Μεσοποταμιακή μυθολογία

Οι Σουμέριοι είχαν μια πολυθεϊστική θρησκεία με ανθρωπόμορφες θεότητες, οι οποίες εκπροσωπούσαν δυνάμεις ή οντότητες του κόσμου, όπως στη μεταγενέστερη ελληνική μυθολογία. Οι θεοί αρχικά δημιούργησαν τους ανθρώπους για να τους υπηρετούν, αλλά τους ελευθέρωσαν όταν έγινε δύσκολο γι' αυτούς να τους ελέγξουν και να τους χειραγωγήσουν.

Πολλοί μύθοι των Σουμερίων είναι παρόμοιοι με ιστορίες των υπολοίπων θρησκειών της Μέσης Ανατολής. Για παράδειγμα, οι βιβλικές αναφορές για τη δημιουργία του ανθρώπου και τον κατακλυσμό του Νώε μοιάζουν πάρα πολύ με τους σουμεριακούς μύθους, παρά το γεγονός ότι οι τελευταίοι γράφτηκαν αιώνες νωρίτερα της Παλαιάς Διαθήκης και της Βίβλου. Σουμεριακές θεότητες μοιάζουν χαρακτηριστικά με θεότητες της ακκαδικής και της καναανιτικής μυθολογίας, ενώ κάποιοι μύθοι ή θεότητες μπορούν να παραλληλιστούν με αντίστοιχους της ελληνικής μυθολογίας, όπως η κάθοδος της Ινάννα στον κόσμο των νεκρών με την αρπαγή της Περσεφόνης στον Κάτω Κόσμο.

Θεότητες Επεξεργασία

Κάθε πόλη του πολιτισμού της Μεσοποταμίας ξεκινούσε από ένα μικρό αστικό κέντρο γύρω από ένα ιερό. Κατά το πέρασμα των αιώνων, οι πόλεις αναπτύσσονταν κι εξελίσσονταν σε πόλεις-κράτη με τείχη και μεγαλύτερα ιερά και ναούς. Το μέγεθος των ναών σταδιακά αυξανόταν κι έτσι δημιουργήθηκαν τα ζιγκουράτ, τεράστιοι ναοί με πολλά επίπεδα που άγγιζαν τον ουρανό. Ίσως από τους ναούς αυτούς να προέρχεται ο εβραϊκός μύθος για τον Πύργο της Βαβέλ.

Κάθε ιερό έπαιρνε το όνομά του από μια συγκεκριμένη θεότητα. Με την ανάπτυξη του Σουμεριακού πολιτισμού, οι θεότητες των Σουμερίων αποτέλεσαν ένα πάνθεον συγκεκριμένων θεοτήτων, γνωστό ως Ανουνάκι. (Anu = Ουρανός, Na = Και, Ki = Γη). Έτσι, αντί ο Άνου να αποτελούσε τον θεό των ουρανών, "ήταν" ο ουρανός. Οι ναοί των θεών αναπτύσσονταν και σταδιακά αποκτούσαν όλο και μεγαλύτερη σημασία μέσα στις πόλεις, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα σύστημα ιεραρχίας κι ο αρχιερέας να αποκαλείται Εν. Ο θεός των ανέμων λεγόταν Λιλ κι έτσι δημιουργήθηκε ο θεός Ενλίλ: οι θεοί στο εξής αποκτούσαν όλο και περισσότερα ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά.

• Άνου, θεός των ουρανών
• Ενλίλ, θεός των ανέμων και των καταιγίδων
• Ένκι, θεός των υδάτων και της γόνιμης γης
• Νινχουρσάγκ, θεά της γης
• Ασούρ, θεός του ουρανού, κύρια θεότητα των Ασσυρίων
• Νινλίλ, θεότητα της δημιουργίας
• Ινάννα, θεά του έρωτα και του πολέμου
• Μαρδούκ, θεός των Βαβυλωνίων
• Νάννα, θεός της σελήνης
• Ούτου, θεός του ήλιου
• Νινούρτα, θεός των Σουμερίων, αργότερα όλης της Μεσοποταμίας

Καθώς μεγάλωναν οι πόλεις, κάθε θεός κατέληξε να αντιπροσωπεύει έναν ανθρώπινο μονάρχη ή αρχιερέα, περιτριγυρισμένο από την οικογένεια και την αυλή του, γεμάτη επιτρόπους και υπηρέτες. Οι ελάσσονες θεότητες θεωρούνταν συγγενικές με τις κύριες θεότητες, όπως για παράδειγμα η Ερεσκιγκάλ, που ήταν αδερφή της θεάς Ινάννα.

το ΜΕ Επεξεργασία

Το ΜΕ (=ενέργειες, δυνάμεις, ικανότητες, κάτι σαν το χριστιανικό Άγιο Πνεύμα) ήταν βασικό στοιχείο της σουμεριακής θρησκευτικής σκέψης. Ήταν τα παγκόσμια επίπεδα της θεϊκής εξουσίας. Είναι "προσευχές" που δημιουργούν τον πολιτισμό, τα έργα τέχνης, κ.α.. Τα ΜΕ δόθηκαν στον θεό Ένκι να τα φυλάει και να δίνει στον κόσμο, πρώτα στην Ερίντου, και από κει τα διαχειρίζεται για να οργανώσει τους ανθρώπους και τον πολιτισμό, αλλά και να απονείμει τις διάφορες δυνάμεις των θεών. Παράδειγμα η θεά Ινάννα που κάποτε παραπονέθηκε ότι δεν είχε στη διάθεση της πολλά ΜΕ, ενώ σε ένα άλλο κείμενο γράφεται ότι γι’ αυτό μέθυσε τον Ένκι και της χάρισε 94 από αυτά, τα οποία μετέφερε στην πόλη της, την Ουρούκ. Όταν ο Ένκι ξεμεθά και θέλει να τα πάρει πίσω είναι πια αργά γιατί η Ινάννα έχει ήδη φτάσει στην Ουρούκ.

Το σύμπαν αρχικά δηιουργήθηκε όταν η Νάμου, η προσωποποιημένη άβυσσος, γέννησε τους πρωταρχικούς θεούς. Σύμφωνα με τους Βαβυλωνίους, η πρώτη ένωση ήταν μεταξύ της θεότητας Τιαμάτ και του Απσού, από την οποία προήλθαν οι Λαχαμού και Λαχμού, οι φρουροί του ναού της πόλης Ερίντου, που γέννησαν τους Ανσάρ και Κισάρ, ουράνιες στήλες, οι οποίοι θεωρούνται γονείς του Άνου και της Κι, του ουρανού και της γης. Από αυτές τις θεότητες προήλθε και η ονομασία Ανουνάκι, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

Ο Άνου και η Κι γέννησαν τον Ενλίλ, τον αρχηγό του σουμεριακού πάνθεου. Μετά την εκδίωξη του Ενλίλ από την Ντιλμούν, την οικία των θεών, εξαιτίας του βιασμού της Νινλίλ, εκείνη γέννησε το Νάννα, θεό της σελήνης. Ο Νάννα κι η Νινγκάλ γέννησαν την Ινάννα ή Ιστάρ και στον Ούτου ή Σαμάς.

Η Νάμου γέννησε επίσης τον Ένκι, που έλεγχε τις "εξουσίες" και τους "νόμους" του κόσμου, μέχρι που η Ινάννα τους πήρε από την Ερίντου, πόλη του Ένκι, και τους μετέφερε στην πόλη της, την Ουρούκ. Η μεταφορά αυτή μπορεί να αντικατοπτρίζει αρχαία πολιτικά γεγονότα στην περιοχή του Νότιου Ιράκ.

κάτω κόσμος Επεξεργασία

Υπήρχε και ο κάτω κόσμος στον οποίο οι ψυχές των νεκρών κατέβαιναν από τους τάφους τους. Υπήρχαν όμως και πύλες στις πόλεις όπου οδηγούσαν στον κάτω κόσμο. Κάποιος ζωντανός μπορούσε να περάσει τις πύλες και να πάει στον κάτω κόσμο αλλά δεν μπορούσε να επιστρέψει από κει αν δεν άφηνε κάποιο υποκατάστατο του. Για να περάσει κάποιος με ασφάλεια στον κάτω κόσμο έπρεπε να ακολουθήσει τους παρακάτω κανόνες: δεν έπρεπε να κάνει θόρυβο, δεν μπορούσε να κουβαλάει όπλα μαζί του, να μη φοράει καθαρά ρούχα ούτε να συμπεριφέρεται φιλικά προς την οικογένεια του, να μη φοράει σανδάλια και ούτε να αλειφτεί με το καλό λάδι. Αν έκανε λάθος σε κάποιο από αυτά μόνο η θεϊκή επέμβαση μπορούσε να τον σώσει.

Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΣΥΡΟ-ΒΑΒΥΛΩΝΙΩΝ

Επικεφαλής βρίσκεται ο βασιλιάς που αντιπροσωπεύει τον ΘΕΟ στη γη.

Έχει τον τίτλο του ιερέα του Ασσούρ και του φροντιστή των Ναών. Ο τίτλος δεν είναι μόνο τιμητικός. Ο βασιλιάς προσφέρει θυσίες, αποφασίζει για τις τελετές με τη βοήθεια των επαγγελματιών ιερέων, έχει ωστόσο τις πλατιές αρμοδιότητες του μεγάλου ιερέα.Επειδή δεν είναι εφικτό να ασκήσει το λειτούργημα του σε όλη την έκταση αναθέτει σε καποιον να τον αντικαταστήσει. Συνήθως είναι κάποιος από τους γιούς του ή ένα μέλος του ανώτερου κλήρου.Ο Αρχιερέας, χρωστάει τη δύναμη του στην εύνοια των θεών που συνήθως τον υποδεικνύουν με οιωνούς. Ο βασιλιάς όμως τον διορίζει και σε εκείνον ορκίζεται. Κάθε ναός έχει τον δικό του αρχιερέα.

Σαγκού ή ο κοινός κλήρος που είναι ιερείς που τελετουργούν αλλά και διαχειρίζονται τα του ναού. Τα βασικά τους λειτουργήματα είναι να γνωρίζουν και ερμηνεύουν τις θελήσεις των θεών και να διατηρούν αρμονικές σχέσεις ανάμεσα στον πιστό και στη θεότητα.

Αυτοί πάλι χωρίζονται σε μάντεις,΄Μπαρού που γνωρίζουν και ερμηνεύουν τις θελήσεις των θεών και σε ψαλμωδούς, Καλού, που καταπραϋνουν την καρδιά των θεών με ψαλμωδίες και μουσικές και σε εξορκιστές, Ασιπού, που θα πείσουν του θεούς να δεχτούν τις θυσίες που ειδικοί ιερείς,οι Θύτες, θα τους προσφέρουν με προσευχές και κατάλληλες πράξεις που θα λυτρώσουν τον πιστό από τους δαίμονες που τον καταδιωκουν.

Προσωπικό του Ναού είναι οι πυλωροί και οι φύλακες του ιερού, οι θύτες και οι θρονοφόροι που σήκωναν στους ώμους τους τα φορεία με τις θεότητες κατά τις λιτανείες. Ακόμα ανήκουν οι ζυθοποιοί, και οι ζαχαροπλάστες που έφτιαχναν τα ιερά γλυκίσματα. Και τέλος η φρουρά του ναού με σκοπό να επεμβαίνει για να διασφαλίζει την τάξη όποτε χρειαζόνταν.Οι Μπαρού εξηγούσαν τους οιωνούς με τις τέχνες της ονειροκρισίας, της ηπατοσκοπίας και της αστρολογίας περισσότερο σαν εξήγηση των ατμοσφαιρικών δεδομένων και όχι με τη σημερινή μορφή.

Οι Εξορκιστές χρησιμοποιούν την τέχνη της μαγείας. Και η συνέπεια της τέχνης της μαγείας οδήγησε στην τέχνη της Ιατρικής. Στην πρώτη της φάση η Ιατρική, την ιερατική, είχε σα σκοπό να διώξει τους δαίμονες που είχαν καταλάβει τον άρρωστο. Προσπαθούν να τον εξουσιάσουν και να τον διώξουν από τον άρρωστο με διάφορους τρόπους. Αν η αρρώστια από τα συμπτώματα της ήταν γνωστή, τότε ήξεραν και το όνομα του δαίμονα και προσπαθούσαν με ξόρκια και με εμετικές ή σάπιες ή ακόμα και περιττωματικές ουσίες να τον αναγκάσουν να φύγει από τον άνθρωπο. Σιγά –σιγά η θεραπευτική χρησιμοποιεί κάποιες ουσίες που το σχήμα ή τα χρώματα τους φαίνονται πως έχουν σχέση με τη φύση της αρρώστιας ή που η πείρα έδειξε ότι ανακουφίζουν τον άρρωστο. Αρχίζουν τότε να δίνουν στον άρρωστο που έχει ίκτερο να πίνει κίτρινες ουσίες όπως και στον Μεσαίωνα. Γύρω στα 1.000 π.Χ. η ιατρική μπορούμε να πούμε ότι περνάει στην προ-ιπποκρατική φάση.^[1]

Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία η αντιστοιχία είναι σχεδόν πάντα 1 προς 1 ως είδος interpretatio graeca. Σε άλλες περιπτώσεις απλώς παρατίθεται η θεότητα της κάθε μυθολογίας ανάλογα με το πεδίο στο οποίο είχε εξουσία.

Ζωρζ Κοντενώ:Η KAΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΣΣΥΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΒΑΒΥΛΩΝΙΑ,εκδόσεις ΠΑΠΑΔΗΜΑ,1989

• Οι Σουμέριοι κι οι Ακκάδες