อำเภอสามโคก

มีอาณาเขตติดต่อดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอลาดบัวหลวง อำเภอบางไทร และอำเภอบางปะอิน (จังหวัดพระนครศรีอยุธยา) มีแนวแบ่งเขตการปกครองระหว่างจังหวัดปทุมธานีกับจังหวัดพระนครศรีอยุธยา แนวกึ่งกลางแม่น้ำเจ้าพระยา และคลองเชียงรากน้อยเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอคลองหลวง มีทางรถไฟสายเหนือเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองปทุมธานี ลำรางสาธารณะ คลองตาหลี คลองบางพูด คลองเชียงรากใหญ่ คลองแม่น้ำอ้อม แนวกึ่งกลางแม่น้ำเจ้าพระยา และคลองบางโพธิ์เหนือเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอลาดหลุมแก้ว มีคลองบางโพธิ์เหนือ คลองบางเตย และคลองลัดวัดบ่อเงินเป็นเส้นแบ่งเขต

อำเภอสามโคกเดิมเป็น "เมืองสามโคก" เพราะมีโคกโบราณอยู่ในเมือง 3 แห่ง เมืองสามโคกเป็นเมืองเก่าแก่มาช้านาน ปรากฏหลักฐานเมื่อหลังแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ครั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ที่ตั้งดั้งเดิมของเมืองสามโคกอยู่ที่บริเวณวัดพญาเมือง (ปัจจุบันเป็นวัดร้างอยู่ใกล้ ๆ กับวัดป่างิ้ว) เมื่อเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่าครั้งที่ 1 ในปีพ.ศ. 2112 เมืองนี้ได้ร้างไป

จนถึงพ.ศ. 2203 ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช สมิงเปอกับพรรคพวกมอญด้วยกัน 11 คน ได้พาครอบครัวมอญประมาณหมื่นคนอพยพหนีการกดขี่ของพม่าเข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภารสมเด็จพระนารายณ์มหาราช พระองค์ได้โปรดเกล้าฯ ให้ไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ "บ้านสามโคก" ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันตก (บริเวณระหว่างวัดตำหนักกับวัดสะแก) ชุมชนมอญได้ขยายตัวเจริญรุ่งเรืองขึ้นตามลำดับ จึงได้ตั้งเป็นเมืองขึ้นในบริเวณใกล้กับวัดสิงห์และใช้ชื่อว่า เมืองสามโคก

การอพยพของชาวมอญที่ได้เข้ามาขอพึ่งพระบรมโพธิสมภารหลังจากรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแล้ว ได้มีการอพยพครั้งสำคัญอีกสองครั้ง คือ ในปี พ.ศ. 2317 ซึ่งตรงกับรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช โดยมีพญาเจ่ง- ตะละเส่งกับพระยากลางเมืองเป็นหัวหน้า และในปีพ.ศ. 2358 ซึ่งตรงกับรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์) โดยมีสมิงรามัญเมืองเมาะตะมะเป็นหัวหน้า ได้โปรดเกล้าฯ ให้ชาวมอญที่อพยพมากทั้งสองครั้งนี้ส่วนหนึ่งไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่เมืองสามโคก และอีกส่วนหนึ่งให้ไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ปากเกร็ด เมืองนนทบุรี และเมืองนครเขื่อนขันธ์ (อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ในปัจจุบัน)

ปรากฏหลักฐานว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พร้อมด้วยกรมพระราชวังบวรมหาเสนารักษ์ ได้เสด็จพระราชดำเนินมาประทับแรม ณ ที่พลับพลาริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันออกเยื้องเมืองสามโคก (บริเวณวัดปทุมทองปัจจุบัน) ทรงรับดอกบัวหลวงจากชาวมอญที่นำมาทูลเกล้าฯ ถวายอย่างมากมาย และประกอบกับในครั้งนั้น เดือน 11 เป็นฤดูน้ำหลาก ดอกบัวบานสะพรั่งอยู่ทั่วไป ด้วยเหตุนี้พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามเมืองสามโคกใหม่เพื่อให้เป็นสิริมงคลว่า เมืองประทุมธานี และยกฐานะขึ้นเป็นหัวเมืองชั้นตรี (ภายหลังเปลี่ยนการสะกดเป็น "ปทุมธานี")

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ได้ทรงตั้งเป็น อำเภอสามโคก ตามพระราชบัญญัติการปกครองท้องที่ ร.ศ.116 (พ.ศ. 2440) จึงได้ย้ายที่ว่าการอำเภอไปตั้งในที่แห่งใหม่ที่ปากคลองบางเตยข้างเหนือริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันตก

เมื่อปี พ.ศ. 2524 นายสุนทร ศรีมาเสริม นายอำเภอสามโคกได้พิจารณาเห็นว่า อาคารที่ว่าการอำเภอสามโคกหลังเก่าเป็นเรือนไม้ชั้นเดียวใต้ถุนสูงสร้างเมื่อปี พ.ศ. 2464 มีสภาพชำรุดทรุดโทรมและตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา สถานที่คับแคบเนื่องจากถูกน้ำเซาะ ตลิ่งพังเหลือที่ดินน้อยมาก ยากแก่การป้องกัน จึงให้ดำเนินการย้ายไปสร้างอาคารที่ว่าการอำเภอในที่แห่งใหม่ซึ่งอยู่ติดกับทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3111 (สามโคก-เสนา) เยื้องไปทางทิศใต้ในเขตตำบลบางเตย บนเนื้อที่ 7 ไร่เศษ ซึ่งนายสำรวย พึ่งประสิทธิ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดปทุมธานี ได้เป็นประธานประกอบพิธีวางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2526 ตรงกับวันแรม 1 ค่ำ เดือน 9 ร.ศ. 201 เวลา 11.56 น.

การปกครองส่วนภูมิภาค แก้

พื้นที่อำเภอสามโคกแบ่งเขตการปกครองย่อย เป็น 11 ตำบล แต่ละตำบลแบ่งออกเป็น หมู่บ้าน รวม 58 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)[1]	สี	แผนที่
1.	บางเตย	Bang Toei	10 หมู่บ้าน	12,041
2.	คลองควาย	Khlong Khwai	8 หมู่บ้าน	5,282
3.	สามโคก	Sam Khok	4 หมู่บ้าน	7,265
4.	กระแชง	Krachaeng	3 หมู่บ้าน	6,784
5.	บางโพธิ์เหนือ	Bang Pho Nuea	3 หมู่บ้าน	3,199
6.	เชียงรากใหญ่	Chiang Rak Yai	7 หมู่บ้าน	6,215
7.	บ้านปทุม	Ban Pathum	6 หมู่บ้าน	4,982
8.	บ้านงิ้ว	Ban Ngio	5 หมู่บ้าน	2,267
9.	เชียงรากน้อย	Chiang Rak Noi	5 หมู่บ้าน	3,723
10.	บางกระบือ	Bang Krabue	3 หมู่บ้าน	1,821
11.	ท้ายเกาะ	Thai Ko	4 หมู่บ้าน	2,780

การปกครองส่วนท้องถิ่น แก้

อำเภอสามโคกประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบางเตย ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบางเตย
• เทศบาลตำบลสามโคก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสามโคกทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลเชียงรากใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชียงรากใหญ่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลคลองควาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางเตย (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบางเตย) และตำบลคลองควายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกระแชง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกระแชงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางโพธิ์เหนือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางโพธิ์เหนือทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านปทุม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านปทุมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านงิ้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านงิ้วทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเชียงรากน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชียงรากน้อยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางกระบือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางกระบือทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท้ายเกาะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท้ายเกาะทั้งตำบล

การคมนาคม แก้

ถนนที่ผ่านอำเภอสามโคกถนนสายหลัก

• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 9 (ถนนกาญจนาภิเษก)
• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 347 (ถนนปทุมธานี-บางปะหัน, ถนนบางปะหัน-ลพบุรี, ถนนปทุมธานี-ศูนย์ศิลปาชีพบางไทร)
• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3111 (ถนนปทุมธานี-สามโคก-เสนา)
• ทางพิเศษอุดรรัถยา

ถนนสายรอง

• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3214 (ถนนคลองหลวง)
• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3309
• ถนนเทศบาล1
• ถนนเทศบาล3

สถาบันการศึกษา แก้

• มหาวิทยาลัยเมธารัถย์
• คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยรัตนบัณฑิต
• โรงเรียนสามโคก
• โรงเรียนชัยสิทธาวาส "พัฒน์สายบำรุง"
• โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้าปทุมธานี

วัด แก้

• วัดกร่าง
• วัดโกเมศรัตนาราม
• วัดไก่เตี้ย (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดจันทน์กะพ้อ
• วัดเจดีย์ทอง (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดแจ้ง (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดชัยสิทธาวาส
• วัดเชิงท่า (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดดอกไม้ (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดตำหนัก (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดถั่วทอง
• วัดท้ายเกาะ
• วัดบัวทอง (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดบัวหลวง (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดบางเตยกลาง
• วัดบางเตยนอก
• วัดบางเตยใน
• วัดบางนา
• วัดบ้านพร้าวนอก
• วัดบ้านพร้าวใน
• วัดโบสถ์ (อำเภอสามโคก)
• วัดปทุมทอง (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดป่างิ้ว (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดป่าภูริทัตตปฏิปทาราม

วัดไผ่ล้อม (จังหวัดปทุมธานี)

• วัดพลับสุทธาวาส
• วัดโพธิ์นิ่มรัตตาราม
• วัดมหิงษาราม (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดเมตารางค์
• วัดศาลาแดงเหนือ
• วัดสวนมะม่วง (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดสหราษฎร์บำรุง (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดสองพี่น้อง (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดสะแก (จังหวัดปทุมธานี)
• วัดสามโคก
• วัดสามัคคิยาราม

วัดสิงห์ (จังหวัดปทุมธานี)

• วัดสุราษฎร์รังสรรค์
• วัดอัมพุวราราม