Пречкеста спирална галаксија
Пречкеста спирална галаксија — спирална галаксија со средишна структура во облик на пречка составена од ѕвезди. Пречките се среќаваат кај околу две третини од спиралните галаксии[1] и влијаат на движењето на ѕвездите и меѓуѕвездениот гас во галаксијата, а може да ги засегаат и спиралните краци.[1]
Истакнатиот американски астроном Едвин Хабл ги класификувал спиралните галаксии од овој вид како SB (spiral, barred = спирални, пречести) во неговата Хаблова низа и ги сместил во три поткатегории зависно од отвореноста на спиралните краци. Оние означени со SBa имаат густо врзани краци, SBb се средни, а SBc имаат најлабави краци. Подоцна е воведена четвртата поткатегорија SBm за означување на пречкестите спирални галаксии со извесен степен на неправилност, како што се оние во Магелановите Облаци. Некои други видови галаксии според Хабловата класификација се: спиралната, елиптичната и неправилната галаксија.
Набљудувањата со радиотелескопи веќе подолг период укажуваат на тоа дека Млечниот Пат е пречкеста галаксија, а инфрацрвените набљудувања со вселенскиот телескоп „Спицер“ во 2005 г. ги поддржале овие претходно насодбрани доказни податоци.
Пречки
уредиПречкестите спирални галаксии се најзастапени, со дури две третини од сите спирални галаксии.[2] Тековната хипотеза вели дека пречката делува како своевидно ѕвездено мрестилиште, напојувајќи го настанокот на ѕвездите во нивните средишта. Се смета дека пречката е механизам кој го спроведува гасот од спиралните краци навнатре по пат на орбитална резонанција, и со тоа создавајќи нови ѕвезди.[3] Овој процес воедно го објаснува фактот што многу пречкести спирални галаксии имаат активни галактички јадра, како оние што се забележуваат во галаксијата Јужна Вртимушка.
Се смета дека пречката настанува со делувањето на густински бран кој зрачи од средиштето на галаксијата и ги преобликува орбитите на внатрешните ѕвезди. Овој ефект потоа преоѓа и на понадворешните ѕвезди, создавајќи самоодржлива пречкеста структура.[4]
Научниците сметаат дека пречката е привремена појава во развојот на галаксијата, и дека пречката постепено се губви, преобразувајќи ја галаксијата од пречкеста спирална во обична спирална галаксија. Кога ќе надмине извесна насобрана маса, пречката веќе не може да ја додржи и почнува да се распаѓа. Галаксиите со голема маса во средиштето имаат кратки и дебели пречки.[5] Се смета дека развојниот циклус на една спирална галаксија од непречкеста во пречкеста трае околу милијарда години.[6]
Неодамнешните истражувања потврдуваат дека присуството на пречка во галаксијата укажува на нејзината зрелост, односно крај на нејзиниот развој или образување. Научниот центар „Спицер“ при Калифорнискиот технолошки институт утврдил дека само 20% од спиралните галаксии во далечното минато имале пречки, во споредба со речиси 70% кај денешните.[7]
Варијанти
уреди| Пример | Вид | Слика | Информации | Белешки (Де Вокул.) |
|---|---|---|---|---|
| SB0- | SB0- е вид на леќеста галаксија | |||
| SB0 | SB0 е вид на леќеста галаксија | |||
| SB0+ | SB0+ е вид на леќеста галаксија | |||
| SB0/a | SB0/a може да се смета и за вид на пречкеста леќеста галаксија | |||
| NGC 4314 | SBa |  | впрочем SB(rs)a | |
| NGC 4921 | SBab |  | впрочем SB(rs)ab | |
| Месје 95 | SBb |  | впрочем SB(r)b | |
| NGC 3953 | SBbc |  | впрочем SB(r)bc | |
| NGC 1073 | SBc | впрочем SB(rs)c | ||
| Месје 108 | SBcd |  | впрочем SB(s)cd | |
| NGC 2903 | SBd |  | впрочем SB(s)d | |
| NGC 5398 | SBdm |  | SBdm може да се смета и за вид на Магеланова спирална галаксија | впрочем SB(rs)dm |
| NGC 55 | SBm | .jpg) | SBm е вид на Магеланова спирална галаксија (Sm) | впрочем SB(s)m |
Примери
уреди| Име | Слика | Вид | Соѕвездие |
|---|---|---|---|
| M58 |  | SBc | Девица |
| M91 |  | SBb | Береникина Коса |
| M95 |  | SBb | Лав |
| M109 |  | SBb | Голема Мечка |
| NGC 1300 | | SBbc | Еридан |
| NGC 1365 |  | SBc | Печка |
| NGC 2217 |  | SBa | Големо Куче |
| Магеланови Облаци |  | SBm | Златна Рипка, Тукан |
Поврзано
уреди
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 D. Mihalas (1968). Galactic Astronomy. W. H. Freeman. ISBN 978-0-7167-0326-6.
- ↑ P. B. Eskridge, J. A. Frogel (1999). „What is the True Fraction of Barred Spiral Galaxies?“. Astrophysics and Space Science. 269/270: 427–430. Bibcode:1999Ap&SS.269..427E. doi:10.1023/A:1017025820201.
- ↑ J. H. Knapen, D. Pérez-Ramírez, S. Laine (2002). „Circumnuclear regions in barred spiral galaxies - II. Relations to host galaxies“. Monthly Notice of the Royal Astronomical Society. 337 (3): 808–828. arXiv:astro-ph/0207258. Bibcode:2002MNRAS.337..808K. doi:10.1046/j.1365-8711.2002.05840.x.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ F. Bournaud, F. Combes (2002). „Gas accretion on spiral galaxies: Bar formation and renewal“. Astronomy and Astrophysics. 392 (1): 83–102. arXiv:astro-ph/0206273. Bibcode:2002A&A...392...83B. doi:10.1051/0004-6361:20020920.
- ↑ Barred Spirals Come and Go, Sky and Telescope, април 2002
- ↑ Ripples in a Galactic Pond, Scientific American, октомври 2005
- ↑ Barred Spiral Galaxies are Latecomers to the Universe Newswise посет. 29 јули 2008 г
Надворешни врски
уреди| „Пречкеста спирална галаксија“ на Ризницата ? |
- Средишната структура на Млечниот гледана свежо и јасно SPACE.com, 16 август 2006 (англиски)
- Пречкестите спирални галаксии настануваат и се губат, Sky & Telescope, април 2002 (англиски)
- 04/03/07: Хабл: Пречкестата спирална галаксија NGC 1672 (англиски)