1944 (Jamala)

Het lied is gesitueerd in de Sovjet-Unie in het jaar 1944. In dat jaar deporteerden troepen onder bevel van Stalin 240.000 Krim-Tataren naar Centraal-Azië.^[1][2] Ze zingt onder meer (vertaald): "Wanneer de vreemdelingen komen... komen ze naar je huis, vermoorden ze je allemaal en zeggen ze: 'we zijn niet schuldig'."^{[uitspraak 1]} Het lied is deels in het Engels, deels in het Krim-Tataars gezongen.^[3]

Jamala, geboren als Susana Dzhamaladinova, is afkomstig uit Kirgizië in Centraal-Azië. Achter het lied schuilt een persoonlijk verhaal, omdat haar grootmoeder met haar vier zoons en dochter tot de Krim-Tataren behoorden die door Stalin gedeporteerd werden. Tegenover Reuters vertelde ze dat haar tante tijdens de reis overleed en uit de treinwagon werd gegooid. Nadat de Sovjet-Unie in 1991 uiteenviel, keerde haar familie terug naar de Krim, die toen deel uitmaakte van Oekraïne. Met het lied wil ze bereiken dat dit deel van de geschiedenis wordt 'herkend en herdacht'.^[2]

Ondanks het feit dat het zich afspeelt in 1944, aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, is het thema politiek beladen. Twee jaar voor dit songfestival begon namelijk de Krimcrisis, waarna Rusland onder leiding van Vladimir Poetin de macht over dit schiereiland overnam.^[3] Vanwege de politieke gevoeligheid probeerde Rusland in aanloop naar het festival om het nummer tegen te houden. Volgens de organisatie (Europese Radio-unie) zou het om een 'moeilijk onderwerp' gaan. Het lied zou echter geen politieke teksten bevatten, waardoor het toestemming kreeg om opgevoerd te worden tijdens het festival.^[1]

Mehmet Tütüncü, vertegenwoordiger van de Krim-Tataren in Nederland, herkende in het lied een duidelijke politieke boodschap. Hij had Jamala twee jaar eerder al eens ontmoet en twijfelt niet over de aandacht die ze wil opeisen voor de situatie van de Tataren op de Krim op dit moment. In een uitzending van Nieuwsuur herinnerde hij eraan dat er in de afgelopen week opnieuw Tataren waren gearresteerd.^[1] Het muziektijdschrift Billboard herkent een zekere ironie in het feit dat Rusland in aanloop naar het songfestival de gedoodverfde winnaar was en Oekraïne er met dit lied met de winst vandoor is gegaan.^[4]

Jamala, 32 jaar oud tijdens het songfestival, volgde verschillende muziekopleidingen en richtte zich aanvankelijk op opera en daarna op jazz en soul. In 2009 won ze het New Wave-festival in Letland en in 2011 behaalde ze met Smile de derde plaats tijdens de voorronde van het Eurovisiesongfestival. Toen die finale vanwege vermeende fraude overgedaan dreigde te worden, weigerde ze er nog eens aan mee te doen. In 2016 deed ze mee aan de nieuwe voorronde, Vidbir genaamd. Met succes, want ze behaalde de eerste plaats, waarmee ze haar land dat jaar mocht vertegenwoordigen in Stockholm.^[2]

Tijdens de tweede halve finale op donderdag 12 mei bereikte ze met in totaal 287 punten de tweede plaats, achter Australië, maar van de vakjury kreeg ze toen minder punten dan het als derde gekwalificeerde België. De noteringen waren als volgt:^[5]

Plaats (tweede halve finale)	land	artiest	lied	jury	televoting	totaal
1.	Australië	Dami Im	Sound of silence	188	142	330
2.	Oekraïne	Jamala	1944	135	152	287
3.	België	Laura Tesoro	What's the pressure	139	135	274

Tijdens de finale op zaterdag 14 mei werd de inzending van Australië tot beste verkozen door de vakjury; volgens het publiek (televoting) had Rusland de beste inzending. Na optelling van alle punten kwam echter de inzending van Oekraïne op de eerste plaats terecht, waardoor 1944 van Jamala het winnende lied werd.^[6] In de finale werden de punten van de jury's van de verschillende landen als eerste bekendgemaakt en daarna de punten van het publiek. Dit systeem werd dit jaar voor het eerst toegepast. Hierdoor was de uitslag tot op het laatste moment spannend.^[4]

Plaats (finale)	land	artiest	lied	jury	televoting	totaal
1.	Oekraïne	Jamala	1944	211	323	534
2.	Australië	Dami Im	Sound of silence	320	191	511
3.	Rusland	Sergej Lazarev	You are the only one	130	361	491
4.	Bulgarije	Poli Genova	If love was a crime	127	180	307
5.	Zweden	Frans	If I were sorry	122	139	261

Oekraïne won het festival voor het eerst sinds 2004. Na haar overwinning richtte Jamala zich tot het publiek met de woorden: "Ik wil liefde en vrede voor iedereen. Dank jullie wel."^[2]

Het lied verscheen respectievelijk als digitale download, als ep, op het album Eurovision Song Contest - Stockholm 2016 en op het gelijknamige album 1944.

1944 is het winnende lied van het Eurovisiesongfestival van 2016. Daarnaast bereikte het de volgende hitnoteringen: