Wikipedysta:Władcy Polski/brudnopis

Władcy Polski – lista obejmuje książąt i królów Polski.

Dynastia Lecha - legendarnego założyciela państwa Polan edytuj

Daty zostały podane w przybliżeniu. Wynikają one tylko z domysłów, może być różnica nawet dwóch wieków.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
?Lech I nieznani??legendarny założyciel państwa Polan
?WizymirLech I,
nieznana
??
?nieznani potomkowie Lecha lub Wizymiranieznani??

Dynastia Kraka - legendarnego założyciela Krakowa edytuj

Daty zostały podane w przybliżeniu. Wynikają one tylko z domysłów, może być różnica nawet dwóch wieków.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
VI wiek (?)Krak I nieznaniV wiekVI wiekkoronowany na króla w VI wieku (?)
VI wiekKrak IIKrak I,
nieznana
VI wiekVI wiek
VI wiekLech II Krak I,
nieznana
VI wiekVI wiek
VI wiek (?)Wanda Krak I,
nieznana
VI wiekVI wiek (?)Ostatnia z rodu Kraka.

Leszko I i jego nieznani przodkowie edytuj

Daty zostały podane w przybliżeniu. Wynikają one tylko z domysłów, może być różnica nawet dwóch wieków.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
cały VII wieknieznani przodkowie Leszka Inieznani??
VIII wiek (?)Leszko I nieznaniVII wiekVIII wiek

Popielidzi - książęta Polan edytuj

Tutaj jest opisana legendarna dynastia Popielidów od Leszka II do Popiela II, który zmarł tragicznie, a po nim tron objął Piast Kołodziej. Daty zostały podane w przybliżeniu. Wynikają one tylko z domysłów, może być różnica nawet dwóch wieków.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
VIII wiekLeszko II nieznaniVII wiek (?)VIII wiekPo śmierci Leszka I, który zmarł bezdzietnie zorganizowano wyścigi konne. Ten kto wygrał miał zostać nowym księciem Polan. Został nim Leszko II.
VIII wiekLeszko III Leszko II,
nieznana
VIII wiekVIII wiek
IX wiek (?)Popiel I Leszko III,
nieznana
VIII wiekIX wiek
IX wiekPopiel II Popiel I,
nieznana
VIII wiek (?)IX wiekkoronowany na króla w IX wieku

Piastowie – książęta Polan edytuj

Czterej bezpośredni poprzednicy Mieszka I są znani jedynie z relacji Anonima zwanego Gallem. Ich historyczność jest dyskusyjna, jednak obecnie literatura skłania się do uznania listy władców przekazanej przez Galla za zgodną z rzeczywistością. Nie zalicza sie ich do władców Polski. Sam termin Polska nie jest poświadczony w tych wczesnych czasach, a ziemie, którymi władali stanowiły prawdopodobnie tylko część późniejszej Wielkopolski.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
ok. 840-ok. 870Piast Kołodziej Chościsko,
nieznana
IX wiek (?)ok. 870Władca wybrany elekcyjnie po tragicznej śmierci Popiela II
ok. 870-ok. 900Siemowit Piast Kołodziej,
Rzepicha
IX wiekok. 900
ok. 900-ok. 930Lestek Siemowit,
nieznana
IX wiekok. 930
ok. 930-ok. 960Siemomysł Lestek,
nieznana
X wiek (?)ok. 960

Piastowie – książęta i królowie Polski (do 1138) edytuj

Pierwszym władcą Polski potwierdzonym przez współczesne źródła był Mieszko I. Z władców Polski z dynastii Piastów panujących między około 960 a 1138 rokiem trzech dostąpiło koronacji: w 1025 roku Bolesław I Chrobry, w tym samym roku Mieszko II Lambert i w 1076 roku Bolesław II Szczodry.

Według relacji Kosmasa z Pragi w 1085 roku cesarz Henryk IV nadał Wratysławowi II, ówczesnemu władcy Czech, tytuł króla Polski; informacja ta jest jednak odrzucana przez większość badaczy.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
ok. 960-992Mieszko I Siemomysł,
nieznana
ok. 930-93525 maja 992Pierwszy władca Polski potwierdzony przez współczesne źródła.
992-1025Bolesław I Chrobry Mieszko I,
Dobrawa czeska
96717 czerwca 1025Pierwszy król Polski (koronowany w 1025), książę Czech 1003-1004.
1025-1031Mieszko II Lambert Bolesław I Chrobry,
Emnilda słowiańska
99010 maja 1034Po raz pierwszy. Drugi król Polski (koronowany w 1025).
1031-1032Bezprym Bolesław I Chrobry,
nieznana Węgierka
986 lub 987wiosna 1032
1032-1034Mieszko II Lambert Bolesław I Chrobry,
Emnilda słowiańska
99010 maja 1034Po raz drugi. Źródła niemieckie podają, że zrzekł się korony w 1032 roku. W polskich źródłach do śmierci był tytułowany królem.
1034-1058Kazimierz I Odnowiciel Mieszko II Lambert,
Rycheza lotaryńska
10161058Wypędzony w 1037 lub 1038 roku. Powrócił w 1039 lub 1040 roku.
1058-1079Bolesław II Szczodry Kazimierz I Odnowiciel,
Maria Dobroniega
ok. 10422 lub 3 kwietnia 1081 lub 1082Trzeci król Polski (koronowany w 1076). Znany również jako Bolesław II Śmiały
1079-1102Władysław I Herman Kazimierz I Odnowiciel,
Maria Dobroniega
ok. 10434 czerwca 1102
1102-1107Zbigniew Władysław I Herman,
nieznana Polka
ok. 1073po 1114książę wielkopolski, mazowiecki i kujawski w latach 1102-1107
1107-1138Bolesław III Krzywousty Władysław I Herman
Judyta czeska
20 sierpnia 1085 lub 108628 października 1138książę małopolski, śląski i sandomierski w latach 1102-1107, książę Polski w latach 1107-1138

Okres rozbicia dzielnicowego edytuj

Ustawa sukcesyjna Bolesława III Krzywoustego zapoczątkowała w Polsce okres rozbicia dzielnicowego. Najważniejszym z książąt miał być władca dzielnicy senioralnej (w jej granicach znajdowała się stolica państwa – Kraków), będący zarazem – zgodnie z zasadą senioratu – najstarszym z rodu. Zasada to została podważona już w 1146 roku wraz z wypędzeniem Władysława II Wygnańca, załamała się w wyniku decyzji zjazdu łęczyckiego w 1180 roku, chociaż jeszcze w XIII wieku część pretendentów do dzielnicy krakowskiej powoływała się na swoje prawa z racji bycia najstarszym w rodzie.

Piastowie – książęta krakowscy edytuj

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
1138-1146Władysław II Wygnaniec Bolesław III Krzywousty,
Zbysława kijowska
110530 maja 1159Książę śląski 1138-1146.
1146-1173Bolesław IV Kędzierzawy Bolesław III Krzywousty,
Salomea z Bergu
ok. 1121/11225 stycznia 1173Książę mazowiecki 1138-1173, śląski 1146-1163.
1173-1177Mieszko III Stary Bolesław III Krzywousty,
Salomea z Bergu
1122/112513 lub 14 marca 1202Po raz pierwszy. Książę wielkopolski 1138-1179, 1182-1202.
1177-1194Kazimierz II Sprawiedliwy Bolesław III Krzywousty,
Salomea z Bergu
11384 maja 1194Książę wiślicki 1166-1173, sandomierski 1173-1194, mazowiecki 1186-1194.
1194-1198Leszek Biały Kazimierz II Sprawiedliwy,
Helena znojemska
ok. 1184/118524 listopada 1227Po raz pierwszy.
1198-1202Mieszko III Stary Bolesław III Krzywousty,
Salomea z Bergu
1122/112513 lub 14 marca 1202Po raz drugi.
1202-1206Władysław Laskonogi Mieszko III Stary,
Eudoksja kijowska
1161/11673 listopada 1231Po raz pierwszy. Książę wielkopolski 1202-1220.
1206-1210Leszek Biały Kazimierz II Sprawiedliwy,
Helena znojemska
ok. 1184/118524 listopada 1227Po raz drugi.
1210-1211Mieszko I Plątonogi Władysław II Wygnaniec,
Agnieszka austriacka
1131-11461211Książę raciborski 1173-1211, opolski 1202-1211.
1211-1227Leszek Biały Kazimierz II Sprawiedliwy,
Helena znojemska
ok. 1184/118524 listopada 1227Po raz trzeci.
1227-1228Władysław Laskonogi Mieszko III Stary,
Eudoksja kijowska
1161/11673 listopada 1231Po raz drugi.
1228-1229Henryk I Brodaty Bolesław I Wysoki,
Krystyna
1165-117019 marca 1238Po raz pierwszy. Książę śląski od 1201.
1229-1231Władysław Laskonogi Mieszko III Stary,
Eudoksja kijowska
1161/11673 listopada 1231Po raz trzeci.
1231-1232Konrad I mazowiecki Kazimierz II Sprawiedliwy,
Helena znojemska
ok. 118731 sierpnia 1247Po raz pierwszy.
1232-1238Henryk I Brodaty Bolesław I Wysoki,
Krystyna
1165-117019 marca 1238Po raz drugi.
1238-1241Henryk II Pobożny Henryk I Brodaty,
Jadwiga z Andechs
1196-12079 kwietnia 1241Książę śląski od 1238.
1241Bolesław II Rogatka Henryk II Pobożny,
Anna Przemyślidka
ok. 1220/122526 grudnia 1278
1241-1243Konrad I mazowiecki Kazimierz II Sprawiedliwy,
Helena znojemska
ok. 118731 sierpnia 1247Po raz drugi.
1243-1279Bolesław V Wstydliwy Leszek Biały,
Grzymisława łucka
21 czerwca 12267 grudnia 1279
1279-1288Leszek Czarny Kazimierz I kujawski,
Konstancja śląska
ok. 1240-124330 września 1288Książę sieradzki i łęczycki.
1288-1290Henryk IV Probus Henryk III Biały,
Judyta mazowiecka
1257/125823 czerwca 1290Książę wrocławski od 1270.
1290-1291Przemysł II Przemysł I,
Elżbieta wrocławska
14 października 12578 lutego 1296Czwarty król Polski (koronowany w 1295). Książę poznański od 1273, wielkopolski od 1279, gdański od 1294.

Przemyślidzi – książęta krakowscy edytuj

W 1291 roku księstwo krakowskie znalazło się w rękach czeskiego króla Wacława II. W 1292 roku zajął on księstwo sandomierskie, a w 1299 roku także Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie. W 1300 roku został koronowany na króla Polski przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnkę.

Wacław II zmarł 21 czerwca 1305 roku i rządy po nim objął jego syn Wacław III. 4 sierpnia 1306 roku został on jednak zamordowany w trakcie przygotowań do wyprawy do Polski. We wrześniu tego samego roku Kraków znalazł się w rękach Władysława I Łokietka.

Następcy Wacława III na tronie czeskim – Rudolf III Habsburg, Henryk Karyncki i Jan Luksemburski – zgłaszali pretensje do polskiego tronu. Ostatecznie w listopadzie 1335 roku na zjeździe wyszehradzkim Jan Luksemburski zrzekł się roszczeń do polskiej korony w zamian za 20 tysięcy kóp groszy praskich.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
1291-1305Wacław II Czeski Przemysł Ottokar II,
Kunegunda halicka
27 października 127121 czerwca 1305Piąty król Polski (koronowany w 1300).
1305-1306Wacław III Czeski Wacław II,
Guta Habsburżanka
6 października 12894 sierpnia 1306

Pozostali książęta edytuj

Na terenie Polski w dobie rozbicia dzielnicowego powstało szereg księstw. Z nich księstwa wielkopolskie, kujawskie, a później także mazowieckie po wymarciu poszczególnych linii Piastów powróciły pod władzę królów Polski.

Księstwa śląskie w XIV wieku stały się czeskim lennym, jednak w niektórych aż do XVII wieku rządzili Piastowie (najdłużej w księstwie brzesko-legnickim do 1675 roku). Część księstw śląskich po wymarciu miejscowych Piastów zostało bezpośrednio wcielonych do Korony Czeskiej, w niektórych jako czescy lennicy rządzili przedstawiciele innych dynastii (najdłużej w księstwie cieszyńskim do 1918 roku).

Władcami księstw powstałych w Polsce, obok księstwa krakowskiego, w okresie rozbicia dzielnicowego byli:

Piastowie – królowie Polski edytuj

W 1306 roku księciem krakowskim został Władysław I Łokietek z kujawskiej linii Piastów, który już wcześniej opanował księstwo sandomierskie. W 1314 roku zajął Wielkopolskę. 20 stycznia 1320 roku został koronowany na króla Polski, kładąc w ten sposób kres okresowi rozbicia dzielnicowego.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
1306-1333Władysław I Łokietek Kazimierz I kujawski,
Eufrozyna opolska
12602 marca 1333Koronowany 20 stycznia w 1320.
1333-1370Kazimierz III Wielki Władysław I Łokietek,
Jadwiga kaliska
30 kwietnia 13105 listopada 1370Koronowany 25 kwietnia w 1333.

Andegawenowie – królowie Polski edytuj

W 1370 roku zmarł Kazimierz III Wielki, król Polski, nie pozostawiając legalnego męskiego potomstwa. Na mocy wcześniejszych umów kolejnym władcą został siostrzeniec zmarłego – Ludwik Węgierski.

Ludwik zmarł w 1382 roku, nie pozostawiając męskiego potomstwa. Zgodnie z wcześniejszymi umowami polski tron miał przypaść jednej z jego córek. Ostatecznie w 1384 roku władcą została najmłodsza, Jadwiga.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
1370-1382Ludwik Węgierski Karol Robert,
Elżbieta Łokietkówna
5 marca 132610 września 1382Król Węgier 1342-1382.
1384-1399Jadwiga Andegaweńska Ludwik Węgierski,
Elżbieta Bośniaczka
między 3 października 1373 a 18 lutego 137417 lipca 1399Koronowana na "króla Polski". Od 1386 współrządziła ze swoim mężem Władysławem II Jagiełłą.

Jagiellonowie edytuj

W 1386 roku królem Polski został Władysław II Jagiełło, wielki książę litewski. Założona przez niego dynastia Jagiellonów panowała w Polsce do 1572 roku. Przez znaczny część rządów tej dynastii Polskę i Litwę łączyła unia personalna, przekształcona w 1569 roku w unię realną.

W latach 1444-1447 Polska nie miała króla. Początkowo liczono się z możliwością powrotu Władysława III Warneńczyka, później jego brat Kazimierz IV Jagiellończyk przez dwa lata toczył pertraktacje z polskimi panami, głównie odnośnie charakteru unii polsko-litewskiej. Ostatecznie doszli do porozumienia, a Kazimierz Jagiellończyk 25 czerwca 1447 roku został koronowany na króla Polski.

Popularność tej dynastii sprawiła, że 13 grudnia 1575 roku "królem Polski" obrano Annę Jagiellonkę, siostrę Zygmunta II Augusta. Dwa dni później na jej męża, a zarazem władcę Korony i Litwy wybrano Stefana Batorego.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
1386-1434Władysław II Jagiełło Olgierd Giedyminowic,
Julianna twerska
ok. 1362(?)1 czerwca 1434Najwyższy książę litewski 1386-1434, wielki książę litewski 1377-1392. W latach 1386-1399 współrządził ze swoją żoną Jadwigą.
1434-1444Władysław III Warneńczyk Władysław II Jagiełło,
Zofia Holszańska
31 października 142410 listopada 1444Król Węgier 1440-1444, najwyższy książę litewski 1434-1440 (tytularny do 1444).
1447-1492Kazimierz IV Jagiellończyk Władysław II Jagiełło,
Zofia Holszańska
30 listopada 14277 czerwca 1492Wielki książę litewski 1440-1492.
1492-1501Jan I Olbracht Kazimierz IV Jagiellończyk,
Elżbieta Rakuszanka
27 grudnia 145917 czerwca 1501
1501-1506Aleksander Jagiellończyk Kazimierz IV Jagiellończyk,
Elżbieta Rakuszanka
5 sierpnia 146119 sierpnia 1506Wielki książę litewski 1492-1506.
1506-1548Zygmunt I Stary Kazimierz IV Jagiellończyk,
Elżbieta Rakuszanka
1 stycznia 14671 kwietnia 1548Wielki książę litewski 1506-1548.
1548-1572Zygmunt II August Zygmunt I Stary,
Bona Sforza
1 sierpnia 15207 lipca 1572Wielki książę litewski. Na tron litewski został wyniesiony w 1529 roku. Na króla Polski został koronowany w 1530 roku.

Władcy elekcyjni Rzeczypospolitej Obojga Narodów edytuj

W latach 1573-1795 Polską (Koroną), tworzącą wraz z Litwą Rzeczpospolitą Obojga Narodów, rządzili królowie wybierani w drodze wolnej elekcji.

13 grudnia 1575 roku Anna Jagiellonka została wybrana w wolnej elekcji królem Polski i wielkim księciem litewskim, a dzień później stronnictwo szlacheckie pod przewodnictwem Jana Zamoyskiego uznało ten fakt, przydając jej na małżonka Stefana Batorego.

Kilkakrotnie dochodziło do podwójnych elekcji. 12 grudnia 1575 roku stronnictwo habsburskie obrało królem cesarza Maksymiliana II Habsburga, lecz ostatecznie królem wybrano jego kontrkandydata – Stefana Batorego. Sam Maksymilian zmarł niedługo potem – 12 października 1576 roku.

19 sierpnia 1587 roku większość poparła Zygmunta III Wazę, lecz trzy dni później Jakub Woroniecki, biskup kijowski, popierany przez grupę magnatów ogłosił królem Maksymiliana III Habsburga. Ten 27 września tego samego roku zaprzysiągł pacta conventa. Pokonany w bitwie pod Byczyną, na mocy traktatu bytomsko-będzińskiego 9 marca 1589 roku miał zrzec się tytuł króla Polski.

27 czerwca 1697 roku prymas Michał Stefan Radziejowski ogłosił królem Polski Franciszka Ludwika księcia Conti, z kolei uzurpujący sobie prawa interrexa, biskup kujawski, Stanisław DąmbskiAugusta II Mocnego. Ostatecznie władcą został August, zaś zwolennicy Contiego uznali go królem 21 maja 1698 roku na mocy ugody łowickiej.

Maksymilian II Habsburg, Maksymilian III Habsburg i Franciszek Ludwik Conti są pomijani w zestawieniach polskich władców.

Rzeczpospolita Obojga Narodów zniknęła z mapy Europy w wyniku rozbiorów dokonanych przez Rosję, Prusy i Austrię. Ostatni traktat rozbiorowy podpisano 24 października 1795 roku. Miesiąc później, 25 listopada, w Grodnie abdykował ostatni król Polski – Stanisław August Poniatowski.

Rozbiory Polski były bezprawnym aktem agresji. Zaborcy złamali zasadę dobrej wiary, z której wynika obowiązek dotrzymywania umów, a także regułę, że nie wolno w stosunkach międzypaństwowych wysuwać pretensji bezzasadnych lub wygasłych. Złamali także zasadę nieingerencji w stosunki wewnętrzne drugiego państwa.

Daty panowaniaWładcaPortret władcyRodziceUrodzonyZmarłInformacje dodatkowe
1573–1575Henryk Walezy Henryk II Walezjusz,
Katarzyna Medycejska
19 września 15512 sierpnia 1589Król Francji 1574-1589.
1576–1586Stefan Batory Stefan Batory,
Katarzyna Telegdi
27 września 153312 grudnia 1586Książę Siedmiogrodu 1571-1576.
1587–1632Zygmunt III Waza Jan III Waza,
Katarzyna Jagiellonka
20 czerwca 156630 kwietnia 1632Król Szwecji 1592-1599.
1632–1648Władysław IV Waza Zygmunt III Waza,
Anna Habsburżanka
9 czerwca 159520 maja 1648tytularny król Szwecji 1632-1648, wybrany carem Rosji w 1610, tytularny car Rosji do 1634
1648–1668Jan II Kazimierz Zygmunt III Waza,
Konstancja Habsburżanka
22 marca 160916 grudnia 1672Abdykował 16 września 1668; tytularny król Szwecji 1648-1660.
1669–1673Michał Korybut Wiśniowiecki Jeremi Wiśniowiecki,
Gryzelda Zamoyska
31 lipca 164010 listopada 1673
1674–1696Jan III Sobieski Jakub Sobieski,
Zofia Teofila Daniłowiczówna
17 sierpnia 162917 czerwca 1696
1697–1706August II Mocny Jan Jerzy III,
Anna Zofia duńska
12 maja 16701 lutego 1733Po raz pierwszy. Elektor Saksonii 1694-1733.
1706–1709Stanisław Leszczyński Rafał Leszczyński,
Anna Jabłonowska
20 października 167723 lutego 1766Po raz pierwszy.
1709–1733August II Mocny Jan Jerzy III,
Anna Zofia duńska
12 maja 16701 lutego 1733Po raz drugi.
1733–1736Stanisław Leszczyński Rafał Leszczyński,
Anna Jabłonowska
20 października 167723 lutego 1766Po raz drugi.
1733–1763August III Sas August II Mocny,
Krystyna Eberhardyna
17 października 16965 października 1763Elektor Saksonii 1733-1763.
1764–1795Stanisław August Poniatowski Stanisław Poniatowski,
Konstancja Czartoryska
17 stycznia 173212 lutego 1798Abdykował w 1795 roku.

Władcy ziem polskich w okresie zaborów edytuj

W 1795 roku Rzeczpospolita Obojga Narodów zniknęła z mapy politycznej Europy, podzielona między Cesarstwo Rosji, Królestwo Prus i Księstwo Austrii. Rozbiory były bezprawnym aktem agresji. Żadne z państw zaborczych nie mogło sobie rościć pretensji do bycia następcą prawnym Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Władcy państw zaborczych dodawali do swojej tradycyjnej tytulatury określenia związane z ziemiami znajdującymi się w granicach dawnej Rzeczypospolitej:

W latach 1807-1815 istniało Księstwo Warszawskie, którego pierwszym i jedynym władcą był Fryderyk August I, król saski, wnuk polskiego króla Augusta III. Księstwo również nie było kontynuacją Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po kongresie wiedeńskim (1815) utworzono królestwo Polskie w unii personalnej z Cesarstwem Rosyjskim (zwane Kongresówką), które przetrwało do Powstania Styczniowego.