Σαλώμη

Η ιστορία του χορού της Σαλώμης ενώπιον του Ηρώδη Αντίπα με αντάλλαγμα το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή σε ασημένιο πιάτο οδήγησε αρκετούς καλλιτέχνες του Μεσαίωνα να την απεικονίσουν ως την προσωποποίηση της μοχθηρής γυναίκας, ενός πειρασμού που παρασύρει τους άνδρες στην αμαρτία.^[3]

Αυτή η βιβλική ιστορία είναι μία από τις αγαπημένες των ζωγράφων. Ζωγράφοι που έχουν κάνει αξιοσημείωτες απαικονίσεις της Σαλώμης είναι οι Μαζολίνο ντα Πανικάλε, Φιλίπο Λίπι, Μπενότσο Γκοτσόλι, Αντρέα Σολάρι, Μπερναρντίνο Λουίνι, Λούκας Κράναχ ο Πρεσβύτερος, Τιτσιάνο, Καραβάτζο, Κάρελ Φαμπρίτιους, Γκιστάβ Μορό και Λόβις Κορίντ.

• Η εκδοχή του Τιτσιάνο (περ. 1515) τονίζει την αντίθεση ανάμεσα στο αθώο κοριτσίστικο πρόσωπο και το βάναυσα κομμένο κεφάλι. Λόγω της υπηρέτριας στο πλάι της, αυτός ο πίνακας, όπως και άλλοι με το ίδιο θέμα, θεωρείται ότι μπορεί να απεικονίζει και την Ιουδίθ με το κεφάλι του Ολοφέρνη.^[4]
• Στην εκδοχή του Μορό, η φιγούρα της Σαλώμης είναι η εμβληματική μορφή της φαμ φατάλ. Στο μυθιστόρημά του Ανάποδα του 1884, ο Γάλλος Ζορίς-Καρλ Ισμάν περιγράφει την απεικόνιση της Σαλώμης στον πίνακα του Μορό.^[5]

• Το 1877 εκδόθηκαν τα Τρία Διηγήματα του Γκιστάβ Φλομπέρ, μεταξύ των οποίων και το «Ηρωδιάδα» (Hérodiade). Σε αυτό το διήγημα, η πλήρης ευθύνη για το θάνατο του Ιωάννη αποδίδεται στη μητέρα της Σαλώμης, Ηρωδιάδα, και στους ιερείς που φοβούνται τη θρησκευτική του δύναμη. Η ίδια η Σαλώμη εμφανίζεται ως μια νεαρή που ξεχνά το όνομα του άντρα του οποίου το κεφάλι ζητά την ώρα που το ζητά.^[6]
• Στο ποίημα «Σαλώμη» (1896) του Κωνσταντίνου Καβάφη, η Σαλώμη υποκινεί τον θάνατο του Ιωάννη ως μέρος μιας μάταιης προσπάθειας να τραβήξει το ενδιαφέρον «ενός νεαρού σοφιστή που αδιαφορούσε για τη γοητεία του έρωτα». Όταν η Σαλώμη του παρουσιάζει το κεφάλι του Ιωάννη, ο σοφιστής το απορρίπτει, λέγοντας «Αγαπητή Σαλώμη, θα ήθελα καλύτερα να αποκτήσω το δικό σου κεφάλι». Λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη το αστείο, η απελπιστικά ερωτευμένη Σαλώμη αυτοαποκεφαλίζεται και το κεφάλι της δίνεται στον σοφιστή, ο οποίος όμως το απορρίπτει με αηδία και επιστρέφει στη μελέτη των πλατωνικών διαλόγων.^[7]
• Η νουβέλα φαντασίας A Witch Shall Be Born του 1934 από τον Αμερικανό Ρόμπερτ Ε. Χάουαρντ, τον κύκλο Κόναν ο Βάρβαρος, παρουσιάζει μια κακιά προϊστορική μάγισσα που ονομάζεται Σαλώμη, η οποία σαφώς υπονοείται ότι ήταν προηγούμενη ενσάρκωση του βιβλικού χαρακτήρα.^[8]
• Η Σαλώμη εμφανίζεται ως προσωποποίηση της ηδονής του Καρλ Γιουνγκ στο Κόκκινο βιβλίο του, που γράφτηκε μεταξύ 1914 και 1930.^[9] Μέσα από τις αλληλεπιδράσεις με τη Σαλώμη, ο Γιουνγκ αντιλαμβάνεται ότι παραμελούσε τη συναισθηματική πλευρά της προσωπικότητάς του και ότι δυσκολευόταν να αποδεχτεί εκείνο το κομμάτι του εαυτού του που καταπίεζε.^[10]

• Η ιστορία της Σαλώμης έγινε το θέμα του συμβολικού θεατρικού έργου Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ του οποίου το ανέβασμα απαγορεύτηκε στο Λονδίνο το 1892, ενώ ήταν σε εξέλιξη οι πρόβες. Στη συνέχεια, το έργο έκανε πρεμιέρα στο Παρίσι το 1896, με το γαλλικό όνομα Salomé. Στο έργο του Ουάιλντ, η Σαλώμη έχει μια διεστραμμένη φαντασίωση για τον Ιωάννη και τον οδηγεί στην εκτέλεση όταν εκείνος την απορρίπτει ερωτικά. Στο φινάλε, η Σαλώμη παίρνει το κομμένο κεφάλι του Ιωάννη και το φιλάει.^[11]

• Η όπερα Ηρωδιάδα (Hérodiade) του 1881 του Ζιλ Μασνέ βασίστηκε στο διήγημα του Γκιστάβ Φλομπέρ.^[12]
• Το θεατρικό έργο του Όσκαρ Ουάιλντ (σε γερμανική μετάφραση του Χέντγουιγκ Λάχμαν) μετατράπηκε σε μονόπρακτη όπερα από τον Ρίχαρντ Στράους. Η όπερα Σαλώμη, που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Δρέσδη το 1905, είναι γνωστή για τον Χορό των επτά πέπλων. Όπως και με το έργο του Ουάιλντ, στρέφει τη δράση στην ίδια τη Σαλώμη, μειώνοντας τη μητέρα της σε δεύτερο ρόλο.^[13][14]
• Τραγούδια για τη Σαλώμη έχουν γραφτεί, μεταξύ άλλων, από τους Κάρελ Κριλ (1965), Τζον Κέιλ (1978), Κιμ Γουάιλντ (1984), U2 (1990), Αρλέτα (1991),^[15] Άντριου Λόιντ Γουέμπερ (1993), Λουδοβίκο των Ανωγείων (πρώτη εκτέλεση Σωκράτης Μάλαμας και Λιζέτα Καλημέρη, 1997),^[16] The Residents (1998), Πάτι Σμιθ (2000), Γιώργος Σταυριανός (πρώτη εκτέλεση Γλυκερία, 2005), Behemoth (2014), Wovenhand (2014) και Λαυρέντη Μαχαιρίτσα (πρώτη εκτέλεση Δήμητρα Παπίου, 2018).

• Το θεατρικό του Όσκαρ Ουάιλντ έχει μετατραπεί αρκετές φορές σε ταινίες. Οι πιο γνωστές είναι η βωβή ταινία του 1923 Σαλώμη, με πρωταγωνίστρια την Άλα Ναζίμοβα στον ομώνυμο ρόλο και ένα θεατρικό μέσα στην ταινία του 1988 Σαλώμη από τον Κεν Ράσελ που περιλαμβάνει επίσης τον ίδιο τον Ουάιλντ ως χαρακτήρα.^[17]
• Στην αμερικανική ταινία Σαλώμη (Salomé, 1918), τον ομώνυμο ρόλο ερμηνεύει η Θέντα Μπάρα.^[18]
• Στην ταινία του 1950 Η λεωφόρος της δύσεως (Sunset Boulevard), ο κύριος χαρακτήρας Νόρμας Ντέσμοντ απεικονίζεται να γράφει ένα σενάριο για μια βωβή ταινία πάνω στο θέμα της Σαλώμης και να ερμηνεύει μια από τις σκηνές από το σενάριό της αφού έχει τρελαθεί.^[19]
• Το 1953, τον ρόλο της Σαλώμης στην ταινία Ο χορός της Σαλώμης του Γουίλιαμ Ντίτερλε παίζει η Ρίτα Χέιγουορθ.^[20]
• Ανάμεσα στις πολυάριθμες καλλιτεχνικές αναφορές στην ταινία του Ντάριο Αρτζέντο Suspiria (1977), υπάρχουν τέσσερις εικονογραφήσεις του Όμπρεϊ Μπίρντσλι για την τραγωδία Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ.^[21]
• Στην ταινία Σαλώμη (Salomé, 2002), σε σκηνοθεσία Κάρλος Σάουρα, η ιστορία της Σαλώμης παρουσιάζεται με χορό φλαμένκο.^[22]
• Η ταινία Wilde Salomé (2011) του Αλ Πατσίνο με πρωταγωνιστή τον ίδιο αναφέρεται στο θεατρικό Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ.^[23]

Με το όνομα Σαλώμη είναι γνωστή και η γυναίκα του Ζεβεδαίου, η μητέρα των αποστόλων Ιάκωβου και Ιωάννη^[24] και εξαδέλφη της παρθένου Μαρίας. Ήταν μία από τις γυναίκες που ακολούθησαν και υπηρέτησαν τον Ιησού στη Γαλιλαία. Αυτή, μαζί με τη Μαρία Μαγδαληνή πήγαν με αρώματα και λουλούδια στον τάφο του Σωτήρα και, βλέποντάς τον άδειο, πήγαν και ειδοποίησαν τους αποστόλους, φέρνοντάς τους το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης του Χριστού.

• Καινή Διαθήκη, Κατά Μάρκον 6:17-29, Κατά Ματθαίον 14:3-11

• Ορθόδοξος Συναξαριστής - Αγία Σαλώμη η Μυροφόρα

• Βιβλική Εγκυκλοπαίδεια