Pierre de Fermat

Matemàtich.Nassù a Beaumont-de-Lomagne, davzin a Montauban, ël 17 d'aost dël 1601, mòrt a Castres, davzin a Tolosa, ël 12 ëd gené dël 1665.

Sò pare, Dominique, a l'era un rich plissé, parèj Fermat a l'ha podù profité ëd n'educassion privilegià al monasté fransëscan ëd Grandselve; apress a l'ha studià a l'Università ëd Tolosa.

Fermat a l'ha fàit ël magistrà e dël 1631 a l'é stàit nominà consijé al parlament ëd Tolosa, butandse an evidensa për soa conossensa legal, dritura ëd comportament e clemensa.

Dël 1652 a l'é pijasse la pest e soe condission a j'ero tant greve che sò amis Bernard Medon a l'avìa fin-a nonsià a vàire colega ch'a l'era mòrt; peui però a l'é varì.

Për amusesse, Fermat as ocupava ëd matemàtica, però a publicava pòch dij sò arzultà che ëd sòlit as limitava mach a sbossé e a comuniché ai sò vàire corëspondent, dont a-i ero Blaise Pascal, Christiaan Huygens, Kenelm Digby e John Wallis.L'ùnich matemàtich con ël qual Fermat a mantnìa dij contat regolar a l'é stàit però Marin Mersenne.
A l'é stàit ëdcò un lenghista.

Soe contribussion modìfica

Antra soe contribussion a-i é në sbòss dla geometrìa analìtica, surtì n'ann prima dla Geometrìa ëd Descartes, e në studi anteressant an sij problema ëd màssim e mìnim, ch'a son un prim esempi ëd càlcol dle variassion: da cost ëstudi a-i ven ël prinsipi ëd temp mìnim për la propagassion dij raj luminos (o prinsipi ëd Fermat), dont a peulo derivesse le laj dla rifrassion.

Ant jë scrit ëd Fermat, dzortut an soa corëspondensa con Pascal, as artreuvo ëdcò ij prinsipi dla teorìa dla probabilità.A l'é stàit un precursor ëd l'anàlisi infinitesimal.

Ël setor andoa Fermat a l'ha dàit soe contribussion pì amportante a l'é stàita la teorìa dij nùmer, dont a l'é considerà ël fondador ëd la teorìa moderna.An soe nòte a l'Aritmética ëd Diofant, a enonsia na caterva ëd teorema, an ësbossand-ne mach la dimostrassion, coma a l'era costumà a fé.Ëd tuti costi teorema (dont ël pì avosà a l'é l'ansidit Darié teorema ëd Fermat) a l'é peui stàita trovà na dimostrassion për da bon.Tutun, dantorn al 1640 a l'ha congeturà che tuti ij nùmer dla forma $2^{2^{n}}+1$ a son prim, ma costa congetura a l'é fàussa.
Dël 1636 a l'ha trovà che 17296 e 18416 a son nùmer amicaj.

A pòrto sò nòm modìfica

Euvre prinsipaj modìfica

Isagoge ad locus planus et solidus.
De linearum curvarum cum lineis rectis comparatione.
Veterum geometria promota.
Arithmetica (publicà da sò fieul Clément-Samuel dël 1670).