Szyb (górnictwo)

wyrobisko kapitalne górnicze pionowe

Szyb (niem. Schacht, żarg. szacht [w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim][1]) – wyrobisko kapitalne górnicze pionowe[1] lub pochyłe (zob. szyb pochyły) o nachyleniu powyżej 45° o przekroju poprzecznym powyżej 4 m² i znacznej głębokości, prowadzące z powierzchni terenu do położonego w głębi ziemi złoża kopaliny użytecznej lub łączące wyrobiska poziome pod ziemią.

  • Szyb ślepy – wyrobisko pionowe niemające ujścia na powierzchnię i łączące wyrobiska poziome pod ziemią.
  • Szybik – szyb o średnicy mniejszej niż 3,0 m (w przypadku szybu o przekroju kołowym) lub szyb o powierzchni przekroju poprzecznego w świetle obudowy mniejszej niż 15 m².
Przekrój szybu wyciągowego, grafika Roberta Bénarda

Szyby służą do udostępnienia złoża[1] oraz są głównymi wyrobiskami komunikacyjnymi i wentylacyjnymi kopalni. Posadowienie obudowy szybu to stopa szybowa. Szyb składa się z nadszybia, rury szybowej, podszybia i rząpia. Nad szybem na powierzchni terenu znajduje się wieża szybowa, nad wylotem szybu położone jest nadszybie i zrąb. Na kolejnych poziomach kopalni bezpośrednio do szybu przylegają podszybia. Dolna część szybu, leżąca poniżej najgłębszego poziomu wydobywczego, nosi nazwę rząpia. Odcinek szybu między nadszybiem a rząpiem nazywany jest rurą szybową. Rura szybowa szybu podzielona jest na przedziały:

  • transportowy – przeznaczony do transportu materiału urobku i ludzi;
  • drabinowy – służący do zejścia i wyjścia ludzi w przypadku uszkodzenia wyciągu;
  • kablowo rurowy – do zawieszania kabli energetycznych i telekomunikacyjnych, rurociągów sprężonego powietrza, wody, płynnej podsadzki;
  • przedział skipowy – wydzielony jest obok przedziału transportowego w niektórych głębokich szybach o dużym przekroju.

Podział szybów

edytuj

Ze względu na główną funkcję

edytuj
  • szyby skipowe,
  • szyby wentylacyjne: wdechowe i wydechowe,
  • szyby podsadzkowe,
  • szyby materiałowe,
  • szyby zjazdowe.

Ze względu na położenie

edytuj
  • szyby główne – położone w centralnej części obszaru górniczego,
  • szyby peryferyjne (pomocnicze) – położone przy granicach obszaru górniczego.

Ze względu na kształt

edytuj
  • szyby prostokątne,
  • szyby eliptyczne,
  • szyby okrągłe,
  • szyby wielobokowe.

Ze względu na obudowę

edytuj
  • szyby w obudowie drewnianej,
  • szyby w obudowie murowej,
  • szyby w obudowie betonowej,
  • szyby w obudowie żelbetowej,
  • szyby w obudowie stalowej,
  • szyby w obudowie tubingowej.

Ze względu na kąt

edytuj
  • szyby pochyłe od 45º,
  • szyby pionowe 90º.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Praca zbiorowa; Poradnik Górnika; Wyd. Śląsk; Katowice 1975r.;t:2, Dział.IV (str. 369)
  • Stanisław Gajda: Gwara górnicza. W: Górniczy stan w wierzeniach, obrzędach, humorze i pieśniach. Dorota Simonides (red.). Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1988, s. 446. ISBN 83-7008-067-7.