişkili maliyetler genel olarak iki kategoride sınıflandırılabilir: değişken ve sabit. Değişken maliyetler, üretim hacmiyle dalgalanma gösterirken sabit maliyetler sabit kalır. Maliyetleri yönetmenin ve iş verimliliğini artırmanın ilk adımı maliyetlerin nasıl sınıflandırılacağını öğrenmektir. Değişken maliyetleri hesaplamayı bilmek üretim birimi başına düşen maliyeti düşürerek işini daha kârlı hâle getirmene yardımcı olacaktır.

Yöntem 1

Yöntem 1 / 3:

Değişken Maliyetleri Hesaplamak

Makaleyi İndir

1
Maliyetlerini sabit veya değişken olarak sınıflandır. Sabit maliyetler, üretim hacmi değiştiğinde bile sabit kalan maliyetlerdir. Kira ve yönetici maaşları sabit maliyetlere örnektir. 1 birim de üretsen, 10.000 birim de üretsen, bu maliyetler her ay neredeyse aynı olacaktır. Değişken maliyetler üretim hacmine göre değişir. Örneğin; hammadde, paketleme ve nakliye ve işçi ücretlerinin tümü değişken maliyetlerdir. Üretim birimi ne kadar fazlaysa bu maliyetler o kadar yüksek olacaktır.^{[1]XKaynağı araştır}
- Sabit ve değişken maliyetler arasındaki farkı anladıktan sonra işletme maliyetlerinin her birini sınıflandır. Birçok maliyetin -yukarıdaki örnekte belirtilenler gibi- sınıflandırılması kolay olacaktır. Diğerleri daha belirsiz olabilir.
- Mutlak sabit veya değişken davranış sergilemeyen bazı maliyetlerin sınıflandırılması zor olabilir. Örneğin; bir işçiye sabit bir maaşın yanında satış adedine göre değişen bir komisyon ödenebilir. En iyisi bu maliyetleri ayrı ayrı sabit ve değişken parçalara ayırmaktır. Bu durumda, sadece işçinin alacağı komisyon değişken bir maliyet olacaktır.^{[2]XKaynağı araştır}
2
Belirli bir döneme ait değişken maliyetlerin tümünü topla. Tüm değişken maliyetlerini sınıflandırdıktan sonra belirli bir döneme ait olanları topla. Örneğin; sadece 3 değişken maliyeti olan basit bir üretim faaliyetini değerlendir: hammaddeler, paketleme ve nakliye, işçi ücretleri. Elde edeceğin toplam, değişken maliyetlerin toplamıdır.^{[3]XKaynağı araştır}
- En son yıla ait maliyetler şöyle olsun: hammadde 35.000 ₺, paketleme ve nakliye 20.000₺, çalışan ücretleri 100.000 ₺.
- Bu nedenle, yıla ait değişken maliyetlerin toplamı $35.000+20.000+100.000$ veya $155.000{\text{₺}}$ ’dir. Bu maliyetler o yılki üretim hacmiyle doğrudan bağlantılıdır.
3
Değişken maliyetler toplamını üretim hacmine böl. Belirli bir döneme ait değişken maliyetler toplamının o dönemin üretim hacmine bölünmesi birim değişken maliyeti verir. Yani, birim değişken maliyet $v={\frac {V}{Q}}$ $How.com.vn Türkçe: {\displaystyle v={\frac {V}{Q}}}$ şeklinde hesaplanabilir; burada v birim değişken maliyet, V toplam değişken maliyet ve Q üretilen miktardır. Örneğin; yukarıdaki işletme o yıl ürününden 500.000 birim ürettiyse birimin değişken maliyeti ${\frac {155.000{\text{₺}}}{500.000}}$ $How.com.vn Türkçe: {\displaystyle {\frac {155.000{\text{₺}}}{500.000}}}$ veya $0,31{\text{₺}}$ $How.com.vn Türkçe: {\displaystyle 0,31{\text{₺}}}$ olur.
- Birim değişken maliyeti, üretilen birim başına düşen değişken maliyettir. Bu, her ek birimin üretilmesi ile oluşan ekstra maliyettir. Örneğin, yukarıdaki işletme 100 birim daha ürettiyse bunun 31 ₺'lik ek üretim maliyetlerine neden olması beklenir.^{[4]XKaynağı araştır}
Reklam

Yöntem 2

Yöntem 2 / 3:

Yüksek-Düşük Yöntemini Kullanmak

Makaleyi İndir

1
Karma maliyetleri anla. Bazen maliyetler değişken veya sabit olarak kolayca sınıflandırılamaz. Bu maliyetler üretime göre değişebilir, ancak üretim veya satış olmadığında bile gereklidir. Bu maliyetlere karma maliyetler denir. Karma maliyetler, her iki maliyet türünü de doğru bir şekilde karşılaştırmak adına sabit ve değişken bileşenlere ayrılabilir.
- Karma maliyetlere bir örnek maaş artı komisyon şeklinde çalışan bir işçinin maaş gideridir. Satış olmadığında da maaş ödenir, ancak komisyon satış adedine bağlıdır. Bu örnekte, komisyon değişken ve maaş sabit bir maliyettir.^{[5]XKaynağı araştır}
- Her maaş dönemi için belirli bir saat garantisi olan işçiler için karma maliyetler uygulanabilir. Normal saatler sabit, fazla mesai ise değişken bir maliyet olabilir.
- Ek olarak, işçi sosyal hakları maliyetleri karma maliyet olarak düşünülebilir.
- Biraz daha karmaşık bir örnek, elektrik ve su gibi masraflardır. Elektrik, su ve doğalgaz faturaları üretim yapılmasa bile ödenmelidir. Ancak bunlar, üretimle birlikte daha büyük miktarlarda kullanılabilir. Bu maliyetleri sabit ve değişken kategorilere ayırmak için daha karmaşık bir yöntem kullanmak gerekir.
2
Faaliyet ve maliyeti ölç. Karma maliyetleri sabit ve değişken bileşenlere ayırmak için "yüksek-düşük" yöntemini kullanabilirsin. Bu yöntem, en yüksek ve en düşük üretim yapılan aylardaki karma maliyetlerle başlar ve değişken maliyet oranını hesaplamak için aralarındaki farkı kullanır. Başlamak için, en yüksek ve en düşük faaliyetin (üretim) yapıldığı ayları belirle. Ölçülebilir bir şekilde (makine-saat) faaliyeti ve her ay için hesaplamak istediğin karma maliyetleri yaz.^{[6]XKaynağı araştır}
- Örneğin; şirketin üretim sürecinde su jetiyle metal parçalar kesiyor olsun. Bu, üretim miktarıyla birlikte artan bir değişken maliyet olarak su masrafını içerir. Ancak, üretim tesisini işletmekten kaynaklanan bir su masrafın (içme, tuvalet vb.) da var. Su maliyetlerin karma bir maliyet olacaktır.
- Bu örnekte, en yüksek ayda 9.000 ₺ su faturası ve 60.000 makine-saat üretimin olduğunu söyleyelim. En düşük ise 8.000 ₺ su faturası ve 50.000 makine-saat üretimin olsun.
3
Değişken maliyet oranını hesapla. Değişken maliyet oranını bularak iki miktar (maliyet ve üretim) arasındaki farkı bul. Değişken maliyet oranı $VCR={\frac {C-c}{P-p}}$ $How.com.vn Türkçe: {\displaystyle VCR={\frac {C-c}{P-p}}}$ formülünü kullanarak bulunabilir; burada C ve c sırasıyla en yüksek ve en düşük ayların maliyetleri, P ve p bunların üretim seviyelerini ifade eder.
- Bu örnekte, $VCR={\frac {9.000{\text{₺}}-8.000{\text{₺}}}{60.000-50.000}}$ . Sadeleştirirsek $VCR={\frac {1.000{\text{₺}}}{10.000}}$ elde ederiz ve buradan da $0,10{\text{₺}}$ elde edilir. Bu da, her fazladan makine-saat üretimin maliyetinin 0,10₺ olduğu anlamına gelir.^{[7]XKaynağı araştır}
Şimdi, karma maliyetlerin ne kadarının değişken maliyet olduğunu belirlemek için değişken maliyet oranını kullan. Bu rakamı elde etmek için değişken maliyet oranını ürün miktarı ile çarp. Örneğe göre bu, en düşük ay için $0,10{\text{₺}}\times 50.000$ ya da $5.000{\text{₺}}$ , en yüksek ay için $0,10{\text{₺}}\times 60.000$ ya da $6.000{\text{₺}}$ yapar. Bu, her ay için değişken maliyetleri yansıtır. Sabit maliyeti elde etmek için bunu toplam aylık maliyetten çıkarabilirsin ki bu her iki durumda da 3.000 ₺’dir.^{[8]XKaynağı araştır}
Reklam

Yöntem 3

Yöntem 3 / 3:

Değişken Maliyet Bilgisini Kullanmak

Makaleyi İndir

1
Değişken maliyet eğilimlerini ölç. Çoğu durumda, artan üretim her ek birimi daha kârlı hâle getirecektir. Bunun nedeni, sabit maliyetlerin artık daha büyük bir üretim hacmine daha ince bir şekilde yayılacak olmasıdır. Örneğin; yılda 500.000 birim üreten bir işletme, kira için yılda 50.000 ₺ harcıyorsa, kira bedeli her birim başına 0,10 ₺’ye denk gelir. Eğer üretim iki katına çıkarsa kira artık birim başına sadece 0,05 ₺ olur ve her satışta daha fazla kâr elde edilir. Yani, gelirler arttıkça, satılan ürünlerin maliyeti de artacaktır, fakat bu daha yavaş bir oranda olacaktır (ideal olarak, birim başına değişken maliyet sabit kalır ve birim başına sabit maliyet azalır).
- Değişken maliyetlerin sabit kalıp kalmayacağını belirlemek için toplam değişken maliyeti gelire böl. Bu, maliyetin ne kadarının değişken maliyet olduğu konusunda bir fikir verecektir. Daha sonra bu rakamı, birim başına değişken maliyetin artış ya da azalmasını takip etmek için geçmiş değişken maliyet verileriyle karşılaştırabilirsin.^{[9]XKaynağı araştır}
- Örneğin; eğer gelirler 1.000.000 ₺ ve 1.150.000 ₺ iken toplam değişken maliyet sırasıyla, bir yıl 70.000 ₺ ve sonraki yıl 80.000 ₺ idiyse, değişken maliyetin bu iki yıl boyunca gelirin sırasıyla $70.000{\text{₺}}\div 1.000.000{\text{₺}}$ ya da yüzde $7$ ’si ve $80.000{\text{₺}}\div 1.150.000{\text{₺}}$ ya da yüzde $6,96$ ’sı oranında oldukça sabit kaldığını görebilirsin.
2
Riski değerlendirmek için değişken maliyet oranını kullan. Bir birimin değişken maliyetlerinin yüzdesini sabit maliyetlerle karşılaştırarak her bir gider türünün oranını belirleyebilirsin. Bu, ${\frac {v}{v+f}}$ $How.com.vn Türkçe: {\displaystyle {\frac {v}{v+f}}}$ formülüyle birim başına değişken maliyetleri, birim başına toplam maliyete bölerek hesaplanabilir; formülde v ve f sırasıyla birim başına değişken ve sabit maliyetlerdir. Örneğin; eğer birim başına sabit maliyetler 0,10 ₺ ve birim başına değişken maliyet 0,40 ₺ ise (birim başına 0,50 ₺ toplam maliyet) birim maliyetinin %80’i değişken maliyettir ( $0,40{\text{₺}}/0,50{\text{₺}}=0,8$ $How.com.vn Türkçe: {\displaystyle 0,40{\text{₺}}/0,50{\text{₺}}=0,8}$ ). Bir dış yatırımcı olarak, bu bilgileri potansiyel kâr riskini öngörmek için kullanabilirsin.
- Bir şirket öncelikle üretimde değişken maliyetlerle karşılaşırsa, birim başına daha istikrarlı bir maliyete sahip olabilir. Bu, istikrarlı satışlar göz önüne alınacak olursa daha istikrarlı bir kâr akışına yol açacaktır.
  - Bu Carrefour ve Migros gibi büyük perakendeciler için geçerlidir. Bu şirketlerin sabit maliyetleri, her satışla ilişkili maliyetin büyük bir bölümüne tekabül eden değişken maliyetleriyle karşılaştırıldığında nispeten düşüktür.^{[10]XKaynağı araştır}
- Ancak, sabit maliyet oranlarının daha yüksek olduğu bir şirket, sürümden kazanmadan daha kolay faydalanabilir (daha büyük üretim, birim maliyetlerinin düşük olmasını sağlar). Bunun nedeni gelirlerin giderlerden çok daha hızlı artacak olmasıdır.
  - Örneğin; bir yazılım şirketi, ürün geliştirme ve destek personeliyle ilişkili sabit maliyetlere sahip olup da önemli bir değişken maliyet artışına sebep olmadan yazılım satışlarını artırabilir.
- Bununla birlikte, satışların düşmesi sırasında, öncelikli olarak değişken maliyetlere dayanan bir şirket, üretimi daha kolay bir şekilde azaltıp kârlı kalabilirken, öncelikli olarak sabit maliyetlere sahip bir şirketin çok daha yüksek birim başına sabit maliyetle başa çıkmanın bir yolunu bulması gerekir.^{[11]XKaynağı araştır}
- Yüksek sabit maliyetli ve düşük değişken maliyetli bir şirketin de gelire bağlı olarak kâr veya zararı büyüten üretim kaldıracı vardır. Esasen, belirli bir noktanın üzerindeki satışlar çok daha kârlıyken, o noktanın altındaki satışlar çok daha pahalıdır.
- Tercihen, şirket sabit ve değişken maliyetlerini ayarlayarak risk ve kârlılık hesaplarını dengelemeye çabalamalıdır.
3
Aynı sektördeki şirketleri karşılaştır. Belirli bir şirket için birim başına değişken maliyeti ve toplam değişken maliyeti hesapla. Ardından, o şirketin endüstrisi için ortalama değişken maliyet verilerini bul. Bu, sana şirketi değerlendireceğin bir karşılaştırma standardı sağlayabilir. Birim başına daha yüksek değişken maliyetler, bir şirketin diğerlerine göre daha az verimli olduğu fikrini verebilir, oysa birim başına daha düşük bir değişken maliyet rekabetçi bir avantaj ifade edebilir.^{[12]XKaynağı araştır}
- Ortalamanın üzerinde bir birim başına maliyet, bir şirketin üretim için daha fazla kaynak (işçilik, malzeme, faturalar) kullandığını ya da kaynaklarına daha fazla harcama yaptığını gösterir. Bu, verimliliğin düşük ya da kaynakların pahalı olduğunu gösterebilir. Her iki durumda da şirket, harcamalarını düşürmediği veya fiyatlarını yükseltmediği sürece rakipleri kadar kârlı olmayacaktır.
- Diğer taraftan, aynı ürünleri daha düşük maliyete üretebilen bir şirket, pazarın geri kalanından daha ucuza satarak rekabet avantajı elde eder.
- Bu maliyet avantajı daha ucuz kaynaklar, daha ucuz işgücü veya daha yüksek üretim verimliliği nedeniyle olabilir.
- Örneğin; rakiplerinden daha düşük bir fiyata pamuk elde edebilen bir şirket, daha düşük bir değişken maliyetle gömlek üretebilir ve böylece ürünleri için daha düşük bir fiyat belirleyebilir.
- Halka açık şirketler finansal tablolarını internet sitelerinde veya Sermaye Piyasası Kurumu (SPK) aracılığıyla sunarlar. Değişken maliyet bilgileri gelir tablolarından bulunabilir.
4
Başabaş noktası analizi yap. Değişken maliyetler biliniyorsa yeni bir projede başabaş noktası analizi yapmak için sabit maliyetlerle birleştirilebilir. Bir yönetici, üretilen birim sayısını artırabilir ve her adımda üretim için sabit ve değişken maliyetleri tahmin edebilir. Bu, eğer varsa hangi üretim seviyesinin en kârlı olduğunu görmelerini sağlayacaktır.^{[13]XKaynağı araştır}
- Örneğin; şirketin başlangıçta 100.000 ₺ tutarında yatırım gerektiren yeni bir ürün üretmeyi planlıyorsa, yatırımını geri kazanmak ve kâr elde etmek için bu üründen kaç tane satman gerektiğini bilmek istersin. Bunu yapmak için yatırım tutarını ve diğer sabit maliyetleri değişken maliyetlerle birlikte toplamak ve bunları çeşitli üretim düzeylerinde gelirden çıkarmak gerekir.
- Başabaş noktasını $Q={\frac {F}{P-v}}$ formülüyle hesaplayabilirsin. Formüldeki F ve v sırasıyla senin sabit ve birim başı maliyetlerin, P ürünün satış fiyatı ve Q başabaş miktarıdır.^{[14]XKaynağı araştır}
- Örneğin; eğer üretim süresi boyunca diğer sabit maliyetlerin toplam 50.000 ₺ ise (100.000 ₺’ye ek olarak sabit maliyetlerde toplam 150.000 ₺), değişken maliyetler birim başına 1 ₺ ise ve ürün birim başına 4 ₺’dan satarsa, $Q={\frac {150.000{\text{₺}}}{4{\text{₺}}-1{\text{₺}}}}$ işlemini yaparak başabaş noktasını çözebilirsin ki bu da 50.000 birim yapar.
Reklam