Livije Andronik

Lucije Livije Andronik (lat. Lucius Livius Andronīcus, rođen oko 284. st. e., umro 204. st. e.) smatra se prvim rimskim književnikom.

Andronik je po poreklu bio Grk iz grada Terenta u južnoj Italiji, a u Rim je došao kao ratni zarobljenik i rob nakon što je grad pao ruke Rimljana 272. st. e. Prema jednoj drugoj antičkoj tradiciji, koja je malo verovatna, u Rim je došao tek 209. st. e., nakon što su Rimljani osvojili grad tokom drugog punskog rata. Pretpostavlja se da je nedugo po dolasku u Rim postao učitelj u porodici konzula Livija Salinatora, od koga je uzeo i ime kada je bio oslobođen.

Livije Andronik se smatra začetnikom rimske književnosti. Prvo njegovo delo jeste prevod, zapravo prepev Homerove Odiseje na latinski jezik u italskom saturnijskom stihu, nazvan Odyssia. Delo je počinjalo stihom: Virum mihi, Camēna, insĕce versūtum (»Muža mi, Kameno, kazuj okretnoga«). Ovaj je prevod ostao temeljnom latinskom lektirom u rimskim školama tokom više od dva naredna veka: još je Horacije u 1. veku st. e. morao da Livijevu Odiseju uči napamet. Danas nam je od ovog epa sačuvano ukupno 46 stihova.

Odyssia je Livija učinila prilično slavnim, i kada su 240. godine st. e., po završetku prvog punskog rata, u Rimu organizivane dramske predstave tokom rimskih igara (ludi Romāni), naručili su edili od Livija da za njih napiše jednu tragediju i jednu komediju. Livije je to i uradio, prevevši obe drame s grčkog, ali koje su to drame bile nije nam poznato. Nesigurno je i to da li je u Rimu bilo drama i pre 240. godine st. e. Rimske igre su se održavale još od polovine 4. veka st. e., a Rimljani su se s grčkim dramskim prikazivanjima mogli i ranije upoznati u južnoitalskim i sicilijskim gradovima. Tit Livije kaže je da Andronik prvi uveo zaplet u rimske dramske predstave koje do tada nisu imale zapleta već su se sastojale uglavnom od plesanja i pevanja. Poznati su nam naslovi deset Andronikovih tragedija, od kojih su devet imena mitskih ličnosti: Achilles, Aegisthus, Aiax, Andromeda, Antiopa, Danae, Hermiona, Ino, Tereus, te Equos Troiānos (Trojanski konj). Znamo i dva naslova njegovih komedija: Gladiolus (Mali mač) i Ludius (Komedijaš). Od svih drama sačuvani su samo sasvim neznatni fragmenti.

Godine 207. st. e. po državnom je nalogu Livije sastavio jednu kultnu pesmu koju su u ophodu pevale mlade devojke u čast boginje Junone i koja je trebalo da od Rima odbije opasnost u tom trenutku drugog punskog rata. Od pesme nam ništa nije sačuvano, a Tit Livije tvrdi da su reči pesme »previše neprijatne i bez gracioznosti« da bi ih citirao, premda su morale biti dobre za doba u kojem su nastale, što vidimo po uspehu koji je pesma polučila, jer je nakon ophoda senat dozvolio da se u Rimu osnuje društvo pisaca i glumaca (collegium scribārum histrionumque), koje se otada okupljalo u Minervinom hramu na brežuljku Aventinu.

Ciceron nije cenio Livija Andronika (Liviānae fabŭlae non satis dignae quae itĕrum legantur = »Livijeve drame nisu dovoljno vredne da bi se dva puta pročitale«), ali ovaj književnik ima veliku istorijsku vrednost jer je iz grčke u rimsku književnost uveo ep, dramu i liriku.