تبر
تَبَر (به انگلیسی: Axe) ابزاری است از آهن با دسته چوبی یا آهنی که در بعضی مواقع دارای روکش پلاستیک است و با آن چوب را میشکافند و خرد میکنند. از نوعی تبر به نام تبر یخ نیز برای صعود از آبشارهای یخی یا یخچالهای طبیعی استفاده میشود.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Axt_Handwerk.jpg/308px-Axt_Handwerk.jpg)
تبر نمونهای از ماشین ساده است. تبرهای دستی برای نخستین بار حدود ۱٫۵ میلیون سال پیش مورد استفاده قرار گرفتند.[۱] در دوره پارینهسنگی نخستین برای ساختن تبر سنگ را طوری تراش میدادند که نوکِ آن تیز و سطح آن پهن شود. در دوره نوسنگی تبر دسته دار ساخته شد. غارنشینان دوره نوسنگی که آثارشان در تنگ پِدْبان در کوههای بختیاری دیده شده، از تبر سنگی استفاده میکردهاند.[۲]
انسان هزاران سال است که از تبر برای شکلدادن، شکافتن و بریدن چوب، به عنوان سلاح و به عنوان نماد تشریفاتی یا هرالدیک استفاده میکند. تبر اشکال و کاربردهای تخصصی زیادی دارد، اما عموماً از یک سر تبر با دسته تشکیل شدهاست که به آن هافت یا غلاف نیز میگویند. اکثر تبرهای مدرن دارای سرهای فولادی و دستههای چوبی هستند که معمولاً در ایالات متحده از چوب هیکری و در اروپا و آسیا از چوب زبانگنجشک هستند، اگرچه دستگیرههای پلاستیکی یا فایبرگلاس نیز رایج هستند. تبرها بهعنوان سلاحهای آسان برای ساخت، اغلب در نبرد مورد استفاده قرار میگیرند و یکی از قدیمیترین سلاحهای بشر است.[۳][۴]
تبرهای آغازین سری سنگی و دستهای چوبی داشتند ولی پس از آن تبرهایی از جنس مس، برنج و آهن نیز ساختهشد که دوام و استحکام بیشتری دارا بودند. بهکارگیری آهن و فولاد در ساخت تبرها امکان ایجاد تیغههایی نازکتر و تیزتر را فراهم آورد.[۱]
نوع کوچکتر تبر، تبرزین نام دارد که به عنوان زینافزار به پهلوی اسب بسته میشدهاست.[۵][۶][۷] در زبان فارسی واژه ناچَخ، (همریشه با ناشکه سانسکریت) به معنای نابودکننده، بهکار رفته که به معنای نوعی تبر است.[۸]
به نوشته گزنفون (ح ۴۲۸ یا ۴۲۷- ح ۳۵۴ ق م) و استرابون (ح ۶۳ ق م - بعد از ۲۰ میلادی) تبر و تبرزین از جنگافزارهای هخامنشیان بودهاست. سکاهای ایرانیتبار از گونهای تبر به نام ساگاریس استفاده میکردند.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png)
جستارهای وابسته
ویرایش![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/34px-Wikiquote-logo.svg.png)
منابع
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Ford & Gillbert 2006, p. 9.
- ↑ دانشنامهٔ جهان اسلام، سرواژهٔ تبر.
- ↑ صفحه معرفی تبر (axe) در ویکی پدیا انگلیسی
- ↑ «تبر دستی (Hand axe) در ویکی پدیا انگلیسی». ۲۰۲۲-۱۲-۰۳. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۶.
- ↑ Asfaw, B.; Beyene, Y.; Suwa, G.; Walter, R. C.; White, T. D.; Woldegabriel, G.; Yemane, T. (1992). "The earliest Acheulean from Konso-Gardula". Nature. 360 (6406): 732–5. Bibcode:1992Natur.360..732A. doi:10.1038/360732a0. PMID 1465142.
- ↑ Leakey, M. D. 1972. Olduvai Gorge. Vol 3. Cambridge: Cambridge University Press.
- ↑ لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ طبرزین.
- ↑ فرهنگ معین، سرواژهٔ «ناچَخ»
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Axe». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۲۶ ژوئیهٔ ۲۰۲۳.