Геохронология

Геохронология шкалата уларыт

Геохронология шкалата хайа боруодаларын саастарын быһаарарга аналлаах.

Сир олоҕо икки сүрүн интерваллаах эбэтэр Эоннаах — Фанерозой уонна Кембрий инниннээҕи.

Эон		Эра	Период	Эпоха	Бүтүүтэ, сыл нөҥүө	Сүрүн түгэннэр
Фанерозой		Кайнозой	Төрдүс	Голоцен	Билигин да салҕана турар	Мууһуруу период бүтүүтэ. Цивилизациялар үөскүүллэр
			Төрдүс	Плейстоцен	11 400	Элбэх бөдөҥ кыыл олохтон туоруур. Киhи аймах үөскүүр.
			Неоген	Плиоцен	1,81 мөл
			Неоген	Миоцен	5,33 мөл
			Палеоген	Олигоцен	23,0 мөл	Киһиэхэ маарыҥныыр хайа иччилэрэ үөскүүллэр.
				Эоцен	37,2 мөл	"Билиҥҥи" кыыллар үөскүүллэр.
				Палеоцен	55,8 мөл
		Мезозой	Мел		66,5 мөл	Маҥнайгы плаценталаахтар. Динозаурдар олохтон туорууллар.
			Юра		146 мөл	Маҥнайгы көтөрдөр үөскүүллэр. Динозаурдар сайдыбыт кэмнэрэ.
			Триас		200 мөл	Маҥнайгы динозаурдар уонна сымыыттыыр кыыллар.
		Палеозой	Пермь		251 мөл	95 % харамай көрүҥэ олохтон туоруур.
			Таас чох		299 мөл	Мастар уонна сыыллааччылар үөскүүллэр.
			Девон		359 мөл	Баҕалар уонна спораннан тарҕанар үүнээйилэр.
			Силур		416 мөл	Олох күн сирэйгэ тахсар, маҥнайгы үүнээйилэр.
			Ордовик		443 мөл	Баай байҕал фауната
			Кембрий		488 мөл	Харамай элбэх көрүҥэ үөскүүр («Кембрийдааҕы дэлби тэптэрии»).
Кембрий иннинээҥи	Протерозой	Неопротерозой	Эдиакарий		542 мөл	Маҥнайгы элбэх сааныктаахтар.
			Криогений		600 мөл	Венд мууһуруута - сиргэ ордук күүстээх мууһуруу
			Тоний		850 мөл	Суперконтинент арахсыыта Родиния
		Мезопротерозой	Стений		1,0 млрд	Суперконтинент Родиния, суперокеан Мировия
			Эктазий		1,2 млрд
			Калимий		1,4 млрд
		Палеопротерозой	Статерий		1,6 млрд
			Орозирий		1,8 млрд
			Риасий		2,05 млрд
			Сидерий		2,3 млрд	Оксиген катастрофата
	Архей	Неоархей			2,5 млрд
		Мезоархей			2,8 млрд
		Палеоархей			3,2 млрд
		Эоархей			3,6 млрд	Биир сааныктаахтар үөскүүллэр.
	Катархей (Гадей)				3,8 млрд	4,57 млрд сыл нөҥүө — Сир халыыптанар.