Santuàiu da Madonna du Làgu

santuàiu de Àutu
AR
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese

U Santuàiu da Madonna du Làgu u l'è in santuàiu religiùsu e postu de interesse ch'u se tröva ad Àutu, inta valà du Pennavaire (entrutèra d'Arbenga), zà in Pruvinsa de Cuni, au cunfin cun a Ligü(r)ia.

U Santuàiu da Madonna du Làgu, Autu

Descrisiùn e stoia

modìfica

U santuàiu u se tröva a 3 km dau paìse de Àutu e a strutüa udierna a l'è risalènte aa fìn de l'XIX seculu. Dedicâ aa Madonna da Vixitasiùn, a capeletta a pìa u numme dau laghettu ch'u se tröva lì de frunte, cun in diametru de 15 métri, furmàuse prubabilmente aturnu au XVII seculu, a càusa de di muvimenti franuxi. A questu a l'è ligâ a lezènda da sòa furmasiùn, perché segundu i abitanti du pòstu u saieva aparsu inaspetatamènte, a cauza de 'n cuntadìn ch'u l'axeva cuntinuàu a travaià a tèra, nunustante a giurnà de fèsta pè a dumenega.[1]

A saeva dunca 'na punisiùn du Segnù, ch'u l'axeva fàu inabissà u sò teren (assemme a véllu e ae béstie) cun ina gràn bü(r)àsca. In epuca antìga difatti a zòna a vegnìva ciamâ da Madonna du Fô, propiu perché stu chi u l'è l'erbùu ciü presente fra a fàuna de l'àta valà du Pennavaire. Sta chì difatti a l'è versciùn ciü accredità au mumentu, cunfermâ ascì dau véscu de Arbenga Péu Francescu Còsta, vegnüu in vìxita pastu(r)àle aa Paròcchia de Àutu intu 1624-1625. Difatti intu Sacro, e vago Giardinello, l'òpea redatta dau sò cancelliére, u vegne mensciunàu sulu u santuàiu, sensa dà acennu a nisciün làgu.[2]

Presedentemente aa fìn du XIX seculu a vegnìva duveâ pé e celebrasiùi religiùse l'àtra capeletta, che aù a l'è stâ restrüttüâ e scunsacrâ, difatti chi ancöi a g'ha a sò sede in usteìa. A strutüa da prìmma capella a saiéva uiginàia du 1600, poi rimanezâ ciü 'òtte pé ingrandìla e rendela adàtta a l'impurtansa da lucalitài. L'ürtimu adattamèntu u l'è stàu attuàu intu 1842, quarche ànnu primma da sòa dismisciùn.[3]

A partì dau 1804 u santuàiu u pàssa da l'aministrasiùn da Diocexi de Arbenga a quélla de Munduvì, esattamente cumme l'éa avegnüu cun e àtre géxe de paròcchie de Àutu, Ci(r)ixöa, Cravaüna e Naxìn.

A partì dau 1900 e fin au 1912 a géxa növa a vegne restaurâ, grassie ascì a in impurtante finansiamentu da parte da famìa di Cepullìn de Arbenga, cun ascì u rinuvamèntu da pavimentasiùn interna. Drentu a sta chi a se tröva in pregiàu quaddru du XIX-XX seculu attribuìu au pitù Eugenio Arduino, rafigüante a Madonna cun u Fiö.[4][5]

Cun a növa riurganisasiùn da diocexi, vusciüa intu 2019 dau véscu Egidio Miragoli, a fenisce inte l'Uniun pasturàle da valà du Tàna(r)u.[6]

Ambiente natüale

modìfica

Tütta a lucalitài da Madonna du Lagu a l'è parte du prugettu Natüa 2000, perché a zòna ch'a sircunda u làgu a raprezénta in véu fenomenu idrogeulogicu ünicu intu sò genere, grassie aa presensa de rariscime specie animali che inte àtre lucalitài aministrativamente piemuntesi e ligü(r)i, cumme u Pelodytes Punctatus (Pelotite in italiàn), ün di anfibi a ris-ciu de estinsiùn in Italia.[7]

A stu anfibiu chi u se và a zunze, düante u periudu de riprudusiùn u bàggiu cumüne "Bufo Bufo", ma ascì u Tritùn Appenninicu (Triturus alpestris apuanus) du quale u rapresenta l'insediamentu ciü a punente. Cunfermà ascì a presensa da raina agile dalmatìna. Sti animali chi i sun prutètti ascì da a Cunvensiùn de Berna, ma particulare è l'atensiùn de l'istitüu IUCN, versu u Pelodytes.[8]

Fra i insètti i se pònan vegghe ciü specie de libellule (màssaprèvi inta varietài castregianchìna) raprezentandu pé questu ün di insediamenti a quòtta ciü elevà da zòna (cunscideràndu che a lucalitài a l'è scituà a 1010 m s.l.m.)[9]

In àtra paricularitài de stu laghettu a l'è l'asènsa de in emisàiu: difatti u vegne alimentàu da ina surgente cuntinnua, mèntre l'àiva da lì a defluìsce sùtta a tèra, inte falde suttutèra.

Ascì questu dettaiu u l'hà fàu pensà inti seculi anrìghi a in aparisiùn miraculusa, quande in realtà l'uìgine a l'è du tüttu natüale, prubabilmente ligà a in smuntamèntu a munte da zòna du Santuàiu, che a l'hà cauzàu poi a furmasiùn de stu chi la dunde primma u gh'éa in pràu. L'àiva a l'è sturbu(r)ia, cun in fundu fangusu e melmusu.

A mascima prufunditài de stu bacìn natüale a saieva de quaxi 3 métri, d'estai prinsipalmente inta superficie i se pònan truvà nifée e ascì quarche àlga.

Ativitài spurtìve

modìfica

A zona a l'è frequentà anche grassie a üna lucanda li vixin , ma l'è ascì attressà pé pic-nic e l'è ideale pe u parapendiu, scalàe e camminàe inti senté: da chi e partan i percursi inti bòschi vèrsu a lucalitài de Ca' Funtàne, a tòstu vinti menüti de camìn dau làgu, famùza pé esse stà l'ürtima bàze du cumandante partigiàn Felìxe Casciùn (U Mégu), ben ricurdàu inta memòia lucàle. Sempre da chi se pò andà versu a Ròcca Asperiùsa o vèrsu u Munte Armetta (1739m) ascì. Nu mancan pòi senté versu Cravaüna, o versu a Còlla de San Bertumé d'Urmea.[10]

Manifestasiùi

modìfica

Celebrasiùi religiuse

modìfica

A manifestasiùn prinsipàle a se tegne ai 2 de lüiu, in cuincidènsa cun i festezzamenti pé a Madonna da Vixitasiùn, aa quale u l'è dedicà u Santuàiu. Chi tütti u ànni a se tegne dunca a messa inta gexétta, presedüa da quella intu paìse, cun a prucesciùn di Crìsti atùrnu au làgu ascì cun a partecipasiùn de àtre cunfraternite da valà du Pennavaire ma nu sulu. A festa a reciamma in gràn numéu de persùne, propiu grassie aa belessa du paesàggiu natüale e ascì pé u cultu da Madònna, bén sentìu fra a génte lucàle.[11][12]

Àtre celebrasiùi

modìfica

Sempre d'estai a se tegne a cumemurasiùn de Felixe Casciùn "U Mégu", cun u radùn inter-regiunàle di Partigiài, urganisàu dai cumüi de Àutu e de Arbenga, cun a partecipasiùn da sesiùn de l'ANPI de Léca. [13]

Curiuxitài

modìfica

U laghettu e u santuàiu i sun stài inseìi inta clascìfica di Pòsti du Cö du FAI (Fundu Ambiente Italiàn), rivàndu au pòstu 860 inte l'ànnu 2020.[14]

Galerìa futugrafica

modìfica
  1. (IT) Cumün de Àutu, còse vegghe: U Santuàiu da Madonna du Làgu, in sce comune.alto.cn.it. URL consultòu o 20 lùggio 2021.
  2. Gio Ambrogio Paneri, Sacro e Vago Giardinello, Arbenga, Diocexi de Arbenga-Impéia, 1624-1625.
  3. (IT) L'ambiente e i dinturni, usteìa da Madonna du Lagu, in sce trattoriamadonnadellago.it. URL consultòu o 20 lùggio 2021.
  4. (IT) Santuàiu da Madonna du Làgu (Àutu CN), in sce piemontesacro.it. URL consultòu o 24 lùggio 2021.
  5. (IT) Àutu, u paìse (PDF), in sce sebastianus.org. URL consultòu o 19 novénbre 2021.
  6. (IT) Diocexi de Munduvì, e nàscien e Uniùi pastru(r)àli, in sce unionemonregalese.it. URL consultòu o 20 lùggio 2021.
  7. (IT) Perscursi inta valà da Pennavaire, A Madonna du Làgu e u sò laghettu, in sce alpicuneesi.it. URL consultòu o 20 lùggio 2021.
  8. Renato Sicca, A Madònna du Làgu: Cus'u l'è? Cus'u gh'è? (cun a relatìva urdinansa cumünàle), Àutu, Cumün de Àutu, 2014.
  9. (IT) U Santuàiu da Madonnadu Làgu (frasiùn de Àutu), in sce cuneodonata.jimdofree.com. URL consultòu o 21 lùggio 2021.
  10. (IT) Munta e chìna, da a Madònna du Làgu versu l'Armetta, in sce leo-trekking.blogspot.com. URL consultòu o 21 lùggio 2021.
  11. (IT) In Àutu e celebrasiùi pé a Madonna da Vixitasiùn (Lucalitài Madonna du Làgu), in sce ivg.it. URL consultòu o 24 lùggio 2021.
  12. (IT) A grànde festa da Madonna du Làgu in Àutu, in sce liguria2000news.com. URL consultòu o 24 lùggio 2021.
  13. (IT) Dumenega 1 Aùstu a Festa pé u Radùn inter-regiunàle di Partigiài, in sce comune.alto.cn.it. URL consultòu o 24 lùggio 2021.
  14. (IT) I Pòsti du Cö 2020, Fundu Ambiente Italian (FAI), in sce fondoambiente.it. URL consultòu o 24 lùggio 2021.

Vùxi Curelàe

modìfica

Àtri prugètti

modìfica