فرمانده کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران

مقامی با عنوان فرماندهی کل نیروهای نظامی در ایران

فرمانده کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که به اختصار فرمانده کل قوا نامیده می‌شود عنوانی است که امروزه در نظام جمهوری اسلامی ایران به فرماندهٔ کل نیروهای مسلح این کشور اطلاق می‌شود که از سال ۱۳۵۸ و مطابق با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر عهدهٔ رهبر جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.[۱]

فرمانده کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران
متصدی کنونی
سید علی خامنه‌ای

از ۱۴ خرداد ۱۳۶۸
ستاد فرماندهی کل قوا
لقبمقام معظم
اقامت‌گاهبیت رهبری
بنیادگذاری۱۴ مهر ۱۲۸۶ (۱۱۶ سال پیش)
نخستین دارندهمحمدعلی‌شاه
جانشینجانشین فرمانده کل نیروهای مسلح
جانشین فرمانده کل نیروهای مسلح در نیروی انتظامی

طبق اصل ۵۰ متمم قانون اساسی مشروطه، فرماندهی نیروهای مسلح برعهده پادشاه ایران بود. پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران از آن به عنوان بزرگ‌ارتشتاران یاد می‌شده‌است. بزرگ‌ارتشتاران عنوانی رسمی و نظامی بوده‌است که در دوره پهلوی برای مقام فرماندهی سه نیروی مسلح کشور ایران بکار می‌رفت و دارنده آن محمدرضا پهلوی بود که با وقوع انقلاب اسلامی، از بین رفت.

طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی، اعلام جنگ و صلح و بسیج نیروها، همچنین نصب و عزل و قبول استعفای رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرماندهان کل و فرماندهان عالی ارتش، سپاه و فرماندهی انتظامی از اختیارات رهبری است. فرمانده کل فعلی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران سید علی خامنه‌ای است.

فهرست

ر.به‌عنوان
نام
نگارهدوران تصدیطول دوراندرجهشاخه نظامیم.
دولت عِلّیه ایران (۱۳۰۴–۱۲۸۵) •
۱شاه
محمدعلی‌شاه
۱۴ مهر
۱۲۸۶
۲۵ تیر
۱۲۸۸
۱ سال، ۹ ماه و ۹ روز
نایب‌السلطنه
علیرضا عضدالملک
سرپرست
۲۵ تیر
۱۲۸۸
۳۰ شهریور
۱۲۸۹
۱ سال، ۱ ماه و ۲۵ روزقشون ایران
(۱۲۵۳)
[۲]
نایب‌السلطنه
ابوالقاسم ناصرالملک
سرپرست
۳۰ شهریور
۱۲۸۹
۲۹ تیر
۱۲۹۳
۳ سال، ۱۰ ماه و ۱۱ روز[۲]
۲شاه
احمدشاه
۲۹ تیر
۱۲۹۳
۲۵ بهمن
۱۳۰۳
۱۰ سال، ۶ ماه و ۲۴ روز[۲]
۳رئیس‌الوزرا
رضا پهلوی
۲۵ بهمن
۱۳۰۳
۲۴ آذر
۱۳۰۴
۱۰ ماه و ۱ روزسرتیپقشون ایران
(۱۳۰۰–۱۲۷۳)
ارتش شاهنشاهی ایران
(۱۳۰۴–۱۳۰۰)
[الف][۳]
کشور شاهنشاهی ایران (۱۳۵۷–۱۳۰۴) •
۱شاه
رضاشاه
۲۴ آذر
۱۳۰۴
۲۵ شهریور
۱۳۲۰
۱۵ سال، ۹ ماه و ۱ روزقشون ایران
(۱۳۰۰–۱۲۷۳)
ارتش شاهنشاهی ایران
(۱۳۰۴–۱۳۰۰)
[ب]
۲شاه
محمدرضاشاه
۲۵ شهریور
۱۳۲۰
۳۰ تیر
۱۳۳۱
۱۰ سال، ۱۰ ماه و ۵ روزارتش شاهنشاهی ایران
(۱۳۲۰–۱۳۱۵)
[پ][۴]
۳نخست‌وزیر
محمد مصدق
۳۰ تیر
۱۳۳۱
۲۸ مرداد
۱۳۳۲
۱ سال و ۲۹ روز[ت]
(۲)شاه
محمدرضاشاه
۲۸ مرداد
۱۳۳۲
۲۲ بهمن
۱۳۵۷
۲۵ سال، ۵ ماه و ۲۳ روز-ارتش شاهنشاهی ایران
(۱۳۲۰–۱۳۱۵)
جمهوری اسلامی ایران (اکنون–۱۳۵۷) •
رهبر
سید روح‌الله خمینی
۲۲ بهمن
۱۳۵۷
۱۲ آذر
۱۳۵۸
۹ ماه و ۲۲ روز[ث]
۱۱۲ آذر
۱۳۵۸
۳۰ بهمن
۱۳۵۸
۲ ماه و ۱۶ روز
۲رئیس‌جمهور
سید ابوالحسن بنی‌صدر
۳۰ بهمن
۱۳۵۸
۲۰ خرداد
۱۳۶۰
۱ سال، ۳ ماه و ۲۲ روز[ج][۷][۸]
(۱)رهبر
سید روح‌الله خمینی
۲۰ خرداد
۱۳۶۰
۱۳ خرداد
۱۳۶۸
۷ سال، ۱۱ ماه و ۲۴ روز
۳رهبر
سید علی خامنه‌ای
۱۴ خرداد
۱۳۶۸
در حال تصدی۳۵ سالسپاه پاسداران
(۱۳۵۸)
ستاد جنگ‌های نامنظم
(۱۳۶۰–۱۳۵۹)
[چ][۹]

جانشین فرمانده کل نیروهای مسلح

ر.به‌عنوان
نام
نگارهدوران تصدیطول دوراندرجهشاخه نظامیم.
جمهوری اسلامی ایران (اکنون–۱۳۵۷) •
سرپرست ریاست ستاد مشترک ارتش
ولی‌الله فلاحی
سرپرست
۲۱ خرداد
۱۳۶۰
۷ مهر
۱۳۶۰
۳ ماه و ۱۸ روزسرتیپارتش
(۱۳۶۰–۱۳۳۰)
رئیس ستاد مشترک ارتش
قاسمعلی ظهیرنژاد
سرپرست
۲۳ مهر
۱۳۶۰
؟؟سرتیپارتش
(۱۳۵۲–۱۳۳۰)
(۱۳۷۸–۱۳۵۷)
۱فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا
اکبر هاشمی رفسنجانی
۱۲ خرداد
۱۳۶۷
۱۱ شهریور
۱۳۶۸
۱ سال و ۳ ماه

یادداشت

  1. برگزیده از سوی مجلس شورای ملی.
  2. سرتیپ تا پیش از پادشاهی.
  3. سروان[۴] تا پیش از پادشاهی.
  4. مصدق با دریافت اختیارات فوق‌العاده از سوی شاه، تمام قدرت اجرایی کشور را در اختیار گرفت.[۵] وی با این که فقط دو پست نخست‌وزیری و وزارت جنگ (نام آن را به وزارت دفاع ملی تغییر داده بود) را در اختیار داشت، اما اقتداری فراتر از آنچه که شاه به عنوان فرمانده کل قوا از قانون اساسی مشروطه دریافته کرده بود، در اختیار داشت و فرماندهان ارتش و ژاندارمری را عزل و نصب می‌نمود.[۶]
  5. با تصویب قانون اساسی فرماندهی کل نیروهای مسلح بنا به اصل ۱۱۰ قانون اساسی رسماً در اختیار رهبر قرار گرفت.
  6. برگزیده از سوی رهبر.
  7. وی سرپرستی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را بر عهده داشت. در آن زمان، سپاه فاقد درجات نظامی بود.

پانویس

  1. «اصول مرتبط با رهبرى در قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران». دفتر مقام معظم رهبری. دریافت‌شده در ۲۳ دی ۱۳۹۵.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ شیخ‌الاسلامی, محمدجواد (۲۸ ژوئیه ۲۰۱۱) [۱۵ دسامبر ۱۹۸۴]. "AḤMAD SHAH QĀJĀR". In یارشاطر, احسان (ed.). دانشنامه ایرانیکا (به انگلیسی). Vol. ۱: فصل ۶. نیویورک: انتشارات دانشگاه کلمبیا. pp. ۶۵۷–۶۶۰.
  3. دانیل, التون (2012). تاریخ ایران (به انگلیسی). ای‌بی‌سی-سی‌ال‌آی‌او. p. ۱۳۶.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ فردوست، حسین (۱۳۶۹). شهبازی، عبدالله، ویراستار. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. ج. ۱. تهران: انتشارات مؤسسه اطلاعات. ص. ۵۶. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۳۱۵۰۶.
  5. بوکن، جیمز (۲۰۱۳). ایام‌الله: انقلاب در ایران و پیامدهای آن. سایمون اند شوستر. ص. ۶۴. شابک ۱۴۱۶۵۹۷۷۷۸.
  6. پرادوس، جان (۲۰۰۶). امنیت برای دموکراسی:جنگ‌های پنهان سی‌آی‌ای. ایوان آر دی. صص. ۱۰۲-۱۰۳. شابک ۱۶۱۵۷۸۰۱۱۴.
  7. «حکم انتصاب آقای بنی‌صدر به سمت فرماندهی کل قوا». مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. دریافت‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۵.
  8. «حکم عزل ابوالحسن بنی‌صدر به سمت فرماندهی نیروهای مسلح». مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. دریافت‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۵.
  9. ولایتی، علی‌اکبر (۱۳۹۲). «خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی». در موسوی بجنوردی، کاظم. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۲۱. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۶۷۳–۷۰۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۱۹-۱.