စမုန်စပါး

Fennel
Fennel in flower
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း
လောက:	Plantae
Clade:	Angiosperms
Clade:	Eudicots
Clade:	Asterids
မျိုးစဉ်:	Apiales
မျိုးရင်း:	Apiaceae
မျိုးဇာတ်:	Apieae
မျိုးစု:	Foeniculum
မျိုးစိတ်:	F. vulgare
ဒွိနာမ
Foeniculum vulgare Mill.
Synonyms[၁]
Synonymy Anethum dulce DC. Anethum foeniculum L. Anethum minus Gouan Anethum panmori Roxb. Anethum panmorium Roxb. ex Fleming Anethum piperitum Ucria Anethum rupestre Salisb. Foeniculum azoricum Mill. Foeniculum capillaceum Gilib. Foeniculum divaricatum Griseb. Foeniculum dulce Mill. Foeniculum foeniculum (L.) H.Karst. Foeniculum giganteum Lojac. Foeniculum officinale All. Foeniculum panmorium (Roxb.) DC. Foeniculum piperitum C.Presl Foeniculum rigidum Brot. ex Steud. Ligusticum foeniculum (L.) Roth Ligusticum foeniculum (L.) Crantz Meum foeniculum (L.) Spreng. Meum piperitum Schult. Ozodia foeniculacea Wight & Arn. Selinum foeniculum E.H.L.Krause Seseli dulce Koso-Pol. Seseli foeniculum Koso-Pol. Seseli piperitum Koso-Pol. Tenoria romana Schkuhr ex Spreng.

ပုံသဏ္ဌာန် : အပင်အပင်ငယ်မျိုးဖြစ်၍ အမြင့် ၃　ပေခန့် ထိ မြင့်သည်။ ပင်လုံးသေး၍ အခေါင်းပါသည်။ ရိုးတံမှ အကိုင်း အခက် ကလေးများ ထွက်၏။အရွက်အရွက်နူးညံ့ပြီး သေးမွှားသော အမျှင်ကလေးများ ဖြစ်ကြ၏။ မွှေးကြိုင်သော အနံ့ရှိသည်။အပွင့်သေးငယ်၍ အဝါရောင်ရှိသည်။ ထီးပုံသဏ္ဌာန် ပန်းခိုင် တွင်ပွင့်၏။အသီးအနှံကလေးများသဖွယ် အသီးကလေးများ စုပြုံသီးကြသည်။ ဥသဏ္ဌာန်ရှိ၏။ အစေ့သည် စိမ်း၍ ကြာသော် ဝါသွား၏။ အစေ့မွှေးကြိုင်သော အနံ့ရှိသည်။အသုံးပြုနိုင်သည့်အစိတ်အပိုင်းများ : အစေ့ ၊ အရွက် ။မြန်မာနိုင်ငံတွင်တွေ့နိုင်သောနေရာများ : တောင်ပေါ်ဒေသ အမြင့်ပေ ၆၀၀၀ ထိပေါက်ရောက်နိုင်သည်။အပူပိုင်း ဒေသတွင် သာမက အအေးပိုင်းဒေသတွင်ပါ ပေါက်ရောက်သည်။အအေးပိုင်းဒေသတွင်နှစ်ရှည်ခံပင်ဖြစ်သည်။ပေါက်ရောက်ပုံစိုက်ပျိုးပင် အဖြစ် ပေါက်ရောက်သည်။စိုက်ပျိုးပုံ-

(က) ပျိုးထောင်စိုက်ပျိုးခြင်း

စမုန်စပါးပင်များကို တစ်ပင်နှင့် တစ်ပင် ၁ပေကွာ လေးကွက်ကျား စိုက်ပျိုးရသည်။ စိုက်ပျိုးမှုလွယ်ကူရန် ထွန်သွားကို ၁ ပေ ခြား၍ လေးကွက် ကျား ကြောင်း ဆွဲပြီး ၎င်းတို့ ဆုံသော နေရာများတွင် မျိုးစေ့ ၄ စေ့ခန့် ထည့်လျက် ကြမ်းတုံးဖြင့် မြေညှိပေးရသည်။

(ခ) ထိန်းသိမ်းပြုစုခြင်း

စိုက်ပျိုးထားသော စမုန်စပါးပင်များအား ပေါင်းပင်များ မဖုံးလွှမ်းနိုင်စေရန် အချိန်မီ ကြားပေါင်းထွန်လိုက်ခြင်း ၊ ပင်ခြေတွင် ပေါင်းရှင်း ပေးခြင်း ၊ မြေဆွပေးခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးရသည်။

(ဂ) ရိတ်သိမ်း ဆွတ်ခူးခြင်း

တပို့တွဲလအတွင်း ရိတ်သိမ်း၍ ပင်ခြေမှ တံစဉ်ဖြင့် ရိတ်ယူပြီး တလင်းတွင် စုပုံ၍ အခြောက်လှန်းရသည်။

(ဃ) ပြုပြင် ထုတ်လုပ်ခြင်း

အသီးခြွေရာတွင် နွားဖြင့် ခြွေပါက မျိုးစေ့ များ ကွဲကြေနိုင်သဖြင့် စုပုံကာ တုတ်ဖြင့် ရိုက်ပြီး ခြွေယူရ၏။ ရရှိသော စမုန်စပါးမျိုးစေ့များကို အခြောက်ထားရသည်။

အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင်မြန်မာဆေးကျမ်း များ အလိုအရ စမုန်စပါးသည် ပူ၏ ၊ အစာကို ကြေညက်စေ၏။ လေ ၊ သလိပ် ၊ သွေးကို ဖြောင့်စေ၏ ၊ ညီမျှစေ၏။ နှလုံးကို အကျိုးပြု၏။ ဝမ်းမီး နုံ့ခြင်း ကို ပျောက်ကင်း စေတတ်၏။ လေအားကြီး သောအနာ၊ အတွင်းပူနာ၊ ရေငတ်နာ တို့ကို နိုင်၏။အသုံးပြုပုံ-

အစေ့

1. စမုန်စပါးကို အဆီထုတ်၍ အနောက်နိုင်ငံ ဆေးဝါး များတွင် လေဆေးအဖြစ် အသုံးပြု၏။
2. စမုန်စပါးကို စားသုံးခြင်းဖြင့် သလိပ် ၊ လေကို ပယ်၍ ချောင်းဆိုးခြင်း ၊ အန်ခြင်းတို့ကို ပျောက်ကင်း စေနိုင်၏။
3. အဖျားကြီး ၊ အပူကြီး သော် စမုန်စပါးကို ညဦးက စိမ်၍ နံနက် တိုက်ပေးခြင်းဖြင့် အပူရှိန် လျော့၍ အဖျားကျသွားမည်။
4. ကလေးများ အစာမကြေရောဂါ အတွက် စမုန်စပါးကို ရေနွေးဖြော၍ တိုက်သော် အစာမကြေ ဝမ်းဗိုက်ရောင် ရောဂါ ပျောက်ကင်း၏။
5. ဥသျှစ်သီးကင်းနှင့် စမုန်စပါးကို ရောထောင်း၍ သောက်လျှင် အစာမကြေ ဝမ်းရောဂါပျောက်ကင်း၏။
6. စမုန်စပါးနှင့် သကြားကို ဆတူရော၍ ညအိပ်ရာဝင်သောက်သော် မျက်စိကြည်လင်သည်။

အရွက်

1. အရွက်ကို အရည်ညှစ်၍ သောက်လျှင် ဆီးချုပ်၊ ဆီးအောင့် ပျောက်၍ ဆီးကောင်းစေသည်။^[၂]