De resultaten van een botscan begrijpen

Pdf downloaden

Pdf downloaden

In dit artikel:

Een botscan interpreteren

Je voorbereiden op een botscan

De risico's begrijpen

Tips en waarschuwingen

Gerelateerde artikelen

Bronnen

Een botscan is een foto die gemaakt wordt om te helpen bij het detecteren van botziekten en -verwondingen. Je arts kan een botscan aanbevelen als hij of zij vermoedt dat je osteoporose (broze botten), een fractuur, botkanker, artritis of een botinfectie hebt. De procedure hiervoor is het injecteren van wat radioactief materiaal (radiotracer) in een ader, waarna een foto wordt gemaakt van je lichaam met een speciale camera die gevoelig is voor straling. Je arts zal de bevindingen aan je uitleggen, maar het is nuttig om er zelf ook meer over te leren, zodat je de resultaten van een botscan beter kunt begrijpen.

Stappen

Deel 1

Deel 1 van 3:

Een botscan interpreteren

Pdf downloaden

1. 
   1
   Vraag om een kopie van je botscan. Een arts die gespecialiseerd is in het analyseren van botscans (radioloog) stuurt diens interpretatie van de resultaten naar je huisarts, die ze vervolgens aan je zal uitleggen — hopelijk in eenvoudige bewoordingen. Als je er zelf wat meer aandacht aan wilt besteden, dan kun je vragen of het origineel bij de arts voor je gescand kan worden, of om een exemplaar dat je mee naar huis kunt nemen.

   • Hoewel de arts waarschijnlijk terughoudend zal zijn om je de oorspronkelijke botscan mee naar huis te geven, moet hij je wettelijk gezien voorzien van een kopie als je daarom vraagt. De praktijk kan je een kleine vergoeding vragen voor het kopiëren.
   • Een botscan wordt gedaan om problemen met het botmetabolisme aan het licht te brengen — het proces van opbouw en herstel van het botweefsel. Enige activiteit is normaal, maar te veel of te weinig botvorming is een teken van ziekte of letsel.
2. 
   2
   Leer welke botten je in de scan ziet. De meeste botscans maken een foto van het hele skelet, maar soms zijn ze meer gericht op een gewond of pijngebied, zoals de pols of wervelkolom. Daarom moet je iets meer weten over fundamentele anatomie, vooral de namen van de meeste van de botten in je botscan. Zoek online naar informatie of leen een boek uit je lokale bibliotheek.

   • Je hoeft geen gedetailleerde studie te maken van fysiologie of anatomie, maar je moet wel weten naar welke botten de radioloog in diens schriftelijke verslag van je botscanresultaten verwijst.
   • De meest voorkomende beenderen die op botscans staan genoteerd zijn de wervels (spinale botten), het bekken (ilium, zitbeen en schaambeen), ribben, polsen (carpale botten) en beenbotten (femur en tibia).
3. 
   3
   Zorg dat je de oriëntatie begrijpt. Zodra je een idee hebt van de botten op je botscan die een probleem aanduiden, moet je ook weten aan welke kant van je lichaam die zich bevinden. Je zult dit vaak niet direct kunnen zien door te kijken naar je lichaamsbeeld, maar alle diagnostische beelden, met inbegrip van botscans, moeten worden geëtiketteerd in termen van welke kant van de patiënt rechts is en welke links. Zoek dus naar woorden zoals links, rechts, voorkant of achterkant op de foto, om hier een idee van te krijgen.

   • Botscanbeelden kunnen afkomstig zijn van de voor- of achterkant van een persoon. Door te kijken naar het hoofd kun je soms zien vanuit welke richting deze foto is genomen, maar niet altijd.
   • In plaats van woorden, kunnen botscans en andere diagnostische foto's gemarkeerd zijn met letters, zoals L (links), R (rechts), V (voorzijde) of A (achterzijde).
4. 
   4
   Bepaal het tijdkader. Als er meer dan één botscan is afgenomen na verloop van tijd (wat gebruikelijk is bij het volgen van het verloop van een botziekte of aandoening), houd dan rekening met de datum (en tijd) waarop elk van de foto's is genomen, door te kijken op het etiket. Bestudeer de vroegste eerst en vergelijk deze vervolgens met latere scans, en let op eventuele veranderingen. Als er niet veel verschil is, dan is het waarschijnlijk dat je conditie niet erger is geworden (of niet is verbeterd).

   • Heb je bijvoorbeeld osteoporose, dan zal je arts je waarschijnlijk adviseren om een jaarlijkse of tweejaarlijks botscan te laten maken om de progressie van de ziekte in de gaten te houden.
   • Als een botinfectie wordt vermoed, dan kunnen er foto's worden gemaakt kort nadat de radiotracer is geïnjecteerd in je systeem, en opnieuw drie tot vier uur later, wanneer het in je botten is opgenomen — dit heet een driefasen-botscan.
5. 
   5
   Zoek naar 'hotspots'. De testresultaten van een botscan als worden als normaal beschouwd als de radioactieve kleurstof is verspreid en gelijkmatig geabsorbeerd in je hele skelet; een botscan wordt echter als afwijkend beschouwd wanneer het donkerder gekleurde 'hot spots' in je botten laat zien. Hotspots laten gebieden in je skelet zien waar zich een overmaat aan kleurstof accumuleert, wat kan wijzen op botvernietiging, ontsteking, fracturen of tumoren.

   • Ziekten die leiden tot de vernietiging van botweefsel omvatten agressieve vormen van kanker, bacteriële botinfectie en osteoporose (welke leidt tot verzwakking en fracturen in botten).
   • Sommige botten kunnen iets donkerder lijken dan andere botten vanwege hun verhoogde metabole activiteit, zonder dat er iets aan de hand is. Voorbeelden hiervan zijn het sternum (borstbeen) en delen van het bekken. Verwar deze niet met ziekten.
   • In sommige gevallen, zoals bij letsels als gevolg van multiple myeloma, zullen hotspots niet te zien zijn op een botscan. Een CT of PET-scan is dan mogelijk nuttiger voor het identificeren van dit type kanker.
6. 
   6
   Zoek naar 'koude plekken'. Testresultaten worden ook als abnormaal beschouwd wanneer er lichter gekleurde 'koude plekken' in je botten aan te wijzen zijn. Koude plekken geven gebieden aan die minder radioactieve kleurstof absorberen (of geen) in vergelijking met omringende botten, als gevolg van de verminderde activiteit en botvorming. In het algemeen zijn koude plekken meestal een teken van verminderde bloedtoevoer naar een plek, om wat voor reden dan ook.

   • Lytische laesies — geassocieerd met multipel myeloom, botcysten, en bepaalde botinfecties — kunnen verschijnen als koude plekken.
   • Koude plekken kunnen duiden op slechte circulatie als gevolg van een blokkering van de bloedvaten (atherosclerose) of een goedaardige tumor.
   • Koude plekken en hotspots kunnen gelijktijdig worden weergegeven op een botscan en vertegenwoordigen verschillende maar gelijktijdige ziekten of aandoeningen.
   • Hoewel lichtere koude plekken niet normaal zijn, vertegenwoordigen zij meestal aandoeningen die minder ernstig zijn dan die welke vertegenwoordigd worden door donkerder hotspots.
7. 
   7
   Begrijp de resultaten. De radioloog zal de resultaten van je botscan interpreteren en een rapport naar je huisarts sturen, die deze informatie samen met andere diagnostische studies en/of bloedonderzoek kan gebruiken om een diagnose te stellen. Gangbare diagnoses die voortvloeien uit afwijkende botscans omvatten: osteoporose, botbreuken, botkanker, botinfecties, artritis, ziekte van Paget (een botstoornis waarbij er een verdikking en verzachting van de beenderen optreedt) en avasculaire necrose (afsterven van bot door een gebrek aan bloedtoevoer).

   • Met de opvallende uitzondering van avasculaire necrose, die te zien is als koude plekken op een botscan, verschijnen alle andere bovengenoemde aandoeningen als hotspots.
   • Gangbare osteoporose hotspots die te zien zijn op een botscan, omvatten de bovenste thoracale wervelkolom (middelste deel van de rug), de heupgewrichten en/of de polsen. Osteoporose leidt tot fracturen en botpijn.
   • Kanker-hotspots kunnen zich in vrijwel elk bot voordoen. Botkanker verspreidt zich vaak (metastasen) van andere plekken waar zich kanker voordoet, zoals borsten, longen, lever, alvleesklier en prostaatklier.
   • De ziekte van Paget veroorzaakt hotspots langs de rug, het bekken, de lange beenderen en de schedel.
   • Botinfecties komen het vaakst voor in de botten van de benen, voeten, handen en armen.
   Advertentie

Deel 2

Deel 2 van 3:

Je voorbereiden op een botscan

Pdf downloaden

1. 
   1
   Verwijder sieraden en andere metalen voorwerpen. Hoewel je geen speciale voorbereidingen hoeft te treffen voor je een botscan laat maken, kun je het best comfortabele, gemakkelijk te verwijderen kleding dragen, zonder sieraden. Vooral metalen sieraden en horloges, kun je het best thuis laten of afdoen voorafgaand aan de botscan, omdat die de resultaten kunnen beïnvloeden.

   • Net zoals andere diagnostische foto's, zoals röntgenfoto's, zal metaal dat je op je lichaam draagt ervoor zorgen dat de beelden van de botscan er wit of lichter uitzien dan de omringende gebieden.
   • Breng de radioloog en/of de assistent ervan op de hoogte of je metalen vullingen hebt in je gebit of metalen implantaten in je lichaam, zodat ze daar rekening mee kunnen houden en het niet verwarren met een ziekteproces.
   • Kleding dragen die je gemakkelijk uit kunt doen is een goed idee, omdat je gevraagd kan worden om ziekenhuiskleding te dragen.
2. 
   2
   Vertel je arts of je zwanger bent. Informeer je arts of je zwanger bent of mogelijk in verwachting, want de blootstelling aan straling door de radiotracer kan schadelijk zijn voor de baby. Derhalve worden botscans vaak niet gedaan op zwangere of zogende vrouwen — de moedermelk kan licht radioactief worden en de baby schade toebrengen.

   • Er zijn andere medische foto's die van de botten gemaakt kunnen worden die veiliger zijn voor zwangere vrouwen, zoals een MRI en diagnostische echografie.
   • Tijdelijke osteoporose is niet ongewoon bij zwangere vrouwen die ondervoed zijn, omdat mineralen aan hun beenderen worden onttrokken om de groeiende baby van voeding te voorzien.
3. 
   3
   Neem geen medicijnen met bismut. Hoewel je normaal kunt eten en drinken voorafgaand aan je botscan, moet je arts op de hoogte zijn van de medicijnen die je neemt, omdat deze van invloed kunnen zijn op je test. Bijvoorbeeld: medicijnen die barium of bismut bevatten hebben invloed op botscanresultaten, zodat je ze gedurende ten minste vier dagen voorafgaand aan je afspraak beter niet kunt nemen.

   • Bismut treft men aan in een verscheidenheid van geneesmiddelen, zoals Pepto-Bismol, Kaopectate, Devrom en De-Nol.
   • Bismut en barium kunnen ervoor zorgen dat delen van je lichaam lichter zijn op botscans.
   Advertentie

Deel 3

Deel 3 van 3:

De risico's begrijpen

Pdf downloaden

1. 
   1
   Begrijp het risico van straling. De hoeveelheid radiotracer geïnjecteerd in een ader vlak voor de botscan is niet erg veel, maar het produceert nog steeds straling in je lichaam tot maximaal drie dagen na de scan. Straling verhoogt het risico dat gezonde cellen muteren in kankercellen, dus zorg ervoor dat je de voors en tegens met je arts afweegt voordat je een botscan laat maken.

   • Geschat wordt dat een botscan je niet aan meer straling blootstelt dan een conventionele röntgenfoto van het hele lichaam, en minder dan de helft van een CT-scan.
   • Drink veel water en ander vocht in de 48 uur onmiddellijk na een botscan, om eventueel residu van radioactieve tracer in je lichaam sneller weg te spoelen.
   • Als je een botscan moet laten maken ondanks het geven van borstvoeding, kolf dan melk af en gooi die weg gedurende twee tot drie dagen na de scan, zodat je baby niet wordt geschaad.
2. 
   2
   Let op allergische reacties. Allergische reacties gerelateerd aan de kleurstof in de radiotracer zijn zeldzaam, maar ze gebeuren en kunnen levensbedreigend zijn. In de meeste gevallen is de reactie is mild en veroorzaakt pijn en ontsteking op de plek van de injectie, en een eraan gerelateerde huiduitslag. In ernstige gevallen kan anafylaxie worden geactiveerd en leiden tot een wijdverbreide allergische reactie welke zwellingen, ademhalingsproblemen, netelroos en een verlaagde bloeddruk veroorzaakt.

   • Bel je arts onmiddellijk als je symptomen opmerkt van een allergische reactie wanneer je weer thuis bent na het onderzoek.
   • De radioactieve tracer heeft één tot vier uur nodig om te worden opgenomen door je botten, hoewel de meeste allergische reacties binnen 30 minuten na de injectie optreden.
3. 
   3
   Wees alert op een mogelijke infectie. Er is een gering gevaar op infectie of overmatig bloeden wanneer de naald in je ader gaat voor het injecteren van de radioactieve kleurstof. Infecties doen er meestal een paar dagen over om zich te ontwikkelen en gaan gepaard met pijn, roodheid en zwelling op de plek van de injectie. Bel je arts onmiddellijk als je deze klachten gaat krijgen. Je hebt dan mogelijk antibiotica nodig ter bestrijding van de infectie.

   • Tekenen van een ernstiger infectie zijn hevige kloppende pijn en pus op de plek van de injectie, gevoelloosheid en tintelingen in de getroffen arm, vermoeidheid en koorts.
   • Wees er alert op dat de arts of technicus je arm met een alcoholdoekje reinigt of afveegt, vlak vóór de injectie.
   Advertentie

Tips

• Een botscan wordt gedaan bij de afdeling radiologie of nucleaire geneeskunde van een ziekenhuis of een polikliniek. Hiervoor heb je een verwijzing nodig van je arts.
• Tijdens een botscan lig je op je rug en beweegt de camera langzaam rond je lichaam, om foto's te nemen van al je botten.
• Je moet heel stil liggen tijdens een botscan, anders kunnen de beelden vervagen. Je moet wellicht van positie veranderen tijdens de scan.
• Een botscan van je hele lichaam duurt ongeveer een uur.
• Heb je een botscan waarin hotspots te zien zijn, dan is er waarschijnlijk meer onderzoek nodig om de oorzaak ervan te achterhalen.

Advertentie

Waarschuwing

• Botscans zijn goed in het vinden en zichtbaar maken van botafwijkingen, maar niet specifiek in wat de oorzaak is van de afwijking. Als zodanig is er vervolgonderzoek nodig alvorens een definitieve diagnose kan worden gesteld.