Andromeda qalaktikası
Andromeda qalaktikası və ya Andromeda dumanlığı (həmçinin, Messye 31 (M31), və ya (Y.Dreyer kataloquna görə) NGC 224 adlandırılır. Türk mifologiyasında "zəncirlənmiş qız" adlandırılır.) — Göyün Şimal yarımkürəsinin ən parlaq qalaktikası, bizim qalaktikaya, Süd Yoluna ən yaxın olanlardan biri. Yeni Baş Kataloqda qeydə alınmış qalaktikadır. Göy üzündə Andromeda bürcü istiqamətində yerləşir. Andromeda bürcündə adi gözlə zəif işıqlanan duman ləkəsi kimi görünür. Andromeda qalaktikası ilk dəfə ərəb astronomu as-Sufinin əsərində «kiçik buludcuq» kimi xatırlanmışdır. Bu qalaktikanı 1614-cü ildə teleskopun köməyi ilə alman astronomu Ş.Marius kəşf etmişdir. 1925-ci ildə 2,5 m-lik teleskop vasitəsilə Andromeda qalaktikası ilk dəfə ulduzlar aşkar edildikdən sonra onun ulduz təbiətli olduğu müəyyən edilmişdir. Andromeda dumanlığının bucaq ölçüləri (foto şəkillər vasitəsilə ölçülmüş) təxminən 200′×90′, xətti ölçüsü isə 40×20 kiloparsekdir (kpk). Yerdən məsafəsi 700 kpk-dir. Radioşüalarda uzunluğu, onun optik xəyalından böyükdür. Andromeda dumanlığının bizim Qalaktikaya oxşarlığı çoxdur. Bu iki ulduzlar sistemi nəhənglər sırasına aiddir, spiral quruluşludur və yaşları təqribən eynidir. Onlar qalaktikaların qruplaşma məkanına daxildirlər və onun ən iri və ağır üzvləridirlər, lakin Andromeda qalaktikası bizim qalaktikadan böyük və ağırdır. Onun morfoloji tipi Sb kimi təyin olunur, yəni bu kifayət qədər güclü sferoidal komponentli və tam inkişaf etmiş spiral qolları ilə fərqlənən spiral qalaktikadır. Andromeda dumanlığı elliptik formada görünür və nüvəsi ikilidir; onun komponentləri bir-birindən təxminən 2 pk aralıdırlar, belə ki, nüvə komponentlərindən birinin mərkəzində kütləsi təqribən 50 mln Günəş kütləsinə bərabər qara deşik mövcud olduğu ehtimal edilir. Qalaktikanın halosundə təxminən 400 kürəvi ulduz topaları müəyyən olunub, onun kənarında isə – 10 cırtdan qalaktikalar aşkar edilmişdir. Onlardan biri (M 32) elliptik, qalanları isə sferoidaldır və bunların hamısına Andromeda dumanlığının peyki kimi baxılır. Mərkəzdən 30 kpk məsafəyə qədər qaz diskinin fırlanma sürəti ilə ölçülən Andromeda dumanlığının kütləsi təxminən 3.1011 Günəş kütləsinə bərabər olmuşdur. Daha böyük məsafələrdə ulduzları və qazı müəyyən etmək qeyri-mümkündür, lakin mərkəzdən təxminən 100 kpk məsafəyədək peyklərin hərəkət sürəti ilə təyin olunan Andromeda qalaktikasının kütləsi təxminən 1012 Günəş kütləsinə bərabərdir.[9][10]
| Qalaktika | |
| Andromeda qalaktikası | |
|---|---|
.jpg) | |
| Tədqiqat tarixi | |
| Kəşf edən | alman astronomu Ş.Marius Almaniya |
| Kəşf tarixi | 1614 |
| İşarələmə | PGC 2557 • M 31 • UGC 454 • MCG 7-2-16 • CGCG 535-17 • Andromeda nebula |
| Müşahidə məlumatları (J2000 dövrü) | |
| Bürc | Andromeda |
| Birbaşa çıxma | 0s 42d 44.3san[1] |
| Meyl | +41° 16′ 0″ |
| Görünən ölçüləri | 189.10 x 61.7[2] |
| Görünən ulduz ölçüsü mV | 3,44 ± 0,03[3] |
| Xüsusiyyətləri | |
| Tipi | Sb |
| Radial sürəti | −300 ± 4 km/san[4][5] |
| Qırmızıya sürüşmə | −0,000677[6] |
| Məsafə | 0,82 Mpk[7] |
| Səth parlaqlığı | 13.5[2] |
| Mütləq ulduz ölçüsü (V) | −21,5 |
| Kütləsi | 800.000.000.000 ± 100.000.000.000 M☉[8] |
| Radius | 110.000 işıq ili |
| Verilənlər bazalarında məlumat | |
| SIMBAD | M 31 |
 Vikiverilənlərdə məlumat ? | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xarici keçidlər
redaktə- SEDS
- WikiSky-da Andromeda qalaktikası: DSS2, SDSS, GALEX, IRAS, Hidrogen α, X-Ray, Astrofoto, Göy xəritəsi, Məqalələr və şəkillər
İstinadlar
redaktə- ↑ "SIMBAD". NGC (İngiliscə).
- ↑ 1 2 "NASA/IPAC Kosmik Qalaktikanın Verilənlər Bazası". NGC obyekti üçün NED nəticələri (İngiliscə).
- ↑ Paz A. G., Boissier S., Madore B. F., Seibert M., Joe Y. H., Wyder T. K., Thilker D., Bianchi L., Soo‐Chang Rey, Barlow T. A. et al. The GALEX Ultraviolet Atlas of Nearby Galaxies (ing.). // The Astrophysical Journal: Supplement Series AAS, 2007. Vol. 173, Iss. 2. P. 185–255. ISSN 0067-0049; 1538-4365 doi:10.1086/516636 arXiv:astro-ph/0606440
- ↑ McConnachie A. W. The observed properties of dwarf galaxies in and around the Local Group (ing.). // Astron. J. / J. G. III, E. Vishniac NYC: IOP Publishing, AAS, University of Chicago Press, AIP, 2012. Vol. 144, Iss. 1. P. 4. ISSN 0004-6256; 1538-3881 doi:10.1088/0004-6256/144/1/4 arXiv:1204.1562
- ↑ Tormen G., Burstein D. Recalibration of the H-0.5-magnitudes of spiral galaxies (ing.). // The Astrophysical Journal: Supplement Series AAS, 1995. Vol. 96. P. 123–157. ISSN 0067-0049; 1538-4365 doi:10.1086/192115 arXiv:astro-ph/9405047
- ↑ Smith R. J., Lucey J. R., Hudson M. J., Schlegel D. J., Davies R. L. Streaming motions of galaxy clusters within 12 000 km s-1 -- I. New spectroscopic data (ing.). // Mon. Not. R. Astron. Soc. / D. Flower OUP, 2000. Vol. 313, Iss. 3. P. 469–490. 22 p. ISSN 0035-8711; 1365-2966 doi:10.1046/J.1365-8711.2000.03251.X
- ↑ Karachentsev I. D., Kaisina E. I., Kashibadze O. G. The Local Tully-Fisher relation for dwarf galaxies (ing.). // Astron. J. / J. G. III, E. Vishniac NYC: IOP Publishing, AAS, University of Chicago Press, AIP, 2017. Vol. 153. P. 6–6. ISSN 0004-6256; 1538-3881 doi:10.3847/1538-3881/153/1/6 arXiv:1611.02574
- ↑ (unspecified title). doi:10.1093/MNRAS/STY082
- ↑ "NGC/IC Proje Veritabanı". NGC (İngiliscə).
- ↑ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 493 – 494. ISBN 978-9952-441-02-4.
NGC 200 |NGC 201 |NGC 202 |NGC 203 |NGC 204 |NGC 205 |NGC 206 |NGC 207 |NGC 208 |NGC 209 |NGC 210 |NGC 211 |NGC 212 |NGC 213 |NGC 214 |NGC 215 |NGC 216 |NGC 217 |NGC 218 |NGC 219 |NGC 220 |NGC 221 |NGC 222 |NGC 223 |NGC 224 |NGC 225 |NGC 226 |NGC 227 |NGC 228 |NGC 229 |NGC 230 |NGC 231 |NGC 232 |NGC 233 |NGC 234 |NGC 235 |NGC 236 |NGC 237 |NGC 238 |NGC 239 |NGC 240 |NGC 241 |NGC 242 |NGC 243 |NGC 244 |NGC 245 |NGC 246 |NGC 247 |NGC 248 |NGC 249
