Fanfare (orkest)

muziekensemble met koperblazers, saxofoons en slagwerk

Een fanfare (uit het Arabisch: 'fanfar') is een muziekensemble dat bestaat uit koperblazers en slagwerk, aangevuld met saxofoons. Fanfares zijn vooral typisch voor Nederland en België. Maar fanfarekorpsen vindt men ook in Frankrijk, Spanje, Portugal ("fanfarra's"), Zwitserland en zelfs de Zwitserse Garde in Vaticaanstad heeft een Corpo di fanfarria.

Fanfare "De Eendracht" in Oostkamp bij een stapmars, voorafgegaan door een tambour-maître

Karakterisering

bewerken

Van oudsher is de fanfare bekend als het orkest dat al musicerend op de maat van de muziek door de straten van een plaats trekt bij feestelijke gebeurtenissen. Tegenwoordig zijn de meeste fanfareorkesten echter ontwikkeld tot volwaardige concertorkesten. Soms wordt de fanfare in één adem genoemd met een harmonie. Laatstgenoemd muziekensemble is echter uitgebreider qua bezetting, met name door toevoeging van houtblazers. Een brassband is dan weer een orkest met alleen koperen blaasinstrumenten. In de muziekopleidingen worden de drie soms samengebracht als HaFaBra's.
Nederland telt meer dan 2000 fanfare- en harmonieorkesten.
Bert Haanstra maakte in 1958 een film over de fanfarewereld, zie Fanfare.

Samenstelling

bewerken

Kenmerkend voor een fanfarekorps is dat er veel bugels in zitten. Een bugel is een bij het grote publiek vrij onbekend muziekinstrument met een relatief zachte, warme klank. De bugel lijkt op het eerste gezicht op een trompet, maar de trompet heeft een schellere, hardere klank. De bugel is ontworpen door Adolphe Sax, ook de uitvinder van de saxofoon.

Bezetting

bewerken

De persoon die voor de fanfare uit loopt, is de tambour-maître.

Repertoire

bewerken

Vanuit de oorsprong van het fanfarekorps heeft de fanfare zich in de laatste 40 jaar ontwikkeld tot een orkesttype met vele mogelijkheden waarvoor inmiddels veel originele muziek geschreven wordt. Tijdens het vierjaarlijkse Wereld Muziek Concours in Kerkrade worden de nieuwste ontwikkelingen op compositiegebied ten gehore gebracht.

Originele werken

bewerken

Deze werken hebben er mede voor gezorgd dat het fanfareorkest als serieuze orkestvorm werd beschouwd:

Bepalende werken

bewerken

Andere betekenissen

bewerken

Muziekstukken en passages daarin

bewerken

Het begrip fanfare[7] wordt ook gebruikt om een muziekvorm of -werk aan te duiden. Meestal betreft het dan een feestelijk op een drieklank gebaseerd stuk muziek dat door trompetten en/of hoorns wordt uitgevoerd, al dan niet begeleid door pauken. De fanfare komt in deze vorm voor in militaire orkeststukken en in orkestsuites. Voorbeelden van de fanfare als vorm komen ook voor in opera's van Claudio Monteverdi en Ludwig van Beethoven (Fidelio). Ook diverse symfonieën bevatten fanfaregedeelten, zoals Gustav Mahlers 1e en 3e symfonie. Ook komen in renaissancemuziek al vokale fanfares voor (zopals in Clément Jannequins La guerre).

Duitse fanfarekorpsen

bewerken

In Duitsland bekende fanfarekorpsen horen niet in de categorie fanfareorkesten, maar zijn veeleer te karakteriseren als trompetterkorps of tamboerkorps. Deze gezelschapen, bijvoorbeeld Die Eschweiler Fanfarentrompeter, hebben een heel andere bezetting dan de fanfareorkesten die hier besproken worden. Ze bestaan er uit ventielloze trompetten, meestal in (lage) Es gestemd, die soms ook door trompetten (in Bes gestemd) met ventielen vervangen worden. Andere blaasinstrumenten behoren niet in dit fanfarekorps, dat aangevuld wordt met verschillende trommen. Ten eerste zogenoemde Landsknechtstrommen, een tenortrom. Ten tweede kleine trommen en de grote trom. Bij een plaatsconcert werd het slagwerk aangevuld met een drumset.

Muziekinstrument

bewerken

Verder wordt het begrip fanfare ook gebruikt als aanduiding van een lange rechte ventielloze trompet, die voorkomt in zowel militaire als volksmuziekwerken. De aïdatrompet is een voorbeeld van zo'n fanfaretrompet.

Zie ook

bewerken