Սապսան

թռչունների տեսակներ
Սապսան
Սապսան
Սապսան
Դասակարգում
ԵնթատիպՈղնաշարավորներ (Vertebrata)
ԴասԹռչուններ (Aves)
ՎերնակարգNeoaves
ԿարգԲազեանմաններ (Falconiformes)
ԸնտանիքԲազեներ (Falconidae)
ԵնթաընտանիքFalconinae
ՑեղԲազե (Falco)
ՏեսակՍապսան (F. peregrinus)
Միջազգային անվանում
Falco peregrinus
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝
Քիչ մտահոգող տեսակ

Տաքսոնի տարածվածությունը
Տաքսոնի տարածվածությունը

Սապսան (լատին․՝ Falco peregrinus), բազեների կարգի գիշատիչ թռչուն։ Սապսանը բնադրող-չվող է։ Բնակվում է ժայռերում, հաճախ զբաղեցնում է ագռավների բները։ Զոհին որսում է հիմնականում թռիչքի ընթացքում։ Գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։

Falco peregrinus
Falco peregrinus madens

Համեմատաբար խոշոր թռչուն է, թևերի ծայրերը սուր են, պոչը նմանվում է սեպի։ Աչքի է ընկնում գույների ցայտերանգությամբ, գլուխը, դեմքը, թևերը և պոչը մուգ են, կուրծքը և որովայնը՝ բաց գույնի։ Մարմնի կողային և պոչի ստորին մակերեսը ծածկող փետուրները դրոշմված են լայնակի շերտով։

Տարածվածություն խմբագրել

Տվյալ ենթատեսակը փոքր թվաքանակով հանդիպում է Կենտրոնական և Հյուսիսարևմտյան Եվրոպայում, Սիրիայում և Լիբանանում։ Հայաստանում հանդիպում է գրեթե ամբողջ տարածքում՝ զբաղեցնելով ժայռային միջավայրերը[1]։

Էկոլոգիա խմբագրել

Բնակվում են ժայռերի առկայությամբ տարբեր տիպի բիոտոպերում, Բնադրում՝ ժայռերի վրա՝ խորշերում կամ ժայռաքիվերին։ Տարեկան ձվադրում են մեկ անգամ, ձվակույտում՝ 2-4 ձու։ 2007 թվականի տվյալներով Կենդանաբանական այգիների և ակվարիումների Եվրասիական տարածաշրջանային ասոցիացիայի ցանցում գրանցվել է 5 բազմացող զույգ, որոնցից ստացվել է 7 ձագ[1]։

Պահպանություն խմբագրել

Նստակյաց տեսակ է, որը ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։

Նախնական հաշվառմամբ՝ Հայաստանում սապսանի թվաքանակը կազմում է 60-70 զույգ։ Ըստ 2008 թվականի տվյալների՝ Կենդանաբանական այգիների՝ Եվրասիական ասոցիացիայի ցանցում պահվում է 48 առանձնյակ։

Բացասական ազդեցություն ունի վերջերս արաբական երկրներում առաջացած հետաքրքրությունը սապսանի հանդեպ որպես արսի թռչուն, որը ստեղծում պոտենցիալ շուկա Հայաստանում և նպաստում է որսագողությանը։ Բացասական ազդեցություն կարող է ունենալ նաև միջավայրի թունավորումը հանքային արդյունաբերության թափոններով, գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող թունաքիմիկատներով և անտառի վնասատուների դեմ պայքարի հետևանքով[1]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սապսան» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սապսան» հոդվածին։