Швеция
Төньяҡ Европала Скандинав ярымутрауында урынлашҡан дәүләт
Швеция (швед. Sverige , рәсми атамаһы Швеция Короллеге (швед. Konungariket Sverige ) — Төньяҡ Европала Скандинав ярымутрауында урынлашҡан дәүләт. Илдең атамаһы иҫке скандинав теленән алынған: Svea һәм Rige — «Свеялар дәүләте». Баш ҡала — Стокгольм.
| |||||
| Девиз: «(швед.): För Sverige i tiden! (башҡ. Швеция өсөн — һәр ваҡытта!)» | |||||
| Гимн: «Du gamla, Du fria» | |||||
 Швецияның урынлашыуы (йәп-йәшел): — Европала (асыҡ-йәшел һәм ҡара-көлһыу) — Европа Берләшмәһендә (асыҡ-йәшел) | |||||
| Нигеҙләнгән | 900 йылдар самаһы | ||||
| Нигеҙләнгән | 900 йылдар самаһы | ||||
| Рәсми тел | швед. | ||||
| Баш ҡала | Стокгольм | ||||
| Эре ҡалалар | Стокгольм, Гётеборг, Мальмё, Уппсала | ||||
| Идара итеү төрө | конституцион монархия, парламент демократияһы | ||||
| Король Премьер-министр | Карл XVI Густав Йон Фредрик Райнфельдт | ||||
| Территория • Бөтәһе • % һыу өҫтө | 54 449 964 км² 8,67 | ||||
| Халыҡ • Һаны (2010) • Халыҡ тығыҙлығы | 9 532 634[1] чел. (88) 21,9 чел./км² | ||||
| ЭТП • Бөтәһе (2011) • Бер кешегә | 379,937 млрд. долл. (33) 40418 долл. | ||||
| КПҮИ (2011) | ▬ 0,904 (Бик юғары) (10 урын) | ||||
| Этнохороним | Швед, шведтар | ||||
| Валюта | Швед (Швеция) кронаһы (SEK) | ||||
| Интернет-домены | .se | ||||
| Код ISO | SE | ||||
| МОК коды | SWE | ||||
| Телефон коды | +46 | ||||
| Сәғәт бүлкәте | UTC+1 (йәйге ваҡыт — UTC+2) | ||||
Физик һәм географик характеристикаһы
үҙгәртергәУрынлашыуы
үҙгәртергәМайҙаны (449 964 км²) буйынса Швеция Көнбайыш Европа илдәре араһында өсөнсө урынды биләй, ә бөтә Европа буйынса — бишенсе. Балтик диңгеҙе һәм Төньяҡ диңгеҙе һыуҙары менән йыуыла.
Климаты
үҙгәртергә| Айҙар буйынса уртаса температура (°C)[2] | ||||||||||||
| Ҡала | Ғинуар | Февраль | Март | Апрель | Май | Июнь | Июль | Август | Сентябрь | Октябрь | Ноябрь | Декабрь |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Кируна | −10/-16 | −8/-15 | −4/-13 | 2/-7 | 8/0 | 14/6 | 17/8 | 14/6 | 9/2 | 1/-4 | −5/-10 | −8/-15 |
| Эстерсунд | −5/-10 | −3/-9 | 0/-6 | 5/-2 | 12/3 | 16/8 | 18/10 | 17/10 | 12/6 | 6/2 | 0/-3 | −3/-8 |
| Стокгольм | 1/-2 | 1/-3 | 4/-2 | 11/3 | 16/8 | 20/12 | 23/15 | 22/14 | 17/10 | 10/6 | 5/2 | 1/-1 |
| Гётеборг | 2/-1 | 4/-1 | 6/0 | 11/3 | 16/8 | 19/12 | 22/14 | 22/14 | 18/10 | 12/6 | 7/3 | 3/-1 |
| Висбю | 1/-2 | 1/-3 | 3/-2 | 9/1 | 14/6 | 18/10 | 21/13 | 20/13 | 16/9 | 10/6 | 5/2 | 2/0 |
| Мальме | 3/-1 | 3/-1 | 6/0 | 12/3 | 17/8 | 19/11 | 22/13 | 22/14 | 18/10 | 12/6 | 8/4 | 4/1 |
| |||||||||||||||
Дәүләт ҡоролошо
үҙгәртергәШвеция Короллеге Конституцияһына ярашлы дәүләт власы суд, башҡарма һәм закондар сығарыу йүнәлештәренә бүленә. Швеция Короллеге - Конституцион монархия.
Башҡарма власть
үҙгәртергәДәүләт башлығы — король. Әммә Швеция конституциялы монархия булып тора, шуға ла корольдең хакимлеге сикләнгән. Дәүләт менән премьер-министр башлығында хөкүмәт идара итә. Ул парламент — риксдаг менән һайлана.
Суд власы
үҙгәртергәШвеция Короллеге юғары суды.
Закондар сығарыу власы
үҙгәртергә
Ри́ксдаг (швед. riksdag; швед. riks — дәүләт, империя, һәм швед. dag — сейм) — Швеция Короллегенең юғары закондар сығарыу органы. Риксдаг дүрт йылға бер дөйөм тауыш биреүҙәр аша ҡабаттан һайланыла.
Административ бүленеш
үҙгәртергәШвеция 21 округтарға — лендарға (län) бүленә, ә һәр бер лен коммуналарҙан (kommun) тора (дөйөм һаны — 290).
Халыҡ һаны
үҙгәртергә
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Милли состав
үҙгәртергәШведтарҙан башҡа илдә 17 меңдән ашыу саам халҡы, 500 меңдән ашыу финдар йәшәй.
Дин
үҙгәртергәДиндарҙарҙың күпселеге (79 %), йәки халыҡтың 70 % населения, Швеция Сиркәүенә инә. Ул лютеран сиркәүе булып тора һәм 2000 йылда дәүләттән айырыла.
Швецияла 250 меңдән алып 450 меңгә тиклем ислам динен тотоусылар йәшәй. Православиелыларҙың һаны 94 мең кешегә барып етә.
Ғилем
үҙгәртергәШвецияның билдәле ғалимдары:
- Карл Линней (1707—1778) — врач, биолог.
- Андерс Йонас Ангстрем (1814—1874) — ғалим-астрофизик.
- Карл Манне Георг Сигбан (1886—1978) — физик, Нобель премияһы лауреаты.
- Петер Артеди (1705—1735) — ғалим-ихтиолог.
- Эрик Ивар Фредгольм (1866—1927) — математик.
- Магнус Гёста Миттаг-Леффлер (1846—1927) — математик.
- Альфред Нобель (1833—1896) — химик, инженер, динамитты уйлап табыусы. Нобель премияһына нигеҙ һалыусы.
Мәҙәниәт
үҙгәртергәБыл мәҡәләнең өлөшө әлегә яҙылмаған. |
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Population statistics // Statistics Sweden. (инглиз телендә)
- ↑ weather. Local, National, and International Weather - Forecasts, Radar Maps, Video, and News. Msn.com. Дата обращения: 6 май 2009.
- ↑ Historical Statistics of Sweden. Part 1, Population 1720-1967. Second edition, Historisk statistik för Sverige. Del 1, Befolkning 1720-1967. Andra upplagan — Стокгольм: Центральное статистическое бюро Швеции, 1969.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 4,24 4,25 4,26 4,27 4,28 4,29 4,30 4,31 4,32 4,33 4,34 4,35 4,36 4,37 4,38 4,39 4,40 4,41 4,42 4,43 4,44 4,45 4,46 4,47 4,48 4,49 4,50 4,51 4,52 4,53 база данных Всемирного банка — Донъя банкы.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 30 juni 2014 och befolkningsförändringar 1 januari - 30 juni 2014 — Центральное статистическое бюро Швеции.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2016 och befolkningsförändringar 1 juli–30 september 2016 — Центральное статистическое бюро Швеции.
- ↑ Nu är vi 10 miljoner invånare i Sverige — Центральное статистическое бюро Швеции, 2017.
- ↑ Nyckeltal för Sverige — Центральное статистическое бюро Швеции.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 30 juni 2017 och befolkningsförändringar 1 april–30 juni 2017. — Центральное статистическое бюро Швеции, 2017.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 31 december 2017 och befolkningsförändringar 1 oktober–31 december 2017 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2018.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 30 juni 2018 och befolkningsförändringar 1 april–30 juni 2018 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2018.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2019 och befolkningsförändringar 1 juli–30 september 2019 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2019.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 31 december 2019 och befolkningsförändringar 1 oktober–31 december 2019 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2020.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2020 och befolkningsförändringar 1 januari–31 mars 2020 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2020.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 30 juni 2020 och befolkningsförändringar 1 april–30 juni 2020 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2020.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2020 och befolkningsförändringar 1 juli–30 september 2020 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2020.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 31 december 2020 och befolkningsförändringar 1 oktober–31 december 2020 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2021.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2021 och befolkningsförändringar 1 januari–31 mars 2021 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2021.
- ↑ Центральное статистическое бюро Швеции — 1858.
- ↑ Folkmängd i riket, län och kommuner 31 december 2023 och befolkningsförändringar 1 oktober - 31 december 2023 — Центральное статистическое бюро Швеции, 2024.
Әҙәбиәт
үҙгәртергәКиң билдәле швед яҙыусылары:
- А. Стриндберг (1849—1912) — «Густав Ваза», «Эрик XIV» тарихи драмалары, «Ҡыҙыл бүлмә» романы авторы;
- С. Лагерлёф (1858—1940) — «Нильс Хольгерссондың Швеция буйлап мөғжизәле сәйәхәте» китабы менән билдәле;
- А. Линдгрен (1907—2002) — «Малыш һәм Карлсон» исемле повестар йыйынтығы менән донъяға билдәле.
Һылтанмалар
үҙгәртергә🔥 Top keywords: Баш битАрыҫлан петроглифтарыРәсәй Федерацияһының социаль картаһыИкенсе донъя һуғышыВикипедияВикипедия:Яуаплылыҡтан баш тартыуКатегория:Википедия:Эшкәртерелмәгән мәҡәләләрЭҙләүҙе оптималлаштырыуМахсус:ЭҙләүIt's My Life (S.E.R.-ҙың йыры)ФәләстинҮҙəк Совет власы менəн Башҡорт хөкүмəте араһында Башҡорт Совет автономияһы тураһында килешеүВикипедия:ТасуирламаВикипедия:Рәхим итегеҙВикипедия:ҠоролтайВикипедия:БелешмәПортал:Ағымдағы ваҡиғалар/Башвики наградаларыЕнси актИльясов Ғәзим Ғәлим улыСүриә телеЭякуляцияПроект:Двуязычность/Султангареев Амир МиграновичКоми РеспубликаһыВикипедия:Алфавитлы күрһәткесТел ғилемеIS.E.R.EK (альбом)Проект:МириадаСолтанова Мәрйәм Ғәзизрахман ҡыҙыШарлотт (Төньяҡ Каролина)Фекерләшеү:Баш бит13 декабрьУдикҠытай Халыҡ РеспубликаһыКушнаренко районыВикипедия:Яҡшы мәҡәләләрЕрБалыҡтарСалауат ЮлаевВикипедия:Берләшмә