Botulisme voorkomen

Pdf downloaden

Pdf downloaden

In dit artikel:

Alle varianten van botulisme voorkomen

Botulisme begrijpen

Voedselbotulisme voorkomen

Voedingsmiddelen veilig conserveren

Overige secties weergeven...

Secties verbergen...

Tips en waarschuwingen

Gerelateerde artikelen

Bronnen

Botulisme is een ernstige vergiftiging die zich meestal voordoet wanneer iemand voedingsmiddelen nuttigt die de bacterie Clostridium botulinum bevatten. Zelf ingemaakt voedsel en voedingsmiddelen die onjuist behandeld of verwerkt zijn kunnen drager zijn van deze dodelijke bacterie. Botulisme kan het lichaam ook binnendringen via wondjes. De beste manier om botulisme te voorkomen is door voedsel altijd veilig te bereiden en onmiddellijk medische hulp te zoeken bij wondjes.

Stappen

Deel 1

Deel 1 van 4:

Alle varianten van botulisme voorkomen

Pdf downloaden

1. 1
   Gooi alle voedselblikjes die ingedeukt of uitgezet zijn, bruisen of stinken onmiddellijk weg. Bij twijfel: gooi het weg. Hoewel blikjes hier het gevoeligst voor zijn, geldt dit voor alle geconserveerde voedingsmiddelen.
2. 2
   Geef baby’s die nog geen jaar oud zijn nooit honing. Honing kan botulismesporen bevatten die volwassenen makkelijk kunnen verwerken. Het immuunsysteem van kinderen van jonger dan twaalf maanden is echter nog niet in staat om ook maar een likje honing te verwerken.
3. 3
   Spring voorzichtig om met gefermenteerde vis, gebakken aardappelen en voedingsmiddelen die voor langere tijd warm gehouden zijn. Houd voedingsmiddelen, en met name gebakken aardappelen, warm in aluminiumfolie en koel ze als je klaar bent eten. Zo voorkom je botulisme, dat zich na verloop van tijd in warme, vochtige voedingsmiddelen kan gaan nestelen.
4. 4
   Kook alle thuis ingeblikte/ingemaakte voedingsmiddelen minstens tien minuten door. Dit zal de botulisme-gifstoffen doden. Zorg er altijd voor dat je de modernste standaard voor het inblikken/inmaken van voedsel hanteert.
5. 5
   Gebruik een snelkookpan om voedingsmiddelen te koken met een lage zuurgraad, zoals groenten. Het inmaken van voedsel is net zozeer een wetenschap als een kunstvorm. Omdat zuur bacteriën doodt, moeten voedingsmiddelen zonder zuur tot een hogere temperatuur verhit worden om veilig geconserveerd te kunnen worden.
6. 6
   Bewaar oliën met knoflook of kruiden in de koelkast. Als de olie ingrediënten bevat die uit de grond komen, dan dien je die te allen tijde koel te bewaren. Als je je eigen olie maakt, zorg er dan voor dat je alles grondig schoonmaakt en/of schilt.
7. 7
   Maak wondjes schoon met water en zeep, breng er vervolgens antibiotica op aan en bedek ze met een pleister. Botulisme die via wondjes het lichaam binnendringt kan altijd voorkomen worden door de wondjes goed schoon te maken.
8. 8
   Ga onmiddellijk naar de dokter als een baby zwakjes huilt, of lusteloos of onbeweeglijk lijkt. Hoewel botulisme behandeld kan worden, is het een ernstige ziekte waar zo spoedig mogelijk naar gekeken moet worden.
9. 9
   Ga onmiddellijk naar de dokter als je last hebt van spierzwakte, dubbelzien of verlamming. Volwassenen beginnen binnen een tot drie dagen na het binnenkrijgen van de gifstof symptomen te vertonen.
10. 10
    Weet dat meerdere varianten van botulisme niet te voorkomen zijn. Botulisme doet zich vaak op onverwachte plekken vooral, zoals in aarde. Als je er vroeg genoeg bij bent is het echter goed te behandelen.
    Advertentie

Deel 2

Deel 2 van 4:

Botulisme begrijpen

Pdf downloaden

1. 
   1
   Leer meer over de verschillende soorten botulisme. Botulisme is zeldzaam, maar wordt als medisch noodgeval beschouwd wanneer het zich toch voordoet. Botulisme kan tot verlamming en mogelijk zelfs de dood leiden, ongeacht hoe de botulisme opgelopen is. Voorkomen is beter dan genezen, en het is daarom in de eerste plaats belangrijk om te weten hoe men botulisme op kan lopen. Dit zijn de verschillende soorten botulisme:

   • Voedselbotulisme doet zich voor wanneer iemand de met bacterie besmette voedingsmiddelen eet.
   • Wondbotulisme doet zich voor wanneer de bacteriën het lichaam via een open wond binnendringen, en het lichaam als gevolg daarvan toxines begint aan te maken. Deze variant doet zich eerder voor bij mensen die onder onhygiënische omstandigheden werken of mensen die drugsnaalden delen.
   • Zuigelingenbotulisme (infantiel botulisme) doet zich voor wanneer een baby de sporen van de botulinum-bacterie binnenkrijgt. Deze sporen groeien vervolgens verder in de darmen en produceren een giftige stof (toxine).
   • Infantiel botulisme bij volwassenen doet zich voor wanneer een volwassene de sporen van de botulinum-bacterie binnenkrijgt. Deze sporen groeien vervolgens verder in de darmen en produceren een giftige stof (toxine).
   • Botulisme is niet besmettelijk. Echter, mensen die dezelfde besmette voedingsmiddelen nuttigen zullen waarschijnlijk wel dezelfde reactie vertonen. Dit kan sommige mensen doen denken dat ze het van iemand anders hebben “overgenomen”.
2. 
   2
   Weet welke soorten botulisme voorkomen kunnen worden. Helaas kunnen niet alle soorten botulisme voorkomen worden. Voedsel- en wondbotulisme zijn te voorkomen; zuigelingenbotulisme en infantiel botulisme bij volwassenen zijn dat niet. Je dient je van het volgende bewust te zijn:

   • Voedselbotulisme kan voorkomen worden door de juiste voorzorgsmaatregelen te treffen op het gebied van de voedselverwerking.
   • Wondbotulisme kan voorkomen door open wonden onmiddellijk grondig te reinigen en goed te verzorgen. Voorkom wondbotulisme door nooit straatdrugs te injecteren of inhaleren.
   • Infantiel botulisme (zowel bij kinderen als volwassenen) wordt veroorzaakt door bacteriële sporen die zich in vuil ophouden. Je kunt op geen enkele manier voorkomen dat deze sporen het lichaam binnendringen, ongeacht hoe schoon je het huis houdt, of hoezeer je je best doet om te voorkomen dat je kind buiten in de rommel gaat spelen. Het goede nieuws is dat botulisme ontzettend zeldzaam is, en dat het niet dodelijk is als er adequaat tegen opgetreden wordt.
3. 
   3
   Ken de symptomen van botulisme. De symptomen van botulisme kunnen zich al binnen zes uur na het consumeren van besmet voedsel manifesteren, en kunnen dat maximaal tien dagen na consumptie. Botulisme kan dodelijk zijn als het niet tijdig behandeld wordt. Als jij een of meer van de volgende symptomen ervaart en vermoedt dat er botulisme in het spel is, breng dan onmiddellijk een bezoek aan de dokter. Hier volgen de meest voorkomende symptomen van botulisme:

   • Dubbelzien, wazig zicht of hangende oogleden
   • Spierzwakte
   • Moeite met slikken of een droge mond
   • Spraakproblemen
4. 
   4
   Let op de symptomen van infantiel botulisme. Botulisme doet zich in de meeste gevallen voor bij zuigelingen, en het is daarom ontzettend belangrijk om de baby goed in de gaten te houden. Als jouw baby een of meerdere van de volgende symptomen van de verlamming die met botulisme gepaard gaat vertoont, ga dan onmiddellijk naar de spoedeisende hulp:

   • Zwakte/zwakke bewegingen
   • Verlies van eetlust
   • Zwakjes huilen/jammeren
   • Lusteloosheid
   Advertentie

Deel 3

Deel 3 van 4:

Voedselbotulisme voorkomen

Pdf downloaden

1. 
   1
   Weet welke voedingsmiddelen de bacterie vaak herbergen. Botulisme wordt meestal veroorzaakt door consumptie van voedsel dat niet goed verwerkt of geconserveerd is. Voorbeelden van wanneer de bacterie zich in etenswaren op kan houden zijn onder meer:

   • Gepekelde vis waarbij de pekel niet zuur of zout genoeg was om de bacteriën te doden.
   • Gerookte vis die op te hoge temperatuur bewaard is.
   • Groente en fruit waarvan de zuurgraad niet hoog genoeg is om bacteriën te doden.
   • Ingeblikte/ingemaakte voedingsmiddelen die niet conform de moderne standaard ingemaakt zijn.
   • Honingproducten bij kinderen die nog geen jaar oud zijn, of bij mensen wiens/wier immuunsysteem op de een of andere manier aangetast is.
2. 
   2
   Bereid voedsel met zorg. Zorg er altijd voor dat je voedsel op een veilige en hygiënische manier bereidt. Hieronder volgt een aantal standaard hygiëneregels voor in de keuken waar je je altijd aan dient te houden:

   • Was het vuil van je groente en fruit. De botulinum-bacterie houdt zich op in vuil en aarde, waardoor er aan ongewassen groenten en fruit risico’s kunnen kleven.
   • Schrob aardappelen goed schoon voor je ze gaat bereiden. Aardappelen die in aluminiumfolie gewikkeld en bereid zijn, dienen warm gehouden te worden tot ze genuttigd worden of in de koelkast bewaard te worden.
   • Was champignons voor gebruik, om vuil en aarde te verwijderen.
   • Overweeg om zelf ingemaakte voedingsmiddelen tien minuten te koken alvorens ze te eten.
   • Bewaar zelfgemaakte salsa’s en kaassauzen in de koelkast.
   • Bewaar alle zuivelproducten in de koelkast.
   • Gooi warmtebehandelde verpakkingen wiens luchtdichte toestand verloren gegaan is weg. Denk hierbij aan conservenblikjes met roest, of plastic verpakkingen met gaatjes erin.
   • Als jij zwerft of buiten leeft, eet dan geen aangereden dieren of aangespoelde zeewezens. Je weet immers nooit hoe lang deze beesten er al liggen, en het zou zomaar kunnen dat de bacteriën zich al flink in de dieren genesteld hebben.
3. 
   3
   Weet wanneer je voedsel weg moet gooien. Soms lopen mensen botulisme op door verpakte voedingsmiddelen te nuttigen die besmet zijn. Weten wanneer je voorverpakte of bereide voedingsmiddelen niet zou moeten eten is zeer belangrijk om botulisme te kunnen voorkomen. Botulismesporen zelf hebben geen bepaalde geur of smaak, dus laat je oordeel over of iets nog veilig te eten is niet volledig afhangen van de geur.

   • Als voedselblikjes ingedeukt zijn, deels geopend, of anderzijds misvormd, dan dien je de inhoud niet op te eten.
   • Als ingeblikt voedsel sist, bubbelt of stinkt als je de verpakking opendoet, gooi het dan weg.
   • Als het deksel er te makkelijk afkomt, gooi het voedsel dan weg.
   • Als het voedsel eigenaardig ruikt, dien je het weg te doen; tenzij je weet dat het sterk ruikt (er zijn ook eetbare gefermenteerde producten of voedingswaren die lang gerijpt zijn en van nature vreselijk ruiken voor de meeste mensen, maar hiervan zijn er niet zo veel).
   • Als er schimmel of eigenaardige verkleuringen op het voedsel te zien zijn, gooi het dan weg.
   • Gooi het bij twijfel altijd weg. Het is het risico niet waard.
4. 
   4
   Geef kinderen die nog geen jaar oud zijn geen honing. Op deze jonge leeftijd heeft het immuunsysteem van het kind zich nog niet zo ver ontwikkeld dat het de botulisme-bacterie die in honing kan zitten kan doden. Bij volwassenen is het immuunsysteem sterk genoeg om dat wel te kunnen.
   Advertentie

Deel 4

Deel 4 van 4:

Voedingsmiddelen veilig conserveren

Pdf downloaden

1. 
   1
   Ga op zoek naar een up-to-date conserveringsrecept. De laatste twintig jaar zijn er veel nieuwe ontwikkelingen geweest op het gebied van de zelfconservering van voedingsmiddelen. Dit betekent dat boeken of recepten van niet ouder dan twintig jaar je zouden moeten kunnen helpen op het gebied van te hanteren veiligheidsrichtlijnen en -processen.

   • Dat iets op internet staat, betekent nog niet dat het gemoderniseerd is. Net als er een overvloed aan oude boeken is, is er ook een overvloed aan oude recepten te vinden op het internet. Check de bron, stel vragen en wees kritisch. Ga bij twijfel altijd op zoek naar een bron waarvan je daadwerkelijk kunt controleren of die up-to-date is.
   • Het is mogelijk om oude conserveringsrecepten te updaten door die naast modernere versies te leggen en waar nodig aan te pasen. De delen die ontbreken in de oudere recepten (veel dingen werden er vroeger niet bijgezet, omdat koks vroeger door middel van herhaling wisten wat ze moesten doen) kun je zelf toevoegen door de ontbrekende stappen uit modernere recepten erin te verwerken. Zo zorg je ervoor dat je geen stappen overslaat die onmisbaar zijn voor de veiligheid van het recept.
2. 
   2
   Maak geen voedingsmiddelen in waarvan de zuurtegraad te laag is om bacteriën te doden—tenzij je daarvoor het juiste gereedschap hebt. Aciditeit kan de botulinum-bacterie doden. Als de zuurtegraad beperkt of nihil is, dan verhoogt het risico op vergiftiging met botulisme. Als gevolg daarvan lenen veel soorten groente zich niet voor het inmaken, tenzij je ze tot zeer hoge temperaturen kunt verhitten.

   • Een aantal lichtzure groenten die regelmatig gekweekt worden en waarvan het verleidelijk kan zijn om ze in te blikken/maken zijn, onder meer: asperges, sperziebonen, tomaten, chilipepers, bieten, wortelen (wortelsap) en maïs.
   • Het is wel mogelijk om deze voedingsmiddelen in te maken, maar alleen als je spullen hebt die je in staat stellen om de potjes te verhitten voorbij het kookpunt van water. Hier is een speciale inblikmachine voor nodig die als grote snelkookpan fungeert. Als je besluit er een aan te schaffen, lees dan voor gebruik zorgvuldig de handleiding door. Volg de instructies nauwgezet op om er zeker van te kunnen zijn dat je het goed doet.
3. 
   3
   Gebruik de juiste ingrediënten om bacteriën te doden. Alcohol, pekel en suikerstroop zullen bacteriën doden. In het geval van pekel en stroop, dient dit middels verhitting gedaan te worden—de verhitting doodt de micro-organismen. Naast het doden van bacteriën, zullen deze bases bovendien virussen en schimmels doden.

   • Het aanzuren van lichtzure voedingsmiddelen zal bacteriën helpen doden, maar de verhitting moet absoluut deel uit blijven maken van het proces. Derhalve kunnen citroensap, citruszuur, azijn en andere zure elementen gebruikt worden om de zuurtegraad van geconserveerde voedingsmiddelen te verhogen die geconserveerd zijn volgens een verhittingsmethode.
4. 
   4
   Pas een methode toe die een passend niveau van verhitting biedt om bacteriën te doden. Als gezegd is de kooktemperatuur van water op zeeniveau voor lichtzure voedingsmiddelen niet hoog genoeg (de botulisme-bacteriën kunnen temperaturen van boven de 100º Celsius overleven). Voor voedingsmiddelen die zuurder zijn, zal de hitte, in samenwerking met de zuurtegraad, voldoende zijn om de bacteriën te doden. Moderne inmaakmethoden die vaak toegepast worden zijn onder meer:

   • De panmethode: Glazen inmaakpotten worden gereinigd en gesteriliseerd door ze vijf minuten onder te dompelen in kokend water. De potten worden vervolgens gevuld met fruit. Daarna worden er rubberen ringen, die even in het kokende water gelegen hebben, om de opening van de pot geschoven voordat de deksel erop gedaan wordt. Vervolgens worden de potten weer terug in de pan gedaan om verder gestoofd te worden—zo lang het recept aangeeft.
   • De ovenmethode: De oven wordt voorverwarmd, het fruit wordt in de potten gedaan en de deksels worden losjes op de potten gezet. De potten worden in de oven gezet op een braadslee of rooster en, conform het recept, een poosje gegaard. Vervolgens haal je ze uit de oven, vul je de potten met siroop of een kokende suikeroplossing, sluit je de potten goed af en laat je ze afkoelen op het aanrecht.
5. 
   5
   Verwerk vleesproducten op temperaturen van 115,6º Celsius of hoger. Dit is van essentieel belang om eventueel aanwezige sporen te doden. Net als bij lichtzure groenten het geval is, is het gebruik van een inblikmachine nodig die in in staat is deze en hogere temperaturen te bereiken.

   • Daarnaast dien je geconserveerde vleesproducten na openen tot 100º Celsius te verhitten. Zet het vuur vervolgens lager en laat het nog een kwartiertje sudderen om er zeker van te zijn dat de bacteriën gedood zijn.
6. 
   6
   Ga op zoek naar alternatieven die veiliger zijn dan het inmaken of inblikken van voedingsmiddelen. Het inmaken van voedsel is een kunstvorm waar veel zorg en inspanning voor nodig is. Als jij daar niet op zit te wachten, dan zijn er ook andere manieren om je verse producten langer goed te houden, waaronder:

   • Voedsel invriezen: Zorg ervoor dat je eerst je huiswerk doet voordat je voedsel in gaat vriezen. Het kan per voedingsmiddel namelijk verschillen hoe je het in zou moeten vriezen. Sommige voedingsmiddelen zullen het vriesproces überhaupt niet eens overleven.
   • Voedsel drogen: Het drogen van voedsel doodt bacteriën, schimmels, gisten en enzymen. Houd je aan de moderne instructies om dit goed te kunnen doen.
   • Azijn: Sommige voedingsmiddelen kunnen in azijn bewaard worden. Deze methode wordt bijvoorbeeld vaak gebruikt voor augurken. Je kunt kruiden aan de azijn toevoegen om de smaak te verbeteren.
   • Roken: Sommige voedingsmiddelen, waaronder vlees en vis, kunnen gerookt worden.
   • Wijn, cider, bier of drank: Maak alcohol van je groenten en fruit. Als je dat doet, zullen de bacteriën gegarandeerd vertrekken.
7. 
   7
   Maak je producten veilig in met olie. Elk product dat in de aarde gegroeid is, of in aanraking gekomen is met aarde, kan mogelijk besmet zijn. Je kunt je producten veilig inmaken met olie, maar alleen als je de volgende stappen volgt:

   • Was de verse producten grondig voor gebruik. Verwijder alle sporen van vuil en aarde. Als je dit alleen kunt doen door het product te schillen, overweeg dan om dat te doen.
   • Voeg een aanzurende stof toe. In de Verenigde Staten is het toevoegen van aanzurende stoffen voor alle dergelijke commerciële oliepreparaten wettelijk verplicht. Aanzurende stoffen die hier regelmatig voor gebruikt worden zijn onder meer citroensap, azijn en citruszuur. De verhouding is één eetlepel van de aanzurende stof (15 ml) op één kopje olie (250 ml).
   • Bewaar de olie in de koelkast. Je kunt de olie wellicht ook in een koele, donkere kelder bewaren, mits het daar koud genoeg is. Je kunt de geïnfundeerde olie over het algemeen echter langer goed houden door het in de koelkast te bewaren.
   • Gooi de olie onmiddellijk weg als het gaat stinken, als het troebel wordt of begint te bruisen.
   Advertentie

Tips

• Consumeer nooit dingen die je zelf ingemaakt hebt, tenzij je er honderd procent zeker van bent dat je de juiste voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen getroffen hebt.
• Als je nog geen ervaring hebt op het gebied van het inmaken of inblikken, dan dien je jezelf eerst op de hoogte te stellen van de gevaren en risico’s.
• Op de website van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu vind je meer informatie over het voorkomen van botulisme.

Advertentie

Waarschuwingen

• Mensen die een botulisme-vergiftiging overleven kunnen nog jaren last blijven houden van kortademigheid en vermoeidheid. Om het herstel te assisteren kan het nodig zijn om voor langere tijd therapie te blijven volgen.
• Botulisme kan een dodelijke afloop hebben, meestal door verlamming van de ademhalingsspieren.

Advertentie