Vasco da Gama

Vasco da Gama
	; Irudi gehiago
Viceroy of the Portuguese Provinces of India (en)	; 1524ko irailaren 5a - 1524ko abenduaren 24a ; ← Duarte de Meneses (en) - Henrique de Meneses (en) →
Viceroy of the Portuguese Provinces of India (en)
Bizitza
Jaiotza	Sines, c. 1469
Herrialdea	Portugalgo Erresuma
Heriotza	Kochi, 1524ko abenduaren 24a (54/55 urte)
Hobiratze lekua	Jeronimotarren monasterioa; Church of Santa Engrácia (en) ; St. Francis Church (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: malaria
Familia
Aita	Estêvão da Gama
Ama	Izabel Sodre
Ezkontidea(k)	Catarina de Ataíde (en)
Seme-alabak	ikusi Estêvão da Gama (en) ; Kristobal Gamakoa;
Anai-arrebak	ikusi Paulo da Gama (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	portugesa
Jarduerak
Jarduerak	esploratzailea, world traveler (en) , itsasturia eta itsas ofiziala
Gradua	amiral
Sinesmenak eta ideologia
Erlijio-ordena	Frantziskotarren Ordena

Vasco da Gama^[1] (Sines, Setubal, Portugal, c. 1469 - Kochi, India, 1524ko abenduaren 24a) portugaldar nabigatzaile eta esploratzailea izan zen. Esplorazioen Aroan, Europatik Indiara zuzenean nabigatu zuten lehen itsasontzien komandantea izan zen^[2], bi eskualde horien arteko zuzeneko merkataritza-ibilbidea aurkitzeko. Ordura arte egindako bidaia ozeaniko luzeena izan zen, eta Indiarako bidea deitu zioten^[3].

Esperantza Oneko lurmuturretik (1497 – 1499) Indiara egin zuen lehen bidaia izan zen Europa eta Asia itsas bide batetik lotzen, Ozeano Atlantikoa eta Indiakoa lotuz. Garai horretara arte inoiz egindako bidaiarik luzeena izan zen. Hori oso garrantzitsua da mundu-historian; izan ere, globalizazioaren garaiaren hasieratzat hartzen da^[4]. Bidaien ondorioz, inperialismo globaleko aro bat sortu zen, eta portugaldarrek inperio kolonial luze bat ezarri zuten Afrikaren eta Asiaren arteko ibilbidean zehar. Itsas ibilbideak aukera eman zien portugaldarrei Mediterraneo itsasoan barrena nabigatzea saihesteko eta Arabiako penintsula arriskutsua zeharkatzea ekidin zuten.

Hainbat hamarkadatan marinelak Indietara iritsi nahian ibili ondoren, hondoratzeetan eta erasoetan milaka marinel eta dozenaka itsasontzi galdu ondoren, Vasco da Gama Calicutera iritsi zen 1498ko maiatzaren 20an. Indiako espezien ibilbideetan aurkakotasunik gabe sartzeak Portugalgo Inperioko ekonomiari bultzada eman zion, aurretik Afrikako iparraldean eta mendebaldeko kostetan zentratuta baitzegoen. Asiako hego-ekialdetik lortu ziren espezia nagusiak piperbeltza eta kanela ziren, baina laster beste produktu batzuk sartu zituzten, denak berriak Europarako. Portugalek monopolio komertziala izan zuen ondasun horien gainean hainbat hamarkadatan. Europako beste potentzia batzuk baino mende bat geroago, lehenik Herbehereetako Errepublika eta Ingalaterra, eta gero Frantzia eta Danimarka, gai izan ziren portugaldarrek Lurmuturreko ibilbidean zuten monopolioari eta nagusitasunari aurre egiteko.

Vasco da Gamak Indiako Armadetako bi, lehenengoa eta laugarrena, gidatu zituen. Azken hori izan zen handiena, eta Indiara abiatu zen, Gama bere lehenbizikotik itzuli eta lau urtera. Bere bizitzaren amaieran, 1524an, denboraldi labur batean, India portugaldarreko gobernadore izan zen, erregeorde tituluarekin. 1519an Vidigueirako Kondearen titulua ere jaso zuen. Esplorazioaren historian irudi nabarmena da oraindik ere, eta mundu osoan egindako omenaldiek beren esplorazioak eta lorpenak ospatu dituzte. Portugalgo Os Lusíadas epopeia nazionala Luís de Camõesek idatzi zuen bere omenez.

Gaztaroa aldatu

Vasco de Gama 1460^[5] edo 1469^[6] inguruan jaio zen, Sinesen, Portugalgo hego-mendebaldeko kostaldean, seguru asko Nossa Senhora das Salas elizatik gertu dagoen etxe batean. Sines, Alentejoko kostako portu bakarretako bat, arrantzaleak bizi ziren herrixka txiki bat zen.

Vasco de Gama Estêvão de Gamaren semea zen. 1460an Fernando Portugalgoa, Viseuko dukearenetxeko gizona zen^[7]. Fernandok Sinesko alkate izendatu zuen eta Estremozen xaboiaren fabrikazioaren gaineko zergen diru-sarrera txiki bat jasotzeko aukera eman zion. Estêvão da Gama Isabel Sodrérekin ezkonduta zegoen, João Sodréren alabarekin (João de Resende ere deitzen zaio). Jatorri ingelesekoa zen Sodré, eta loturak zituen Diego I.a Viseukoaren, Kristoren Ordenako gobernadorearen eta Fernando Portugalgoaren semearen familiarekin^[8].

Ezer gutxi dakigu Vasco da Gamaren lehen urteei buruz. Teixeira de Aragão historialari portugesak iradoki du Évoran ikasiko zuela, matematika eta nabigazioa ikasi ahal izateko. Argi dago Vasco da Gamak ondo ezagutzen zuela astronomia, eta baliteke Abraham Zacuto astronomo judeo-espainiarrarekin ikastea^[8].

1492an, Joan II.a Portugalgoa erregeak Vasco da Gama bidali zuen Setubalgo portura, Lisboako hegoaldera, Algarven ontzi frantsesak harrapatzeko, errepresalian, Portugalgo nabigazioaren aurkako bake-garaian egindako bandalismo-ekintzengatik. Zeregin hori azkar eta eraginkortasunez egin zuen Vasco da Gamak.

Lehenengo bidaia aldatu

Aurrekariak aldatu

Bidaia aldatu

Calicutera iritsiera aldatu

Portugalera itzulera aldatu

Indiara bigarren bidaia (1502) aldatu

Indiara hirugarren bidaia (1524) aldatu

Familia aldatu

Vasco da Gama kulturan aldatu

Haren izena daramate Goako herri batek, zubi batek eta dorre batek Lisboan, futbol talde zenbaitek eta Ilargiko krater batek. Halaber, Portugalgo escudo-billete batean haren irudia ageri zen.

Erreferentziak aldatu

↑ Euskaltzaindia. (PDF) 185. arauaː Errenazimentuko pertsona-izenak. .
↑ (Ingelesez) «Vasco da Gama | Biography, Achievements, Route, Map, Significance, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).
↑ «Biografia de Vasco Da Gama» www.biografiasyvidas.com (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).
↑ Cliff, Nigel. (2011). Holy war: how Vasco da Gama's epic voyages turned the tide in a centuries-old clash of civilizations. (1st ed. argitaraldia) Harper ISBN 978-0-06-173512-7. PMC 703206410. (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).
↑ web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).
↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Vasco da Gama» www.newadvent.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).
↑ Ames, Glenn Joseph. (2008). The globe encompassed : the age of European discovery, 1500-1700. Upper Saddle River, N.J. : Pearson Prentice Hall ISBN 978-0-13-193388-0. (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).
↑ ^a ^b Subrahmanyam, Sanjay. (1997). The career and legend of Vasco da Gama. Cambridge University Press ISBN 978-0-521-47072-8. (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).

Kanpo estekak aldatu

Datuak: Q7328
Multimedia: Vasco da Gama / Q7328

[1] Euskaltzaindia. (PDF) 185. arauaː Errenazimentuko pertsona-izenak. .

[2] (Ingelesez) «Vasco da Gama | Biography, Achievements, Route, Map, Significance, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).

[3] «Biografia de Vasco Da Gama» www.biografiasyvidas.com (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).

[4] Cliff, Nigel. (2011). Holy war: how Vasco da Gama's epic voyages turned the tide in a centuries-old clash of civilizations. (1st ed. argitaraldia) Harper ISBN 978-0-06-173512-7. PMC 703206410. (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).

[5] web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).

[6] «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Vasco da Gama» www.newadvent.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).

[7] Ames, Glenn Joseph. (2008). The globe encompassed : the age of European discovery, 1500-1700. Upper Saddle River, N.J. : Pearson Prentice Hall ISBN 978-0-13-193388-0. (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).

[:0-8] Subrahmanyam, Sanjay. (1997). The career and legend of Vasco da Gama. Cambridge University Press ISBN 978-0-521-47072-8. (Noiz kontsultatua: 2024-05-04).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]