Họ Côm
Họ Côm (danh pháp khoa học: Elaeaocarpaceae) là một họ thực vật có hoa. Họ này chứa khoảng 600-650 loài cây thân gỗ và cây bụi trong 12 chi.[3][4] Các chi có sự đa dạng nhất về loài là Elaeocarpus khoảng 350-485 loài, Sloanea khoảng 85-185 loài và Tetratheca khoảng 50-55 loài.[5][6]
| Họ Côm | |
|---|---|
| Thời điểm hóa thạch: 89 – 0 triệu năm trước đây[1] | |
 | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Plantae |
| (không phân hạng) | Angiospermae |
| (không phân hạng) | Eudicots |
| (không phân hạng) | Rosids |
| Bộ (ordo) | Oxalidales |
| Họ (familia) | Elaeocarpaceae Juss. ex DC., 1816[2] |
| Chi điển hình | |
| Elaeocarpus L., 1753 | |
| Các chi | |
Xem văn bản. | |
Các loài trong họ Elaeocarpaceae phần lớn là loại cây nhiệt đới và cận nhiệt đới, với một ít là cây ôn đới ấm. Phần lớn các loài là cây thường xanh. Chúng được tìm thấy ở Madagascar, Đông Nam Á, Malaysia, miền đông Australia, New Zealand, Tây Ấn và Nam Mỹ nhưng không có ở châu Phi đại lục.[5][6]
Các loài trong họ này có lá đơn, thường mọc so le, đôi khi mọc đối hay mọc vòng, thường cụm lại ở đầu cành, thường với mép lá có khía nhưng đôi khi suy giảm thành vảy. Hoa mọc ở nách lá, đơn độc hay thành cụm, đối xứng tỏa tia. Các hoa thường có cả bộ phận sinh sản đực lẫn bộ phận sinh sản cái, mẫu 4 hoặc 5, gồm 4-5 lá đài và 4-5 cánh hoa. Ở một số chi thì nhị hoa nhiều gấp đôi số cánh hoa còn ở các chi khác thì là nhiều nhị. Ở phần lớn các loài thì bao phấn dài hơn nhiều so với chỉ nhị. Quả là quả nang, quả hạch hay quả mọng.[7]
Các chi Platytheca, Tetratheca và Tremandra trong hệ thống Cronquist được xếp vào họ Tremandraceae.
Các chi
sửa- Sloaneeae Endlicher
- Aristotelia: 5 loài. Phân bố tại Argentina (đông bắc, tây bắc, nam), Chile (trung, nam), Australia (New South Wales, Tasmania), New Zealand (đảo Bắc, đảo Nam).
- Sloanea (bao gồm cả Anoniodes, Antholoma, Echinocarpus, Lecostomon): Khoảng 185 loài. Phân bố tại vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á đến vùng tây nam Thái Bình Dương, Madagascar, vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Mỹ. Tên gọi các loài có ở Việt Nam là gai nang hay sô loan (tên gọi này có lẽ là phiên âm của Sloanea).
- Vallea: 2 loài. Phân bố tại Argentina (tây bắc), Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru, Venezuela.
- Elaeocarpeae Bartling
- Aceratium: 20 loài. Phân bố tại quần đảo Bismarck, Maluku, New Guinea, Philippines, Queensland, quần đảo Santa Cruz, quần đảo Solomon và Vanuatu.
- Crinodendron (bao gồm cả Tricuspidaria): 4 loài. Phân bố tại Argentina (tây bắc), Bolivia, Brasil (nam), Chile (trung, nam). Du nhập vào quần đảo Juan Fernández.
- Dubouzetia: 11 loài. Phân bố tại New Caledonia, New Guinea, Australia (Lãnh thổ Bắc Úc, Queensland).
- Elaeocarpus (bao gồm cả Acronodia, Dicera, Ganitrus, Monocera): Khoảng 483 loài, bản địa từ vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới và ôn đới ấm Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á, Madagascar, Australia, New Zealand cho tới các đảo khác trên Thái Bình Dương. Tên gọi các loài có ở Việt Nam là côm.
- Peripentadenia: 2 loài đặc hữu Australia (Queensland).
- Platytheca: 3 loài đặc hữu Australia (Tây Úc).
- Sericolea (bao gồm cả Mischopleura): 18 loài đặc hữu New Guinea.
- Tetratheca: 53 loài đặc hữu Australia (New South Wales, Nam Úc, Tasmania, Victoria, Tây Úc).
- Tremandra: 2 loài đặc hữu Australia (Tây Úc).
Phát sinh chủng loài
sửaCây phát sinh chủng loài dưới đây lấy theo Crayn D. M. và ctv. 2006[8]. Trong cây này không có chi Platytheca, nhưng nói chung chi này được xếp trong nhánh trước đây là họ Tremandraceae.
| Elaeocarpaceae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ghi chú
sửa
Tư liệu liên quan tới Elaeocarpaceae tại Wikimedia Commons
Dữ liệu liên quan tới Elaeocarpaceae tại Wikispecies
- ^ Stevens, Peter F. “Elaeocarpaceae”. APWeb. Truy cập ngày 4 tháng 12 năm 2013.
- ^ Angiosperm Phylogeny Group (2009). “An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III” (PDF). Botanical Journal of the Linnean Society. 161 (2): 105–121. doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2013.
- ^ Christenhusz M. J. M.; Byng J. W. (2016). “The number of known plants species in the world and its annual increase”. Phytotaxa. 261 (3): 201–217. doi:10.11646/phytotaxa.261.3.1.
- ^ a b “Elaeocarpus”. Royal Botanic Garden, Sydney. Truy cập ngày 17 tháng 3 năm 2020.
- ^ a b “Sloanea”. Royal Botanic Garden, Sydney. Truy cập ngày 17 tháng 3 năm 2020.
- ^ Harden, Gwen J. “Family Elaeocarpaceae”. Royal Botanic Garden, Sydney. Truy cập ngày 17 tháng 3 năm 2020.
- ^ Crayn D. M., Rossetto M., & Maynard D. J., 2006. Molecular phylogeny and dating reveals an Oligo-Miocene radiation of dry-adapted shrubs (former Tremandraceae) from rainforest tree progenitors (Elaeocarpaceae) in Australia[liên kết hỏng]. American J. Bot. 93: 1328-1342.