Нов израелски шекел

Името „шекел “ (שֶׁקֶל ) потекнува од древната библиска валута со исто име. Во Библијата се споменува дека Авраам му платил „четиристотини шекели сребро“ на Хетеецот Ефрон за Пештерата на Патријарсите во Хеврон.^[4] Шекел била стара мерка за тежина или валута во древниот Израел, од хебрејскиот корен ש-ק-ל (š-ql) што значи „тежи“, а зборот го има и во другите семитски јазици како акадскиот (šaqālu и šiqlu) ^[5] и арамејскиот (תְּקַל teqal и תִּקְלָא tiqla).^[6] На почетокот, можеби се однесувал на тежина на јачмен. Во древниот Израел, било познато дека шекелот е околу 180 зрна (11 грама или 0,35 троини унци).

По создавањето на современата држава Израел, Англо-палестинската банка во периодот од 14 мај 1948 година до 1952 година подолжила да издава банкноти познати под името палестинска фунта која била врзана за британската фунта.^[7] Во 1952 година, Англо-палестинската банка го променила своето име во Национална банка на Израел (Bank Leumi Le-Yisrael), а името на валутата било променето во израелска фунта.^[8]

Израелска фунта (1952 — 1980) уреди

Израелската фунта (לירה ישראלית , „лира јизраелит“) била официјална валута во Израел од јуни 1952 година до 23 февруари 1980 година, кога била заменета со шекел. Од 1955 година, по основањето на Банката на Израел таа банка била задолжена за издавање банкноти, на кои се користело само хебрејското име, заедно со симболот „I£“.^[9] Од 1 јануари 1954 г., израелската фунта повеќе не била врзана за британската фунта, а во 1960 година, подединицата на израелската фунта била променета од 1000 прути на 100 агори.

Во текот на 1960-тите бил донесен закон со кој му се наложува на министерот за финансии да го смени името на валутата во хебрејското име, шекел (שקל). Законот стапил на сила дури во февруари 1980 година, кога израелската влада одлучи да го промени монетарниот систем и да го воведе шекелот по курс од 1 шекел = 10 фунти.

Шекел (1980 — 1985) уреди

Шекелот, денес познат како стар шекел, бил валута во Израел од 24 февруари 1980 до 31 декември 1985 година. Оваа валута како и израелската фунта, честопати девалвирале во однос на странските валути. Нестабилноста кулминирала на почетокот од 1980-тите кога стариот шекел доживеал хиперинфлација. Со Планот за економска стабилизација од 1985 година инфлацијата била зауздана, а бил воведен и новиот шекел, кој го заменил стариот шекел на 1 јануари 1986 година по стапка од 1000 IS за ₪1.

Нов шекел (1985—) уреди

По економската криза во 1980-тите и воведувањето на новиот шекел во 1985 година, Банката на Израел и владата на Израел применувале внимателна и конзервативна фискална и монетарна политика. Исто така, со потпишувањето на договори за слободна трговија израелската економија станала поконкурентна, а инвестициите во индустријата и науката ѝ овозможиле на земјата да ги искористи можностите поврзани со порастот на глобалната економија на знаење, со што значително се зголемил извозот и се отвориле нови пазари за израелските производи и услуги. Како резултат на овие фактори, инфлацијата била релативно ниска, а земјата има позитивен биланс на плаќања т.е. суфицит на тековната сметка кој изнесува околу 3% од БДП на Израел во 2010 година. Поради ова, вредноста на валутата зајакнала, и во периодот од 2001 до 2011 апрецијацијата изнесувала приближно 20% во однос на вредноста на американскиот долар.

Од 1 јануари 2003 година, новиот шекел е конвертибилна валута. Од 7 мај 2006 година на берзата во Чикаго започнало тргувањето со деривати на новиот израелски шекел. Со ова новиот шекел е една од дваесетината валути за кои има валутни фјучерси на девизниот пазар. Исто така, оваа валута може да се тргува од потрошувачите во многу делови од светот.^[10][11]

Во 1985 година, биле воведени монети во апоени од 1, 5 и 10 агори, ½ и 1 нов шекел.^[12] Во 1990 година била воведена монетата од 5 нови шекели,^[13] а во 1995 и монетата од 10 ₪.^[14] На 9 декември 2007 била воведена монета од 2 ₪.^[15] Монетата од 5 агори престанала да се кова во 2007 година, а била повлечена од оптек на 1 јануари 2008 година.^[16]

Нова серија на шекел монети

Слика	Вредност	Технички параметри				Опис			Датум на
		Пречник	Дебелина	Маса	Состав	Раб	Аверс	Опачина	Издавање	Повлекување
	1 агора	17 мм	1.2 мм	2 г	Алуминиумска бронза 92% бакар 6% алуминиум 2% никел	Обичен	Античка галија, „Израел“ на хебрејски, арапски и англиски	Вредност, датум	4 септември 1985 година	1 април 1991 година
	5 агори	19.5 мм	1.3 мм	3 г			Реплика на монета од четвртата година од војната на Евреите против Рим на која е прикажан урмин лист меѓу два цитрона, „Израел“ на хебрејски, арапски и англиски			1 јануари 2008
	10 агори	22 мм	1.5 мм	4 г			Реплика на монета издадена од Антигон II Мататија со седмокрак свеќник, државниот грб на Израел, „Израел“ на хебрејски, арапски и англиски јазик			Тековна
	₪0.5	26 мм	1.6 мм	6,5 г			Лира	Вредност, датум, „Израел“ на хебрејски, арапски и англиски јазик
	₪1	18 мм	1.8 мм	3,5 г	Купроникел 75% Бакар 25% Никел (1985-1993) Никелизиран челик (1994–денес)	Обичен	Лилјан, „Јехуд“ на древно хебрејски	Вредност, датум, „Израел“ на хебрејски, арапски и англиски јазик	4 септември 1985	Тековна
	₪2	21.6 мм	2.3 мм	5,7 г	Челик обложен со никел	Сегментиран (обичен и со засеци)	Две корнукопии		9 декември 2007 година
	₪5	24 мм	2.4 мм	8,2 г	Купроникел 75% Бакар 25% Никел	12 страни	Горен дел од столб		2 јануари 1990
	Предлошка:Coin-silver-color | ₪10	23 мм Центар: 16 мм	2.2 мм	7 г	Прстен: челик обложен со никел Центар: бронза обложена со ауреат	Засеци	Палмово дрво со седум листови и две корпи со урми, зборовите „за искупување на Сион“ на древна и современа хебрејска азбука		7 февруари 1995

• Датумите на израелските монети се се напишани со хебрејски бројки и се во согласност со хебрејскиот календар.

На 4 септември 1985 година биле воведени банкноти во апоени од ₪5, 10 ₪ и 50 ₪. На 8 мај 1986 била воведена банкнота од ₪1, а на 19 август 1986 година банкнота од ₪100. Конечно, на 2 април 1988 година, била пуштена во оптек банкнота од ₪20 и на 16 февруари 1992 банкнотата од ₪200.^[17] Банкнотите од ₪1, ₪5 и ₪10 го користеле истиот дизајн како и претходните банкноти од IS 1000, 5000 и 10 000 банкноти, но со изменета деноминација.

Банкнотите од ₪1, ₪5 и ₪10 подоцна биле заменети со монети. На многу од овие монети, при нивното прво ковање, биле изгравирани слики на личностите од соодветните банкноти.

Слика	Вредност	Димензии	Боја	Аверс	Опачина	Датум на издавање	Датум на повлекување
	1 ₪	76x138 мм	зелена	Мајмонид	Тиберија каде е погребан Мајмонид; древна камена светилка	8 мај 1986 година	1995 година
	5 ₪		сина	Леви Ешкол	Цевковод, кој го симболизира Националниот водовод, полиња и пустина во позадина	4 септември 1985 година	1995 година
	10 ₪		портокалова	Голда Меир	Слика на Голда Меир во толпа, пред Московската хорска синагога, кога пристигнала во Москва како амбасадор на Израел во 1948	4 септември 1985	1995 година
	20 ₪		темно сива	Моше Шарет	Првобитната зграда на гимназијата Херцлија, Мал Тел Авив во позадина	2 април 1988	1 јули 2000
	50 ₪		виолетова	Шмуел Јосеф Агнон	Поглед на Ерусалим, источноевропски држави, поставки на приказните од Агнон.	4 септември 1985	1 јули 2000
	100 ₪		кафеава	Јицак Бен-Зви	Синагогата Пекиин со рогач и пештера; древна камена светилка	19 август 1986 година	1 јули 2000 година
	200 ₪		црвено	Залман Шазар	Девојка пишува на биро како симбол на Законот за задолжително образование што го иницирал Шазар, во позадина се хебрејски букви	16 февруари 1992	1 јули 2000

Серија Б (1999–2017) уреди

Втората серија банкноти била пуштена во оптек во 1999 година, и целосно ја замениле првата серија во 2005 година. Намерата за издавање на банкнота од ₪500, со портретот од Јицак Рабин, била објавена веднаш по атентатот на Рабин во 1995 година. Но, поради ниските стапки на инфлација, немало потреба од ваква банкнота и не била издадена.^[18]

Втора серија на новиот шекел

Слика	Вредност	Димензии	Боја	Аверс	Обратно	Датум на издавање
	₪20	71x138 мм	Зелена	Моше Шарет	Еврејски доброволци во Втората светска војна; караула, во знак на сеќавање на населбите од ѕид и кула	3 јануари 1999
	₪20		Зелена	Моше Шарет	Еврејски доброволци во Втората светска војна; караула, во знак на сеќавање на населбите од ѕид и кула. На хебрејски со црвено мастило на банкнотата е донапишано „60 години од државата Израел“. Биле испечатени во 1.8 милиони примероци околу таа годишнина и текстот го нема на повеќето банкноти.	13 април 2008 година
	₪50		Виолетова	Шмуел Јозеф Агнон	Тетратката, пенкалото и очилата од Агнон, Ерусалим и Храмова Гора	31 октомври 1999
	₪100		Кафеава	Јицак Бен-Зви	Синагога Пекиин	3 јануари 1999 година
	₪200		Црвена	Залман Шазар	Улица во Сафед и текст од есејот на Шазар за Сафед	31 октомври 1999
	₪500		Сино	Јицак Рабин	Дел од говорот што го одржал покојниот премиер непосредно пред неговиот атентат [19]	Не била пуштена во оптек

Серија Ц (2014–сега) уреди

Трета серија од Новиот Шекел
Слика	Вредност	Димензии	Боја		Опис		Датум на издавање
					Аверс	Опачина
	₪20	129 × 71 мм		Црвена	Рејчел Блувштајн; со поемата Кинерет; палмови гранкиво позадина	Поглед на брегот на Галилејското Море; извадок од поемата Можеби не беше ништо...	23 ноември 2017
	₪50	136 × 71 мм		Зелена	Шаул Черничовски; поемата О, земјо моја, татковино моја; цитрусно дрво со плодови во позадина	Носечки коринтски столб; извадок од поемата Верувам	16 септември 2014 година
	₪100	143 × 71 мм		Портокалова	Леа Голдберг; поемата Во земјата на мојата љубов цвета бадемово дрво; Бадемово дрво цвета во позадина	Група газели; извадок од поемата Бели денови	23 ноември 2017 година
	₪200	150 × 71 мм		Сина	Нејтан Алтерман; поемата Вечна средба; во позадина паѓаат лисја	Растенија на месечева светлина; извадок од поемата Утринска песна	23 декември 2015

• Банка на Израел
• Економија на Израел

• Каталог на израелската валута од Банката на Израел од 1948 година Архивирано на 17 февруари 2009 г.
• Историјат на девизниот курсови од 1948 година Архивирано на 3 април 2007 г.
• Американско израелско нумизматичко здружение
• Тековен курс: долар / шекел Архивирано на 12 февруари 2009 г.
• Шаар јациг – Официјална алатка за тековниот курс
• Банкноти од Израел (in English and German)