Կարմիր թզուկ
Կարմիր թզուկը ՝ ըստ Գերցշփրունգ-Ռասելի դիագրամի, փոքր և համեմատաբար ցուրտ աստղ դիագրամի գլխավոր հաջորդականության մեջ, որն ունի M կամ վաղ K սպեկտրային դասակարգ։
Ընդհանուր բնութագիր խմբագրել
Կարմիր թզուկները բավականին շատ են տարբերվում այլ տիպի աստղերից։ Կարմիր թզուկների զանգվածը կազմում է արեգակի զանգվածի 1/3 մասը[1][2]։ Կարմիր աստղի լուսասֆերայի ջերմաստիճանը կարող է հաստել 3500 կելվինի, որը գերազանցում է զալարաձև լամպի տաքացման աստիճանը, ինչպես նաև ի դեմ իր անվանմանը, կարմիր թզուկը պարուրաձև լամպի նման ավելի շուտ ոչ թե կարմիր, այլ դեղնակարմիր գույն են արձակում։ Տվյալ տիպի աստղերը արձակում են քիչ քանակությամբ լույս, որոշ դեպքերում նրանք արձակում են Արեգակից 10,000 անգամ ավելի քիչ լույս։ Ջրածնի վառման քիչ արագության պատճառով կարմիր թզուկներն ունեն բավականին երկար կյանքի ընթացք՝ մի քանի տասնյակ միլիարդից մինչև մի քանի տասնյակ տրիլիարդ տարի։ Կարմիր թզուկի միջուկում հնարավոր չեն հելիումի մասնակցությամբ ջերմամիջուկային ռեակցիա, հետևաբար նրանք չեն կարող վերածվել կարմիր հսկաների։ Ժամանակի ընթացքում նրանք աստիճանաբար սեղմվում են և տաքանում, մինչև որ կորցնում են ջրածնային վառելիքը, և ժամանակի ընթացքում վերածվում կապույտ թզուկների, իսկ հետո՝ սպիտակ թզուկների հելիումային միջուկով։ Սակայն, մեծ պայթյունից չի անցել բավականին ժամանակ այս թեորիան ապացուցելու համար։
Այն փաստը, որ դեռևս չի հայտնաբերվել որևէ կարմիր թզուկ գլխավոր հաջորդականությունից դուրս վկայում է այն մասին, որ տիեզերքը կարող է ունենալ վերջնական տարիք։
| Սպեկտրային դասակարգ | Տրամագիծ | Զանգված | Լուստվություն | Ջերմություն |
|---|---|---|---|---|
| R/R☉ | M/M☉ | L/L☉ | K | |
| O2 | 16 | 158 | 2 000 000 | 54 000 |
| O5 | 14 | 58 | 800 000 | 46 000 |
| B0 | 5,7 | 16 | 16 000 | 29 000 |
| B5 | 3,7 | 5,4 | 750 | 15 200 |
| A0 | 2,3 | 2,6 | 63 | 9600 |
| A5 | 1,8 | 1,9 | 24 | 8700 |
| F0 | 1,5 | 1,6 | 9,0 | 7200 |
| F5 | 1,2 | 1,35 | 4,0 | 6400 |
| G0 | 1,05 | 1,08 | 1,45 | 6000 |
| G2 | 1,0 | 1,0 | 1,0 | 5700 |
| G5 | 0,98 | 0,95 | 0,70 | 5500 |
| K0 | 0,89 | 0,83 | 0,36 | 5150 |
| K5 | 0,75 | 0,62 | 0,18 | 4450 |
| M0 | 0,64 | 0,47 | 0,075 | 3850 |
| M5 | 0,36 | 0,25 | 0,013 | 3200 |
| M8 | 0,15 | 0,10 | 0,0008 | 2500 |
| M9.5 | 0,10 | 0,08 | 0,0001 | 1900 |
Տիեզերքում խմբագրել
Կարմիր թզուկները տիեզերքում ամենատարածված աստղերի տիպերն են։ Պրոքսիմա Կենտավրան, Արեգակին ամենամոտ աստղը նույնպես կարմիր թզուկ է, ինչպես նաև երկրին մոտ ևս 20 աստղերը։ Սակայն, փոքր լուսավորության պատճառով նրանց դժվար է ուսումնասիրել
Կարմիր թզուկների կյանքի տևողություն խմբագրել
Եթե որևէ մի Կարմիր թզուկի շուրջ պտտվող մոլորակի վրա պարզագույն կյանք առաջանա, ապա հավանականությունը, որ այն կզարգանա և էվոլուցիայի ընթացքում կվերածվի ավելի բարդ օրգանիզմի ավելի բարձր է, քան Արեգակի նման ոչ երկար կյանք ունեցող աստղերի մոտ։ Դա կապված է այն փաստի հետ, որ վերին տիպի օրգանիզմների առաջացման համար անհրաժեշտ է մոտ 2 մլրդ տարի։
Էկզոմոլորակներ խմբագրել
2005 թվականին հայտնաբերվեցին էկզոմոլորակներ, որոնք պտտվում են կարմիր թզուկների շուրջ։ Մեծությամբ նրանցից մեկը հավասար է Նեպտունին։ Մոլորակը պտտվում է 6 մլն կիլոմետր հեռավորության վրա աստղից, ինչի շնորհիվ պետք է ունենա 150 °C մակերևույթի ջերմաստիճան, չնայած աստղի փոքր լույսարձակության վրա։ 2006 թվականին հայտնաբերվել է երկնային տիպի մոլորակ[3]., որը պտտվում է կարմիր թզուկի շուրջ։ Այն պտտվում է 360 մլն հեռավորուցյան վրա և նրա մակերևույթի ջերմաստիճանը հավասար է -220 °C։ 2017 թվականի Փետրվարի 22-ին հայտնաբերվեց TRAPPIST-1-ի շուրջ պտտվող 7 մոլորակ։ 3-ը գտնվում են բնակելիության զոնայում[4]։
Ներկայացուցիչներ խմբագրել
- Պրոկսիմա Կենտավրի — (M5.5 Ve) — հեռավորություն 1,31 պկ; լուսավորություն — 0,000 072 արեգակնային;
- Բեռնարդի աստղը — (M5V) — հեռավորություն 1,83 պկ; լուսավորություն — 0,000 450 արեգակնային;
- Ռոսս 359 — (dM6e) — հեռավորություն 2,34 պկ; լուսավորություն — 0,000 016 արեգակնային;
- Ռոսս 154 — (dM4e) — հեռավորություն 2,93 պկ; լուսավորություն — 0,000 380 արեգակնային;
- Ռոսս 248 — (dM6e) — հեռավորություն 3,16 պկ; լուսավորություն — 0,000 110 արեգակնային;
- Ռոսս 128 — (dM5) — հեռավորություն 3,34 պկ; լուսավորություն — 0,000 080 արեգակնային;
- Գլիզե 581 — (M3V) — հեռավորություն 6,27 պկ; լուսավորություն — 0,013 արեգակնային;
- TRAPPIST-1 — (M8V) — հեռավորություն 12,10 պկ; լուսավորություն — 0,000 525 արեգակնային.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Burrows, A., Hubbard, W. B., Saumon, D., Lunine, J. I. An expanded set of brown dwarf and very low mass star models(անգլ.) // The Astrophysical Journal : рец. науч. журнал. — 1993. — Т. 406. — № 1. — С. 158-171. — ISSN 0004-637X. — —
- ↑ Fred C. Adams; Gregory Laughlin (U. Michigan) (1997). «A Dying Universe: The Long Term Fate and Evolution of Astrophysical Objects». էջ 5. arXiv:astro-ph/9701131.
{{cite arXiv}}:|class=ignored (օգնություն); Unknown parameter|accessdate=ignored (օգնություն) (անգլ.)(По поводу срока пребывания на главной последовательности: См. С. 5. — формула (2.1a):, где для звёзд малой массы берётся значение α ≈ 3 — 4. Если брать значение α = 3, то красный карлик с массой в 0,1 Կաղապար:Мо будет гореть 1×1013 лет. Если брать значение α = 4 , а массу красного карлика M* = 0,0767 Կաղապար:Мо, то такой красный карлик горел бы 2,9×1014 лет.)
- ↑ Northon, Karen (2017 թ․ փետրվարի 22). «NASA Telescope Reveals Record-Breaking Exoplanet Discovery». NASA (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 22-ին.
- ↑ Kepler Has Found the First Earth-Sized Exoplanet in a Habitable Zone!