Саха тілі

Саха (якут) тілі басым көпшілігі Саха республикасын, аздаған тобы Краснодар, Хабаровск өлкелерінде, сол сияқты Амур, Иркутск, Магадан, Чита облыстарын мекендейтін (жалпы саны 382 255), өздерін саха деп атайтын якут халқының ұлттық, әдеби, мемлекеттік тілі. Бұл тілдің дыбыстық құрамы өзге түркі тілдерінен өзгешелеу. 1818-1820 жылы миссионерлер якут тіліне жазу енгізді. Алайда якуттар 1929-1939 жылы латын әліпбиін, ол 1939 жылдан орыс әліпбиін қолданып келеді. Әдеби тілінің қалыптасуына Якутияның орт. аудандары тұрғындарының ауызекі тілі негіз болды.

Sakha
саха тыла sakha tyla
Сөйлеу орны:Ресей 
Аумағы:Саха
Барлық сөйлеушілері:456 288 (2002 census)[1]
Тіл ұясы:Алтай тілдері[2] (controversial)
 Түркі тілдері
  Солтүстік түркі
   Sakha 
Жазу әдісі:Кириллица 
Ресми күйі
Ресми күйі бар жері:Саха Республикасы
Реттеушісі:ресми реттелуі жоқ
Тіл белгілері
ISO 639-1:ешқандай
ISO 639-2:sah
ISO 639-3:sah 

Map showing locations of Sakha (dark blue) and Dolgan (blue)

 

Əліпби өңдеу

АаБбВвГгҔҕДдДьдь
ЕеЁёЖжЗзИиЙйКк
ЛлМмНнҤҥНьньОоӨө
ПпРрСсҺһТтУуҮү
ФфХхЦцЧчШшЩщ
ЪъЫыЬьЭэЮюЯя


TÜRKİYE TÜRKÇESİ (Y)KIRGIZ TÜRKÇESİ (C)SAHA TÜRKÇESİ (S)Кыргыз түркчеси Саха түркчесиТүркие түркчеси
yılCılSılжылСылйыл  
yağmurcamgırSamıırжамгырсамыыряғмур  
YakacakaSağaжакасаҕаяка  
yalamakcalooSalaaжалоосалааяламак  
YaşcaşSaasжашсаасяш  
yaşdaşcaştaşSaastıı kihiжашташсаастыы киһияшдаш  
YatcatSit-жатситят  
yedicetiSetteжетисэттэети  
YelcelSielжелсиэлел  
yenicañıSañaжаңысаҥаени  
YenidencañıdanSañattanжаңыдансаҥаттаненидең  
yercerSirжерсирер  
Yumak (yıkamak)cuu-Suuy-жуусууйюмак(йыкамак)  
YıldızcıldızSulusжылдызсулусйылдыз  
YirmicıyırmaSüürbeжыйырмасүүрбэйирми  
Yok (hayır)cokSuoxжоксуохёк (хайыр)  
YolcolSuolжолсуолёл  
YumurtacumurtkaSımmııtжумурткасымыытюмурта  
YumuşakcumşakSımnağasжумшаксымнаҕасюмушак  
YüzcüzSüüsжүзсүүсйүз  

Саха тілі (Саха тыла) — сахалардың тілі түркі тілдері тобына жатады.

Саха тілінде сөйлейтіндер саны 2002 жылғы санақ бойынша 456288 адам. Негізіде Ресей Федерациясының Саха Республикасында тұрады.

Саха тілі Саха Республикасында орыс тілімен қатар мемлекеттік тіл болып табылады. Жазуы кириллицаға негізделген.

Сандар өңдеу

012345678910
нуулбиириккиүстүөртбиэсалтасэттэаҕыстоҕусуон
1120304050607080901001000100001000000
уон биирсүүрбэотуттүөрт уонбиэс уоналта уонсэттэ уонаҕыс уонтоҕус уонсүүстыһыынча (муҥ)үтүмэнмөлүйүөн

Жіктеу есімдіктері өңдеу

жекешекөпше
СахашаҚазақшаСахашаҚазақша
МинМенБиһигиБіз
ЭнСенЭһигиСендер
КиниКинилэр, олорОлар


Лексика өңдеу

Қазақша менен салыстыру
СахашаҚазақша
аччыкашыққан
аатат есім
атат
уусу
тимиртемір
атахаяқ
мурунмұрын
баттахшаш
илииқол
ытит
муусмұз
былытбұлт
хаарқар
хаанқан
этет, айт
үүтсүт
ынахсиыр
сыттыкжастық
быһахпышақ
үөрэнээччиүйренуші
уһунұзын
тараахтарақ
чаҕылҕаннайзағай
ырыаән
бэлэхсыйлық
хаһанқашан
ханнақайда
хайдахқалай
туохне
тоҕонеге
асчытасшы
суорҕанжамылғы
сытиіс, жат
дүлэйкерең
убайаға
аҕаәке
ийэана
эдьиийапа
иниіні
эһэайу, ата
бөрөбөрі
саһылтүлкі
хайатағ
ытыкізгі

Дереккөздер өңдеу

  1. Russian Census 2002. Распространенность владения языками (кроме русского)(Knowledge of languages other than Russian)(орысша)
  2. "[1] Ethnologue"

Үлгі:Turkic topicsҮлгі:Languages of Russia