Анкара

Анкара
	Сцяг
Краіна	Турцыя
Каардынаты	39°55′38″ пн. ш. 32°51′52″ у. д.HGЯO
Кіраўнік	Мансур Яваш[d]
Ранейшыя назвы	Ankuwash, Ancyra, Ἄγκυρα, Angora
Плошча	2.516 км²
Вышыня цэнтра	938 м
Водныя аб’екты	Чубук[d] і Хаціп[d]
Насельніцтва	▲5 747 325 чал. (2021);
Шчыльнасць	1.551,0 чал./км²
Часавы пояс	UTC+03:00
Тэлефонны код	312
Паштовыя індэксы	06000–06999
Аўтамабільны код	06
Афіцыйны сайт	ankara.bel.tr
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Анкара́ (турэцк.: Ankara) — сталіца Турэцкай Рэспублікі, другі па велічыні горад краіны пасля Стамбула. Размешчана ў Цэнтральна-Анаталійскім рэгіёне, у правінцыі (іле) Анкара.

Заснавана верагодна хетамі (альбо папярэднімі хетам хатамі), першая згадка каля 1200 да н.э. пад хецкай назвай Анкуваш. Галаты і старажытныя рымляне выкарыстоўвалі назву Анкіра (Ancyra), у класічны, эліністычны і візантыйскі перыяд горад вядомы як Ἄγκυρα / Ánkyra. З адыходам да сельджукаў у 1073 і да 1930 года горад насіў назву Ангора.

Узвышэнне горада пачалося ў 7 стагоддзі да н.э. пры фрыгійскім цары Мідасе. У старажытнасці і сярэднявеччы — важны цэнтр караваннага гандлю ў Анатоліі. У 14 стагоддзі заваявана туркамі-асманамі. У ліпені 1402 года каля Анкары адбылася бітва паміж Цімурам і Баязідам (Анкарская бітва 1402). З 1864 года — цэнтр вілаета Анадалу. З канца 1919 года — цэнтр нацыянальна-вызваленчага руху Турцыі (Кемалісцкая рэвалюцыя), рэзідэнцыя Прадстаўнічага камітэта, а з 23 красавіка 1920 — Вялікага нацыянальнага схода Турцыі і створанага ім урада (у супрацьстаянні султанска-халіфскаму Стамбулу). З 13 кастрычніка 1923 — сталіца Турцыі, з 29 кастрычніка 1923 года — Турэцкай Рэспублікі.

Сучасная Анкара — палітычны, культурны, эканамічны і прамысловы цэнтр краіны, месца знаходжання турэцкага прэзідэнта, парламента, урада, вышэйшых судовых устаноў, усіх замежных пасольстваў. Анкара — істотны транспартны вузел у цэнтры Турцыі, на скрыжаванні чыгуначных і аўтамабільных шляхоў. Міжнародны аэрапорт. У якасці гандлёвага і маркетынгавага цэнтра для сельскай гаспадаркі рэгіёна Анкара праславілася ангорскімі козамі з доўгай поўсцю (махер, турэцк.: mohair), унікальнай пародай кошак (ангорскія кошкі), белымі трусамі з выдатнай поўсцю (ангорскай), грушамі, мёдам, мускатным вінаградам.

Горад размешчаны на Анаталійскім пласкагор’і, каля сутоку ручая Чубук і Анкары (басейн ракі Сакар’я). Клімат кантынентальны, адно з самых сухіх месцаў Турцыі.

У старой частцы горада і ваколіцах знаходзяцца шматлікія помнікі архітэктуры: храм Аўгуста (лац.: Monumentum Ancyranum, 1 стагоддзе да н.э.), руіны тэрмаў (пачатак 3 стагоддзя), калона Юліяна (4 стагоддзе), скляпенні з фрэскамі (4 стагоддзе), цытадэль, мячэці (12-15 стагоддзяў): Аладына, Арслан-хана, Ахі Элван і іншыя, Вялікі крыты рынак (паміж 1464 і 1471, цяпер — Археалагічны музей), Новая (Ені, Джэнаб Ахмет) мячэць (16 стагоддзе).

З 1920 года, галоўным чынам у 1950-1960-я на поўдзень ад старога горада (вядомага як Улус, турэцк.: Ulus) развіваецца новы добра азяленены горад з правільнай планіроўкай, шматпавярховымі будынкамі і катэджамі (вядомы як Енішэхір, турэцк.: Yenişehir), цэнтрам якога стала плошча Кызылай (турэцк.: Kızılay) з прылеглымі праспектамі і вуліцамі. Пабудаваны будынак парламента (1938, арх. К.Хольцмайстэр), оперны тэатр (1948), маўзалей Атацюрка (1953), самая вялікая мячэць горада — Каджатэпе (паміж 1967 і 1987), шэраг помнікаў, у тым ліку — ва ўшанаванне памяці хатаў — першай вядомай цывілізацыі Анатоліі (плошча Сыхіе, 1970-я). З 1996 года працуе метрапалітэн.

У горадзе 13 вышэйшых навучальных устаноў: 8 універсітэтаў, тэхнічны ўніверсітэт, эканоміка-тэхналагічны ўніверсітэт, ваенная, ваенна-медыцынская і паліцэйская акадэміі. 22 тэатры і канцэртныя пляцоўкі. Праводзяцца рэгулярныя тэатральныя, музычныя і кінафестывалі. Музеі: Атацюрка (Аныткабір) этнаграфічны, Анаталійскай цывілізацыі, мастацкі, вайны за незалежнасць, авіяцыйны Узброеных сіл Турцыі.

З 2007 года Анкара — горад-пабрацім Мінска.