Luenga valenciana

dialecto d'o idioma catalán charrau en o País Valencián
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Valenciano
Valencià

Situación d'o valenciano
Localización cheografica
Estau{{{estau}}}
País{{{país}}}
Rechión{{{rechión}}}
Parlau enPaís Valenciano y sud de Catalunya
Lugars principals
Estatus
Atras denominacionsCatalán valenciano
Charradors2.000.000
Oficial en País Valenciano
Reconoixiu en{{{reconoixiu}}}
Regulau por{{{regulau}}}
Vitalidat
Escritors principals
Rasgos dialectals
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
Codigos
ISO 639-1ca
ISO 639-2cat
ISO 639-3{{{iso3}}}
SILcat

A luenga valenciana u valenciano[1] ye o nombre historico y tradicional de l'idioma catalán que se charra en a Comunidat Valenciana, an ye oficial chunto a lo castellano. Tamién ye o nombre que se da a ista luenga en o suyo Estatuto d'Autonomía. Ye tamién un dialecto d'o catalán charrau en o País Valenciano y o sud de Catalunya, aplegant a las Tierras de l'Ebro catalanas y a la comarca de Matarranya.

Fonetica

editar
  • Pronunciación d'a -r final, perdida en catalán cheneral: cantar, ahir.
  • A g, j tien una pronunciación prepalatal africata sonora, como en italiano, a diferencia d'o catalán central que tien una pronunciación fricativa sonora. En o valenciano d'a Huerta s'ha enxordiu y se pronuncia como a nuestra ch, y ye conoixiu como valenciano apichat.

Morfolochía

editar
  • Morfema de primera persona singular d'a 1ª conchugación en -e: jo cante.
  • En as atras conchugacions no existe morfema, como en catalán medieval: jo sent, jo dorm.
  • Pasau imperfecto de subchuntivo como en ansotano y parte d'o castellano: jo cantara, tu cantares, ell cantara, nosaltres cantàrem, vosaltres cantàreu, ells cantaren, en cuenta d'a forma cheneral en catalán tipo jo cantés, tu cantessis, etc... de o cual se'n usa una variedat en o estandard valenciano: jo cantàs, tu cantasses. A muga entre os dos sistemas ye a linia Villores-Alcalá d'Exibert.
  • Conservación d'os tres graus en os demostrativos y adverbios locativos (como en aragonés, castellano y portugués, encara que no ye un castellanismo, por estar un caracter regular d'o catalán medieval) y emplego d'as formas no reforzadas d'os demostrativos de 1º y 2º grau: este, eixe, aquell; açò, això, allò; ací, ahí, allí o allà.
  • En o valenciano central y en zonas d'o valenciano d'Alicant tién vitalidat o pasau perfecto simple d'indicativo d’a luenga clasica: jo cantí (en pasau perfecto perifrastico: jo vaig cantar), jo fiu (jo vaig fer), ells menjaren (ells van menjar).

Sintaxi

editar
  • As combinacions de pronombres de dativo y acusativo de tercera persona son inversas con respecto a o catalán central, pero mantienen a forma de dativo como en catalán medieval y en belsetán.
    • Li la ("le'n" en aragonés actual, la hi en algunas variantes catalanas)
    • Li'l ("le'n" en aragonés actual, l'hi en algunas variantes catalanas)
    • Li les ("le'n" en aragonés actual, les-hi en algunas variantes catalanas)
    • Li'ls ("le'n" en aragonés actual, els-hi en algunas variantes catalanas)

Bibliografía

editar

Se veiga tamién

editar

Vinclos externos

editar
Commons
Se veigan as imáchens de Commons sobre Luenga valenciana.
Wiki How
Ista luenga tien a suya propia Wiki How. Puetz vesitar-la y contribuir en Wikipedia en valenciano.


Variedatz d'o catalán
Catalán occidental
Apichat | Leridano | Pallarés | Ribagorzano | Tortosín | Valenciano meridional | Valenciano alicantín | Valenciano septentrional
Catalán oriental
Alguerés | Capcinés | Central | Ibicenco | Malloquín | Menorquín | Rosellonés | Septentrional de transición | Tarraconense
  1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.