Sanski Most

Sanski Most se nalazi na rijeci Sani u području Bosanske Krajine, između Prijedora i Ključa.

Opština ima površinu 781,17 km². Planina Grmeč je na zapadu i planine Mulež i Behremaginica na istoku. Kroz opštinu protiču i osam rječica: Sanica, Dabar, Zdena, Bliha, Majdanska Rijeka, Japra, Sasinka i Kozica, te nekoliko kraćih ponornica. U selu Ilidža, podno planine Mulež, ima jači izvor radioaktivne sumporne vode sa značajnim ljekovitim svojstvima. Zbog otvorenosti doline Sane prema sjeveru, ovo područje je pod uticajem srednjoevropske klime.

Na području općine su i dvije pećine, Hrustovača i Dabarska.

Po posljednjem službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, opstina Sanski Most imala je 60.119 stanovnika, raspoređenih u 75 naselja.

Naseljena mjesta su: Alagića Polje, Bašići, Bjeline, Bojište, Bošnjaci,Brdari, Čaplje, Dabar, Dabra, Demiševci, Djedovača, Donja Kozica, Donja Tramošnja,Donji Dabar, Donji Kamengrad, Donji Lipnik, Došci,Dževar, Đakovići, Đurići, Fajtovci, Garevica,Glavice, Gorice, Gornja Kozica, Gornja Tramošnja, Gornji Dabar,Gornji Kamengrad, Gornji Lipnik, Grdanovci, Hrastova Glavica,Hrustovo, Husimovci, Ilidža, Jelašinovci, Kadirići, Kamengrad, Kamičak,Kijevo, Kisak, Kljajići, Kljevci, Kozin, Krkojevci,Kruhari, Lukavice, Lušci Palanka, Lužani, Mahala, Majkić Japra Donja,Majkić Japra Gornja, Miljevci, Milanovac, Modra,Naprelje, Okreč, Otiš,Podbriježje, Podlug, Podovi, Podvidača, Poljak, Potkraj,Praštali, Sanski Most, Sasina, Skucani Vakuf,Stari Majdan, Suhača, Šehovci, Šejkovača,Tomina, Trnova, Vrhpolje, Vrse (Vrše), Zdena i Zenkovići.

Grad Sanski Most je imao 14,453 stanovnika od kojih su 50% Srbi, 40% Bošnjaci, 5% Jugosloveni, 3% Hrvati i 2% ostali

Načelnik opštine je prof. Faris Hasanbegović (SDA). Predsjednik opštinskog vijeća je Drago Praštalo. Većinu u opštinskom vijeću sačinjavaju poslanici iz SDA stranke. Još su prisutni poslanici SBiH, SDP, LDS, SNSD.

U pećini Hrustovača pronađeni su tragovi života iz starijeg kamenog doba. U istoj pećini je konstatovana i naseljenost u eneolitu, pa je taj period nazvan Hrustovački podtip Vučedolske kulture.

Doba rimske dominacije ostavilo je brojne materijalne tragove, koji svjedoče o veoma intenzivnom životu. Razlozi su željezna ruda, koje u ovom kraju ima u izobilju. Važan nalaz iz rimskog perioda pronađen je na lokalitetu Crkvina, u selu Šehovci, gdje je otkriveno rimsko naselje i metalurški pogon.

Srednjevjekovni grad Kamengrad se po prvi puta pominje 3. maja 1374. godine n.e. u kupoprodajnom ugovoru između lokalnih velikaša. Područje Sanskog Mosta pada pod Osmanlijeosmanlijsku upravu 1499. godine.

U toku Drugog svjetskog rata grad dobiva poseban historijski značaj, jer je u njemu održano Drugo zasjedanje ZAVNOBIH-a na kojem je doneseno jedanaest odluka.

Sanski Most je prije rata bio središte drvene industrije (Šipad Sana). Kompletna industrija prije rata sad ne radi ili je u procesu privatizacije. Pored Šipada, tu je i rudnik mrkog uglja Kamengrad, Tvornica Spojnica Famos, Keramike Sanakeram itd. Sve te fabrike sada ne rade. U sadašnjem periodu najveći kolektivi su ciglana Splonum, tvornica plastične stolarije Enkom, mljekara Čapljanka, te nekoliko građevinskih firmi. Trgovina i turizam predstavljaju znatan udio u privrednom razvoju. VF supermarketi, Intereks, te uskoro bihaćka Ilma imaju svoje supermarkete u Sanskom Mostu. Tokom ljetnog perioda Sanski Most je pun ljudi iz BiH koji dolaze na godišnje odmore ali žive u zapadnoj i sjevernoj Evropi, te oni unose veliki kapital na područje Sanskog Mosta.

Mihajlo Orlović , književnik, novinar, publicistaMladen Ivanić , profesor doktor ekonomskih naukaMilorad Bilbija, fudbaler, igrao u FK Borac Banja Luka, u vrijeme najvećih uspjeha ovog kluba,/kup jugoslavije 1991 /Branislav Borenović, političarMehmed Alagić, ratni general Armije RBiHBoro Kapetanović, književnikKrstan Simić, bivši sudija Ustavnog Suda BIHStevan Tontić, književnikSenijad Ibričić, poznati fudbalerEkrem Jakupović, poznati atletski veteran osvajač medalje na Balkanskim atletskim igrama za veteraneAdna Zeljković, atletski veteranBesim Ibričić, fudbalerMilenko Zorić, kajakašZilhad Ključanin, književnikAleksandar "Piksi" Stojković, poznati glumacZoran Ćurguz, fudbalski trenerAmir Kazić Leo, poznati pjevačDane Čanković, novinar i publicistaSamir Handanović, poznati fudbaler Intera iz Milana i slovenački reprezentativacHaris Dubica, muzički producentHaris Seferović, poznati fudbaler i švicarski reprezentativacJovana Miljuš,Musaib Talić, fudbaler, igrao u FK Borac Banja LukaBožo Novak,general VRS

Na području ove opštine postoje obilježja iz rimskog perioda, srednjovjekovnih utvrđenja (Kamengrad), spomenici iz turskog perioda (Musalla) te spomenici iz drugog svjetskog rata (Korčanica, Kljevci, Šušnjar).

U Sanskom Mostu radi nekoliko osnovnih skola (4 na gradskom području), te 3 u selima sa svojim područnim školama. Srednjoškolsko obrazovanje se vrši u sanskoj Gimnaziji, Tehničkoj mješovitoj školi te jako kvalitetnoj Poljoprivrednoj školi.

Glavni članak: Nacionalni spomenici u Sanskom Mostu

• Vodopad Bliha

Sanski Most na Wikimedijinoj ostavi

• http://www.sanskimost.com/
• http://www.sanskaognjista.org/ Arhivirano 2009-01-06 na Wayback Machine-u
• http://sanskimostx.info/ Arhivirano 2016-04-22 na Wayback Machine-u
• http://inmedia.ba/