Primanumaleset

In numateor, primanumaleset (PNL) bepenon kondöti zaik, lasümptotik primanumas.

Spikölo no kuratiko, primanumaleset steton, das, if väloy ma fäd numi nilü num gretik N, mög, das num pevälöl binon primanum, leigon zao ko 1/ln N, kö el ln N malon logariti natik ela N. Samo, nilü N = 10.000, num za bal se zöls binon primanum; nilü N = 1.000.000.000, te num bal se teldegbals binon primanum.

Me vöds votik, primanums nesuvöfikons maä betikoy numis ai gretikumis, e primanumaleset bepenon kuratiko modi nesuvöfikama at.


Leset redakön

Leigod bevü els π(x) (blöv), x / ln x (grün) e Li(x) (red).

Büolasumobsöd, das el π(x) binon numamasekät primanumas, o.b. sekät, kel givon numi primanumas läs ka, u leigölas ko, el x, if el x binon num jenöfik seimik. As sam, π(10) = 4 bi dabinons primanums fol (2, 3, 5, 7) läs ka, ü leigöls ko, el 10. Primanumaleset lesagon täno, das miedot müedota sekätas tel: π(x) e x / ln (x) du el x nilikon nenfine binon 1. Gebölo penamamodi hiela Landau, sek at kanon papenön as:

.

Küpälolös, das atos no sinifon, das miedot näedota sekätas tel, du el x nilikon nenfine, binon ser.

Stabü taibs hielas Anton Felkel e Jurij Vega, leset at päniludon fa hiel Adrien-Marie Legendre ün 1796, e päblöfon nensekidiko fa hiel Jacques Hadamard e hiel Charles de la Vallée-Poussin ün 1896. Blöfam matematik gebon metodis dileta komplitik, pato sekäti „zeta“ hiela Riemann.

Numamasekät primanumas stabü lintegral logaritik redakön

Hiel Carl Friedrich Gauss äniludom, das nilikam nog gudikum ele π(x) pagivon dub lintegralasekät logaritik Li(x), pamiedetöl as:

Lintegral at vo tikodükon, das „densit“ primanumas zü t muton binön 1/ln t. Sekät at tefon logariti medü stäänükam asümptotik:

Klu primanumaleset kanon papenön i π(x) ~ Li(x). Frut fomama at binon notod smalikum pöka. Ibo klülos se blöfam hielas Hadamard e de la Vallée Poussin, das:

pro num positik semik a, kö O(...) binon penamamod hiela Landau. Atos pegudükumon ad:

Kodü tef vü sekät „zeta“ ela Riemann ed el π(x), nilud ela Riemann labon veüti gretik pro numateor: if pablüfonöv, givonöv täxeti gudikum pöka pö primanumaleset, ka ut, kel anu gebidon. Kuratikumo, hiel Helge von Koch äjonom ün 1901, das, if e te if nilud ela Riemann veraton, pök in tef löpo pemäniotöl kanon pagudükumön ad:

Num: a in el O gretik pätäxeton ün 1976 fa hiel Lowell Schoenfeld (if lasumoy niludi ela Riemann) as:

pro els x valik ≥ 2657. Ätüvom i miedoti sümik pro numamasekät primanumas hiela Chebyshev ψ:

pro els x valik ≥ 73.2.

Lintegral logaritik Li(x) binon gretikum ka π(x) pro els x „smalik“. Ün 1914 ye hiel J. E. Littlewood äblöfom, das atos no ai veraton. Völad balid ela x, pö kel π(x) pluons tefü el Li(x) binon zao x = 10316 (l. yegedi dö num hiela Skewes pro pats pluik).

Säk dö „dibät“ redakön

In laf balid tumyela 20id, matematans anik äsenälons, das dabinon nivodaleod metodas matematik, e das primanumaleset binon leset „dibätik“, kela blöfam flagons dileti komplitik. Metods gebü te sekäts jenöfik päcedons nefägikis. Hiel G. H. Hardy äbinon liman famik grupa at.

Kred at boso äsmalikumon sekü blöfam primanumaleseta stabü leset hiela Norbert Wiener dö leset hiela Tauber, do ämögos ad vüdön säkädi ägevölo lesete hiela Wiener „dibäti“ sümik ad ut dileta komplitik. Hiels Paul Erdős e Atle Selberg ye ätuvoms blöfami „balugik“ primanumaleseta, kel gebon te metodis numateora. Vobot elas Selberg e Erdős ibo äseilükon lesagis dö „dibät“ äjonölo, das metods „balugik“ (ön jenet at, metods yümätavik) äbinons fägikum, kas spetoy. Poso pub „sibametodas“ äjonon, das metods at älabons rouli fümik in teor primanumas.

Avigad et al. 2005 keninükon fomami blöfama at pefümodöl medü nünömaprograms in „teorodiblöfian Isabelle“.

Primanumaleset pro progedasökods kalkulavik redakön

El malonöd numi primanumas in progedasökod kalkulavik a, a + n, a + 2n, a + 3n, … läs ka x. Hiels Dirichlet e Legendre äniludoms, ed el Vallée Poussin äblöfom, das, if a e n binons keprimanums, tän:

kö el φ(·) binon sekät totienik ela Euler. Me vöds votik, primanums padilons leigöfiko bevü klads bliböl [a] modulo n, binölo gcd(a, n) = 1.

Mieds numamasekäta primanumas redakön

Primanumaleset binon sek lasümptotik. Kludo no kanon pagebön ad miedükön eli π(x).

Mieds anik pro el π(x) sevädons, as sam:

Neleig balid veraton pro els x ≥ 17, e telid pro el x > 1.

Meid frutik votik binon:

Nilikams primanume nid redakön

As sek primanumaleseta, kanoy getön notodoti lasümptotik pro primanum nid, papenöl as pn:

Nilikam gudikum binon

Leset di Rosser lesagon, das pn binon gretikum ka n ln n. Atos kanon gudükumön medü pär sököl miedas:

Neleig nedetik pätüvon fa hiel Pierre Dusart (1999) e lonöfon pro n ≥ 2.

Taib elas π(x), x / ln x, e Li(x) redakön

Is pajonon taib, in kel paleigodons sekäts kil: π(x), x / ln x e Li(x).

xπ(x)π(x) − x / ln xπ(x) / (x / ln x)Li(x) − π(x)x / π(x)
104−0.30.9212.22.500
102253.31.1515.14.000
103168231.161105.952
1041,2291431.132178.137
1059,5929061.1043810.425
10678,4986,1161.08413012.740
107664,57944,1581.07133915.047
1085,761,455332,7741.06175417.357
10950,847,5342,592,5921.0541,70119.667
1010455,052,51120,758,0291.0483,10421.975
10114,118,054,813169,923,1591.04311,58824.283
101237,607,912,0181,416,705,1931.03938,26326.590
1013346,065,536,83911,992,858,4521.034108,97128.896
10143,204,941,750,802102,838,308,6361.033314,89031.202
101529,844,570,422,669891,604,962,4521.0311,052,61933.507
1016279,238,341,033,9257,804,289,844,3931.0293,214,63235.812
10172,623,557,157,654,23368,883,734,693,2811.0277,956,58938.116
101824,739,954,287,740,860612,483,070,893,5361.02521,949,55540.420
1019234,057,667,276,344,6075,481,624,169,369,9601.02499,877,77542.725
10202,220,819,602,560,918,84049,347,193,044,659,7011.023222,744,64445.028
102121,127,269,486,018,731,928446,579,871,578,168,7071.022597,394,25447.332
1022201,467,286,689,315,906,2904,060,704,006,019,620,9941.0211,932,355,20849.636
10231,925,320,391,606,818,006,72737,083,513,766,592,669,1131.0207,236,148,41251.939

Süm ko polünoms no diletoviks love fel finilabik redakön

Dabinon sümod primanumaleseta, kel bepenon „dilami“ polünomas no diletoviks love fel finilabik; fom ona sümon vemo ad jenet primanumaleset rigik.

Kuratiko spikölo, el F = GF(q) binonöd fel finilabik labü binets q, pegivölo el q semik fümik, ed el Nn binonöd num polünomas no diletovik labü koäf balid = 1 love F, kela grad = n. Atos sinifon, das sukoy polünomis labü koäfs pevälöl se F, kels no kanons papenön as naedam polünomas grada smalikum. Is polünoms at labons rouli primanumas, ibä polünoms votik valik labü koäf balid = 1 pabumons me naedams onas. Kanoy tän blöfön, das

If plaädoy eli x dub qn, tän flan detik leiga at vedon:

kelos kleilükon sümi. Bi dabinons ebo qn polünomas grada n labü koäf balid = 1 (keninükamü diletoviks), atos kanon pavotanotodön ön mod soik: if väloy polünomi grada n labü koäf balid = 1 ma fäd, tän mög, das binon no diletovik, binon za 1/n.

Kanoy igo blöfön sümodi niluda ela Riemann:

Blöfams lesetas at binons balugikum, ka jenets klatädik. Tefons blöfädi yümätavik brefik, ma kel binet alik stäänükama grada n ela F binon vul polünoma no diletovik semik, kela grad d müedon n; vulis at ön mods difik tel änumölo, kanoy fümedön, das

kö saedam lonöfon love müedians valik d ela n. Güükam hiela Möbius givon:

kö el μ(k) binon dinod ela Möbius. (Leig at ya päsevon fa hiel Gauss.) Cifadil komon ven d = n, e no fikulos ad miedükön dilis votik. „Nilud ela Riemann“ sekidon de jenöfot, das müedian legik gretikün ela n no kanon pluon tefü n/2.

Reidolös i yegedis (Linglänapükik): redakön

Literat redakön

Yüms plödik redakön

In Linglänapük: