Aragonés estadillano

Estadillano

Situación d'o estadillano en o baixorribagorzano
Localización cheografica
Estau{{{estau}}}
País Aragón
Rechión{{{rechión}}}
Parlau enSemontano
Lugars principalsEstadilla, Estada
Estatus
Atras denominacions{{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial en{{{oficial}}}
Reconoixiu en{{{reconoixiu}}}
Regulau por{{{regulau}}}
VitalidatMeya
Literatura
Escritors principalsCleto Torrodellas Español
Rasgos dialectalsParlas baixorribagorzanas
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
ISO 639-1{{{iso1}}}
ISO 639-2{{{iso2}}}
ISO 639-3{{{iso3}}}
SIL{{{sil}}}

O estadillano ye a parla local aragonesa d'Estadilla y d'Estada.

Fonetica editar

O grupo -it- derivau d'os latinos -CT-, -ULT- gosa trobar-se castellanizau:

  • dicho, drecho, escuchá, mucho, pero encara se conserva fei, (variedat de "feito").

Bi ha casos d'evolución d'os grupos latinos -TY, -CE, -CI, -DE en posición final ta -u como en catalán y caracter que enantes yera mes estendillau en aragonés y que podría estar chenuino:

En a obra de Bernabé Romeo bi ha tres casos de conservación d'oclusiva xorda intervocalica:

  • chemeco y chipón. Tamién i podemos leyer Llacuna pero ye como toponimo Baronesa de Llacuna, vizcondesa de Illa

Morfolochia editar

  • Existen formas verbals irregulars que no tienen diftongo -ue- on sería lochico veyer-lo por estar "verbos irregulars por diftongación" en aragonés cheneral:
    • almorzes, sonen, m'acordo
  • Veyemos formas peculiars en os presents de subchuntivo de verbos irregulars:
    • esteigan, feiga, heiga, veiga
  • Con a cerrada en y talment por analochía con seiga. O caso de "estigan" tiene relación con formas verbals "velarizadas" comuns en catalán.

Curiosidaz editar

Ye uno d'os pocos lugars de l'Alto Aragón an que podemos veyer un proceso de castellanización tan bien documentau, porque ha teniu literatura costumbrista feita por autors locals. Asinas tenemos 3 periodos temporals pa comparar:

I) Textos de Bernabé Romeo, (1861-1888)
II) Poemas de Cleto Torrodellas (Primer tercio d'o sieglo XX)
III) Parla d'os anyos 80 y actual
IIIIII
atraotraotra
muitomuchomucho
fillofillohijo
fuent /fuen/fuentfuente
ebaebaera
elselsellos
puyápuyasubí, puyá cuasi no se diz
maimai nunca, mai cuasi no s'usa
fllosfllosflores, fllos cuasi no s'usa
llugállugápueblo, llugá se diz menos
chenchengente, chent se diz menos
ayereayere u ayerayer
el u lo (formas d'implemento)el u loel

Manimenos tamién veyemos o retacule de caracters mas catalans:

IIIIII
foráforáforau
ficámetémeté
la-hila-hile'n, (la-hi s'emplega menos)

Bibliografía editar


Variedaz orientals de l'aragonés
Altorribagorzano (Benasqués) | Chistabín | Fovano | Meyorribagorzano (incluindo o campés) | Baixorribagorzano (incluindo o foncense, estadillano y grausino)