Распаўсюджванне COVID-19 у Беларусі

28 лютага 2020 года Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь пацвердзіла першы выпадак інфікавання ў краіне. 27 лютага тэст студэнта БНТУ з Ірана даў станоўчы вынік і ён быў змешчаны ў бальніцу ў Мінску. Ён прыбыў у Беларусь рэйсам з Баку 22 лютага 2020 года.

3 сакавіка 2020 года стала вядома пра чатырох хворых на каронавірус^[16]. Станам на 4 сакавіка дыягназ пастаўлены 6 пацыентам. 10 сакавіка было заяўлена пра 9 выпадкаў каронавіруса ў краіне. 11 сакавіка Міністэрства аховы здароўя паведаміла пра тры новыя станоўчыя тэсты на COVID-19 у беларускіх грамадзян — жыхароў Мінска, Гродна і Гомеля. Такім чынам, у краіне на гэты дзень было 12 выпадкаў каронавіруса^[17].

12 сакавіка Саветам міністраў прынята рашэнне пра абмежаванне ўсіх культурна-масавых, спартыўных і навуковых мерапрыемствы з міжнародным удзелам да 6 красавіка^[18].

Станам на 13 сакавіка, выяўлена 27 выпадкаў заражэння^[19].

13 сакавіка Беларуская чыгунка часова прыпыніла курсіраванне цягнікоў у Чэхію, 14 сакавіка — Польшчу, Германію і Францыю, 15 сакавіка — Украіну, Латвію і Літву^[20]. Таксама былі адменены авіярэйсы ў 25 краін^[21].

Станам на 16 сакавіка, выяўлена 36 выпадкаў заражэння^[6].

Па стане на 18 сакавіка выяўлены 51 выпадак заражэння^[6], на 20 сакавіка — 69^[22], на 21 сакавіка — 76^[9].

Па стане на 23 сакавіка 2020 года выяўлена 81 выпадак заражэння. У Гомельскай вобласці хворых на два чалавекі (дыягназ у тым ліку пацверджаны ў жыхаркі Жыткавічаў), у Гродне — адзін чалавек, у Мінску — больш за 40, каля 30 — у Віцебску. 41 выпадак завазны, астатнія заразіліся ў краіне. Сярод тых, хто захварэў, адзін замежнік і 80 беларусаў. Сярэдні ўзрост пацыентаў — ад 15 гадоў да 49 гадоў. Самому старэйшаму 78 гадоў, самаму малодшаму — 3 гады (кантактаваў з мамай). Сярод медработнікаў заражаных кароаавірусам няма. Аднак ёсць медработнікі на каранціне, бо былі ў кантакце з пацыентамі, у якіх вірус пацвердзіўся^[11].

На 25 сакавіка 2020 года выяўлена 86 выпадкаў заражэння. Праведзена каля 23 тыс. тэстаў на COVID-19. Выпісаныя ці рыхтуюцца да выпіскі 29 пацыентаў. Працягваецца медыцынскі кантроль і лячэнне 57 пацыентаў. Яшчэ па двух пацыентах спецыялісты праводзяць дадатковую праверку ў сувязі з неадназначнасцю атрыманых вынікаў.^[23]

На 27 сакавіка выяўлены 91 выпадак заражэння. Праведзена каля 24 тыс. тэстаў на COVID-19. Выпісаны або рыхтуюцца да выпіскі 32 пацыенты. Працягваецца медыцынскі кантроль і лячэнне 62 пацыентаў^[13].

На 30 сакавіка выяўлена 152 выпадкаў заражэння. Праведзена больш за 30 тыс. тэстаў на COVID-19. Выпісаны або рыхтуюцца да выпіскі 47 пацыентаў. Працягваецца медыцынскі кантроль і лячэнне 105 пацыентаў^[14].

20 сакавіка 2020 года заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь, акцёр Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатра імя Якуба Коласа (Віцебск) Віктар Дашкевіч і ягоная жонка Святлана, загадчыца тэатральнай трупы, адчулі сябе кепска, паднялася тэмпература. На наступны дзень іх паклалі ў лякарню. У мужчыны, які ўжо меў хранічную абструкцыйную хваробу лёгкіх, пацвердзілі COVID-19. Тыдзень ён знаходзіўся ў рэанімацыі на апараце штучнай вентыляцыі лёгкіх. У ноч на 31 сакавіка памёр. Віктар Дашкевіч стаў першай ахвярай каранавірусу ў Беларусі^[24] падчас пандэміі COVID-19 2019—2020 гадоў.

Па стане на 2 красавіка 2020 года выяўлена 304 выпадкі заражэння, 46 пацыентаў паправіліся, 4 памерлі^[23].

21 красавіка на сайце Сусветнай арганізацыі аховы здароўя з’явіўся спіс рэкамендацый Беларусі па выніках місіі незалежных экспертаў, якія ацэньвалі, як у краіне змагаюцца з каранавірусам. Было адзначана, што ўспышка COVID-19 у Беларусі перайшла ў фазу кантактнай перадачы на ўзроўні супольнасці. СААЗ рэкамендуе адкласці ўсе масавыя мерапрыемствы — спартыўныя, рэлігійныя, культурныя, а таксама перавесці школы і ўніверсітэты на дыстанцыйнае навучанне^[25]

26 красавіка Міністэрства аховы здароўя пацвердзіла больш за 10 000 выпадкаў заражэння. Гэтая колькасць расце ў геаметрычнай прагрэсіі. Па стане на 28 красавіка каранавірус выявілі ў 12208 чалавек у Беларусі. У заяве з гэтай нагоды Прадстаўніцтва ААН у Беларусі звярнула ўвагу на неабходнасць неадкладных і маштабных мер па ўзмацненні жорсткасці фізічнага дыстанцыявання^[26][27].

Пад канец красавіка кожны дзень у Беларусі выяўлялася больш новых выпадкаў заражэння COVID-19 на 1 мільён насельніцтва, чым у суседзяў. Паводле дадзеных, якія прадастаўляюцца Міністэрствам аховы здароўя, у краіне назіраецца ўстойлівы рост колькасці новых выпадкаў COVID-19 на працягу ўжо чатырох з паловай тыдняў. Пры гэтым тэмп прыросту новых выпадкаў у Беларусі з’яўляецца адным з самых высокіх у Еўрапейскім рэгіёне. Эпідэмія ў Беларусі перайшла ў фазу мясцовай трансмісіі інфекцыі сярод насельніцтва. Прадстаўнік СААЗ у Беларусі Батыр Бердыклычаў адзначыў, што намаганняў аднаго сектара аховы здароўя на гэтым этапе аказалася недастаткова для стрымлівання і запавольвання тэмпаў эпідэміі, і адна з галоўных прычын імклівага развіцця эпідэміі ў краіне — адсутнасць адэкватных мер фізічнага дыстанцыявання^[28][29].

У Мінску 9 мая правялі парад да Дня Перамогі, нягледзячы на каранавірус. Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020) праз каранавірус не сталі пераносіць, а таксама адмовіліся рабіць дыстанцыйнымі^[30].

18 мая ў Беларусі колькасць хворых на каранавірус перавысіла 30 тысяч чалавек. Да 29 мая ў Беларусі было зарэгістравана звыш 40 тысяч чалавек са станоўчым тэстам на COVID-19. З пачатку чэрвеня рост колькасці захворванняў памяншаецца, выздаравелых становіцца болей, чым захварэлых.

4 чэрвеня Польшча адправіла вялікую партыю гуманітарнай дапамогі ў Беларусь для барацьбы з пандэміяй. 47 грузавікоў з грузам у 300 тон лекаў, тэстаў на каронавірус, рэспіратараў, абарончых масак, шчыткоў, халатаў і апаратаў ШВЛ 5 чэрвеня перасеклі польска-беларускую мяжу ў кантрольна-прапускным пункце «Брузгі». Гэта найбуйнейшая партыя гуманітарнай дапамогі ў гісторыі сучаснай Польшчы^[31].

На раніцу 9 чэрвеня ў Беларусі зарэгістравалі 50 265 алавек са станоўчым тэстам на COVID-19. Усяго праведзены 644 160 тэстаў^[32]. Да 25 чэрвеня ў Беларусі зарэгістраваны 60 382 выпадкаў COVID-19^[33]. Станам на гэты дзень ад COVID-19 вылечаны і выпісаны 41 448 пацыентаў^[34].

Па словах Сцяпана Пуцілы, незалежнага беларускага журналіста і кіраўніка інтэрнэт-СМІ «NEXTA», урад сфальсіфікаваў афіцыйныя дадзеныя аб распаўсюджванні захворвання на COVID-19 у Беларусі і апублікаваў значна заніжаныя лічбы. 11 мая 2020 года са спасылкай на атрыманыя дакументы Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Пуціла прыйшоў да высновы, што штодзённы прырост у колькасці больш за тысячу выпадкаў COVID-19 быў дасягнуты «пару дзён таму», а агульная колькасць выпадкаў COVID-19 у Беларусі склала 26348, пры гэтым 166 пацыентам з COVID-19 патрабавалася штучная вентыляцыя лёгкіх. Паводле звестак «NEXTA», фактычны штодзённы прырост выпадкаў заражэння на COVID-19 у перыяд з 8 па 11 мая быў наступным:^[35]

 8 мая - +1251 9 мая - +127110 мая - +118311 мая - +1242

13 мая 2020 года «NEXTA» паведаміла пра 27717 выпадкаў захворвання на COVID-19 і штодзённы прырост у 1369 выпадкаў^[35][36].

Паводле статыстыкі, прадстаўленай падчас вебінара Беларускага таварыства анестэзіёлагаў і рэаніматолагаў 22 мая 2020 года, у красавіку 2020 года смяротнасць сярод пацыентаў з аддзяленняў інтэнсіўнай тэрапіі COVID-19 толькі ў Мінску склала 27%, альбо 117 пацыентаў у абсалютнай колькасці, што супярэчыла афіцыйным звесткам Міністэрства аховы здароўя ад 1 мая пра агульную колькасць (г.зн. у Беларусі ў цэлым) у 93 смерці пацыентаў з COVID-19. У дадатковым афіцыйным тлумачэнні Міністэрства аховы здароўя было адзначана, што ўзровень смяротнасці, прадстаўлены падчас вебінара, адлюстроўвае дадзеныя па ўсіх пацыентах «пульманалагічнага профілю» і ўключае як пацверджаныя смерці пацыентаў з COVID-19, так і смерці пацыентаў з «іншымі этыялогіямі пнеўманіі», што супярэчыць слайдам прэзентацыі вебінара, у якіх згадваюцца выключна пацыенты з COVID-19. Пасля агалоскі ў СМІ запіс вебінара быў выдалены з «YouTube»^[37][38].

Паводле дадзеных супрацоўнікаў аддзялення інтэнсіўнай тэрапіі 1-й мінскай клінічнай бальніцы, у некаторыя дні там былі рэгістрыравалася па 3–4 смерці верагодна станоўчых пацыентаў на каронавірус, у той час як афіцыйная штодзённая статыстыка смерцяў за гэтыя дні не перавышала 5 выпадкаў у цэлым па Беларусі^[39].

Згодна з заўвагаю Лідзіі Ярмошынай ад 22 ліпеня 2020 года са спасылкай на дадзеныя Міністэрства аховы здароўя, на той момант каля 41000 чалавек былі альбо шпіталізаваны, альбо праходзілі амбулаторнае лячэнне ад COVID-19, альбо знаходзіліся ў стане кантакту першага ўзроўню з вышэйназванымі, што супярэчыла афіцыйнай статыстыцы, якая паказвала агульную колькасць у 6947 актыўных спраў. У дадатковым тлумачэнні Міністэрства аховы здароўя было адзначана, што названая колькасць прадстаўляе колькасць людзей, якія падпадаюць пад «усе віды медыцынскага назірання», уключаючы актыўныя выпадкі COVID-19, кантакты першага і другога ўзроўняў і асоб, якія знаходзяцца ў карантыне. Тым не менш у адпаведнасці з уласнымі рэкамендацыямі Міністэрства аховы здароўя, кантакты другога ўзроўню былі вызвалены ад патрабаванняў самакаранціну і не падлягалі назіранню^[40].

Статыстычны аналіз афіцыйных штодзённых лічбаў заражэння на COVID-19 дазволіў выказаць здагадку пра наяўнасць штучнага абмежавання на агалошванне не больш чым 1000 выпадкаў у дзень^[41].

Паводле дадзеных статыстычнага аддзела ААН наконт штомесячнай колькасці смерцяў у Беларусі ў красавіку–чэрвені 2020 года^[42], агульная колькасць смерцяў перавысіла сярэднюю лічбу за апошнія 5 гадоў прыблізна на 5500, у той час як сярэдняя лічба за студзень–красавік не паказала прыкметнай розніцы з папярэднімі гадамі. Паводле «Нашай Нівы», падобныя статыстычныя анамаліі ніколі не назіраліся з пачатку працы статыстычнага аддзела ААН у 1980 годзе і маглі б адлюстроўваць фактычную статыстыку смерцяў ад COVID-19 у Беларусі^[43].

У інтэрв’ю тэлеканалу «Дождь  (укр.) (бел.» 7 верасня 2020 года Аляксандр Мрочак, кардыёлаг і акадэмік Акадэміі навук Беларусі, выказаў здагадку, што смерці ад COVID-19 у Беларусі ў афіцыйнай статыстыцы смяротнасці былі прадстаўлены як смерці ад сардэчна-сасудзістых захворванняў: «Сардэчна-сасудзістыя захворванні складаюць 58% статыстыкі смяротнасці ў Беларусі, што значна перавышае падобныя паказчыкі ў суседніх краінах. Мая прапанова, і ў мяне ёсць пэўныя факты, якія пацвярджаюць гэта, [...] заключаецца ў тым, што дыягназ атэрасклератычнай хваробы сэрца [пісаўся ў пасведчанні аб смерці] без уліку таго, што пацыент памірае ад дыхальнай недастатковасці, выкліканай інфекцыяй COVID-19». Па словах Мрочака, Уладзімір Каранік, былы міністр аховы здароўя, нясе персанальную адказнасць за фальсіфікацыю^[44].

9 лістапада 2020 года ў інтэрв’ю «БелТА» намеснік прэм’ер-міністра Беларусі Ігар Петрышэнка адзначыў, што, паводле папярэдніх звестак, у 15–20% жыхароў Беларусі выпрацаваўся калектыўны імунітэт супраць COVID-19, што супярэчыла афіцыйнай справаздачы Міністэрства аховы здароўя ад 9 лістапада, якая паказала ўсяго 108000 пацверджаных выпадкаў^[45].

Згодна са статыстыкай смяротнасці, апублікаванай Магілёўскім ЗАГСам, у студзені–лістападзе 2020 года агульная колькасць смерцяў за 11 месяцаў (4375) перавысіла агульную колькасць смерцяў за ўвесь папярэдні год на 609, у той час як магілёўская статыстыка смяротнасці на працягу папярэдніх 5 гадоў не ведала падобных скокаў смярцей і заставалася на адзнацы каля 3800 чалавек штогод. Лічбы таксама паказалі, што ў лістападзе 2020 года ў Магілёве было амаль удвая больш смерцяў, чым у лістападзе 2019 года. Пасля агалоскі ў СМІ статыстыка была выдалена з сайта ЗАГСа^[46][47].

Ускосныя разлікі, вырабленыя па афіцыйных дадзеных Белстата (паказчыкі «раздробны таваразварот на душу насельніцтва» і «раздробны таваразварот»), дазваляюць выказаць здагадку, што сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2020 год паменшылася на 47,8 тыс. чалавек. Пры скарачэнні сярэднегадавой колькасці насельніцтва за 2018 год на 14,7 тыс. чалавек і за 2019 год – на 17,8 тыс. чалавек залішняя смяротнасць за 2020 год магла скласці каля 30 тыс. чалавек^[48].

24 сакавіка 2021 года Аляксей Знаткевіч з Радыё Свабода апублікаваў артыкул, падставай якога стала апытанне некалькі лекараў, у якім прыводзяцца доказы на фальсіфікацыю статыстыкі да 7 разоў. Напрыклад, за 2020 год у Бабруйску і Бабруйскім раёне афіцыйна зарэгістравалі 16309 выпадкаў захворвання на COVID-19. Гэта 6998 заражэнняў на 100 тысяч жыхароў. Хваробу перанесла каля 7% насельніцтва раёну, у той час сярэднерэспубліканскія лічбы Белстата за той жа перыяд сведчаць, што толькі каля 2% насельніцтва Беларусі хварэла на COVID-19. Ад 28 лютага 2020 да 28 лютага 2021 года ў Бабруйску і раёне памерлі больш за 360 чалавек. Калі экстрапаліраваць гэтыя лічбы на ўсю краіну, дык агулам памерлых мелася б быць каля 16000, у той час як станам на 28 лютага 2021 года Міністэрства аховы здароўя паведамляла, што ад COVID-19 памерлі 1976 чалавек. Апытаны доктар 1-й лякарні Мінску таксама паведаміў пра дзіўныя суадносіны памерлых: «Толькі ў нашай лякарні ў ковідных аддзяленнях штодня паміралі 3–5 чалавек, менавіта ад COVID-19. Пры гэтым афіцыйна ў той час паведамлялі пра 7, 8 ці 9 памерлых ад каранавірусу па ўсёй краіне». Таксама, па словах аднаго з лекараў з паліклінік Мінску, медыкаў абмяжоўвалі ў колькасці тэстаў: з 30–40 пацыентаў, што ўрач аглядаў за дзень, звычайна палова выклікала падазрэнне на COVID-19, але можна было накіроўваць тэсціраваць максімум 10; з тых 5–7 чалавек, што доктар пасылаў штодзень, практычна ва ўсіх хвароба пацвярджалася. Ён жа дадаў, што ў часы, калі афіцыйна абвяшчалася пра 7–8 памерлых за дзень па ўсёй краіне, яго калегі з мінскіх лякарняў казалі яму пра 3–5 памерлых у кожнай. Міністэрства аховы здароўя каментарый з нагоды артыкула не дало^[49].

Паводле статыстыкі мінскіх ЗАГСаў і ўстаноў аховы здароўя за 2020 год, доступ да якой атрымала «Медиазона», у сталіцы за год ад хваробы павінна было памерці значна больш людзей, чым паведамляла Міністэрства аховы здароўя, так як у цэлым нябожчыкаў было на 5000 больш (альбо на 29%), чым у сярэднім за папярэднія пяць год. Ва ўнутранай дакументацыі было зафіксавана больш за 101000 ўпершыню зарэгістраваных выпадкаў COVID-19 у Мінску за перыяд з 5 ліпеня па 29 лістапада, у той час як афіцыйная статыстыка за той жа перыяд адлюстравала толькі 88753 пацверджаных выпадкаў COVID-19 па ўсёй краіне. Паводле дадзеных «Медиазоны», статыстыка смерцяў ЗАГСаў паказала, што ў снежні 2020 года ў Мінску ў сярэднім штодня рэгістравалася каля 15 смерцяў ад COVID-19, а на 17 снежня прыйшоўся пік у 27 смерцяў, у той час як афіцыйна было паведамлена толькі пра дзевяць смерцяў у гэты дзень. Узроставае размеркаванне смерцяў, зарэгістраваных у Мінску, паказала, што ў 2020 годзе ў параўнанні з папярэднімі гадамі смяротнасць людзей ва ўзросце 60–69 і звыш 70 гадоў павялічылася на 30,45% і 27,7% адпаведна^[50][51].

6 мая 2021 года эксперты Інстытута паказальнікаў і ацэнкі здароўя^[en] ў сваім дакладзе прыйшлі да высновы, што «смяротнасць ад COVID-19 ў свеце можа быць удвая вышэйшай за афіцыйныя лічбы, у Беларусі разрыў гіганцкі». На іх думку, у Беларусі каэфіцыент смяротнасці складае 459,6 на 100 тысяч чалавек — гэта адзін з найвышэйшых паказнікаў у свеце^[52].

Паводле дадзеных базы МУС Беларусі, доступ да якой атрымалі кіберпартызаны, залішняя смяротнасць з сакавіка 2020 года па сакавік 2021 года склала 32 тысячы чалавек, у той час як за гэты ж перыяд Міністэрства аховы здароўя паведаміла толькі пра 2247 памерлых праз COVID-19, што ў 14 раз ніжэй^[53]. Высокую верагоднаць заніжэння лічбаў прыкладна ў гэтай жа прапорцыі пацвердзілі Дзмітры Кобак з Цюбінгенскага ўніверсітэта і Андрэй Елісееў з Цэнтра «EAST», да якіх звярнулася «Настоящее время», у той час як абодва міністэрства праігнаравалі запыты тэлеканала пракаментаваць інфармацыю^[53].

30 красавіка 2020 года галоўны ўрач Віцебскай клінічнай бальніцы хуткай медыцынскай дапамогі Сяргей Лазар быў вызвалены з пасады неўзабаве пасля публікацыі інтэрв’ю «TUT.BY», дзе ён раскрытыкаваў контрпандэмічныя меры, прынятыя ўрадам, і адзначыў недахоп медыцынскіх сродкаў аховы^[54][55], тым не менш, паводле словаў прэс-сакратара Міністэрства аховы здароўя Юліі Барадун, звальненне Сяргея Лазара не было звязана з публікацыяй^[55].

25 сакавіка 2020 года Сяргей Сацук, галоўны рэдактар інтэрнэт-газеты «Ежедневжик» («ej.by»), быў арыштаваны па абвінавачванні ў атрыманні хабару праз тры дні пасля публікацыі яго артыкула з крытыкай рэакцыі беларускага ўрада на пандэмію COVID-19^[56].

11 мая 2020 года два актывісты «Моладзевага блоку» былі асуджаныя на 5 і 13 сутак адміністрацыйнага арышту за ўдзел у акцыі пратэсту супраць правядзення штогадовага парада да Дня Перамогі 9 мая на фоне пандэміі. У гэты ж дзень у будынку суда быў затрыманы яшчэ адзін актывіст «Моладзевага блоку», які чакаў пачатку працэсу над яго паплечнікамі^[57].

На фоне няшчыльных антыпандэмічных мер, прынятых дзяржавай, з лета 2020 года Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь спыніў прадстаўленне сезонных статыстычных дадзеных па смяротнасці^[58]. Да 2021 года ён выпускаў штогадовыя справаздачы з рознымі статыстычнымі дадзенымі, уключаючы статыстыку па смяротнасці^[58]. Справаздача за 2020 год была апублікаваная ў красавіку 2021 года, але без статыстыкі па смяротнасці, у той час як дадатковы бюлетэнь пра натуральны рух насельніцтва таксама не быў выпушчаны^[59]. На запыты Еўрапейскага радыё для Беларусі ў красавіку і маі 2021 года ўрадавая ўстанова адмовілася назваць прычыну апушчэння такой інфармацыі^[58][59]. Паводле «Новага Часу» і Еўрапейскага радыё для Беларусі, гэта было зроблена проста для таго, каб выключыць магчымасць падлічыць колькасць смерцяў у сувязі з захворваннем на COVID-19^[59][60].

COVID-19 як сродак катаванняў правіць

Падчас пратэстаў у Беларусі (2020–2021) года вызваленыя пратэстоўцы паведамлялі пра выпадкі наўмыснага заражэння COVID-19 і наступнай адмовы ў медыцынскай дапамозе супрацоўнікамі беларускіх турмаў^[61].

• Храналогія распаўсюджвання COVID-19 у Беларусі  (англ.) (бел.