Муса Йәлил
Муса Йәлил (тулы исеме Муса Мостафа улы Йәлилов; 2 февраль (15 февраль) 1906 йыл — 25 август 1944 йыл) — СССР шағиры. Граждандар һәм Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы. 1929 йылдан ВКП (б) ағзаһы. Советтар Союзы Геройы (1956, үлгәндән һуң), Ленин премияһы лауреаты (1957, үлгәндән һуң).
| Муса Йәлил | |
| татар. Муса Җәлил | |
 | |
 | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |  Рәсәй империяһы.svg){kind=small} Совет Рәсәйе.svg){kind=small} СССР |
| Хеҙмәт итеүе | СССР |
| Тыуған көнө | 15 февраль 1906[1][2] |
| Тыуған урыны | Мостафа (Ырымбур өлкәһе), Ырымбур өйәҙе, Ырымбур губернаһы, Рәсәй империяһы[2] |
| Вафат булған көнө | 25 август 1944[3][4][1][…] (38 йәш) |
| Вафат булған урыны | Музей тюрьмы Плётцензее[d], Шарлоттенбург-Вильмерсдорф[d], Берлин, Өсөнсө рейх |
| Үлем сәбәбе | обезглавливание[d] |
| Яҙма әҫәрҙәр теле | татар теле |
| Һөнәр төрө | хәрби корреспондент, шағир, тәржемәсе, яҙыусы |
| Уҡыу йорто | Этнологический факультет МГУ[d] Московское военно-политическое училище имени В. И. Ленина[d] |
| Әүҙемлек урыны | Ырымбур, Серов[d] һәм Килинчи[d][5] |
| Әүҙемлек осороноң тамамланыуы | 1944 |
| Сәйәси фирҡә ағзаһы | Советтар Союзы Коммунистар партияһы |
| Һуғыш/алыш | Бөйөк Ватан һуғышы |
| Жанр | повествовательная поэзия[d] һәм либретто[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |    |
| Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы | Musa Dzhalil |
 Муса Йәлил Викимилектә | |
Биографияһы үҙгәртергә
Күп балалы ғәиләлә алтынсы булып тыуған. Атаһы — Мостафа Йәлилов, әсәһе — Рәхимә Йәлилова (Сәйфуллина).
Хөсәйениә мәсете мәҙрәсәһендә уҡый. 1919 йылда комсомолға инә. Мәскәү дәүләт университетын тамамлай.
Хәтер үҙгәртергә
- Муса Йәлилдең яҡташы, башҡорт яҙыусыһы Cәғит Агиш яугир-шағирға «Яҡташтар» әҫәрен бағышлаған.
- Элекке СССРҙағы күп кенә ҡала урамдары герой исемен йөрөтә.
- Ҡазан Татар дәүләт опера һәм балет театрына шағир исеме бирелгән.
- Татарстандың нефть етештереү үҙәге, Сарман районындағы Йәлил ҡасабаһы Муса Йәлил исеме менән аталған.
- Мәскәүҙә, Ҡазанда, Ырымбурҙа, Әлмәттә һәм башҡа ҡалаларҙа уға һәйкәлдәр ҡуйылған.
- Ҡазанда шаирҙың музей-фатиры эшләй.
Кинематографияла шағир образы үҙгәртергә
- «Моабитская тетрадь», реж. Леонид Квинихидзе, Ленфильм, 1968.
- «Красная ромашка», ДЕФА (ГДР).
Китаптары үҙгәртергә
- Муса Джалиль. Сочинения в трех томах / Кашшаф Г. — Казань, 1955-1956 (на татарском языке).
- Муса Джалиль. Сочинения. — Казань, 1962.
- Муса Джалиль. Избранное / Ганиев В.. — М.: Художественная литература, 1966.
- Муса Джалиль. Избранное. — М., 1976.
- Муса Джалиль. Избранные произведения / Мустафин Р. — Издательство „Советский писатель“. Ленинградское отделение, 1979.
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Бикмухамедов Р. Муса Джалиль. Критико-биографический очерк. — М., 1957.
- Госман Х. Татарская поэзия двадцатых годов. — Казань, 1964. (тат.)
- Воздвиженский В. История татарской советской литературы. — М., 1965.
- Файзи А. Воспоминания о Мусе Джалиле. — Казань, 1966.
- Ахатов Г. Х. О языке Мусы Джалиля / «Социалистик Татарстан». — Казань, 1976, № 38 (16727), 15 февраля.
- Ахатов Г. Х. Фразеологические обороты в поэме Мусы Джалиля «Письменосец». / Ж. «Советская школа». — Казань, 1977, № 5 (тат.).
- Мустафин Р. А. По следам поэта-героя. Книга-поиск. — М.: Советский писатель, 1976.
- Корольков Ю. М. Через сорок смертей. — М.: Молодая Гвардия, 1960.
- Корольков Ю. М. Жизнь – песня. Жизнь и борьба поэта Мусы Джалиля. — М.: Госполитиздат, 1959.
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 Архив изобразительного искусства — 2003.
- ↑ 2,0 2,1 ДЖАЛИЛЬ // Большая российская энциклопедия (урыҫ) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118962671 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
- ↑ Musa Djälil // Энциклопедия Брокгауз (нем.)
- ↑ https://travel30.ru/map/140
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Муса Йәлил // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 30 ғинуар 2021)
- Муса Йәлил. Биография
- Рафаэль Мустафин. Муса Джалиль — поэт-воин, поэт-герой
- «Идель-Урал». Чуваши и татары в логове нацистов 2019 йыл 6 апрель архивланған.
- Поверь мне, Родина(недоступная ссылка)
- О «Курмашеве и десяти других», казненных в Берлине за «подрыв военной мощи» Германского рейха
- Музей-квартира М. Джалиля в Казани 2007 йыл 13 август архивланған.
- Стихи Муса Йәлил
- Стихи Мусы Джалиля 2007 йыл 27 сентябрь архивланған. (тат.)
- Стихи Мусы Джалиля 2011 йыл 11 октябрь архивланған. (тат.) (рус.)
Был яҙыусы тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып 
Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.
🔥 Top keywords: Баш битАрыҫлан петроглифтарыРәсәй Федерацияһының социаль картаһыМахсус:Һуңғы үҙгәртеүҙәрЛьвов АренаВикипедияИкенсе донъя һуғышыВикипедия:БелешмәВикипедия:Яуаплылыҡтан баш тартыуВикипедия:ТасуирламаВикипедия:ҠоролтайGoogleМахсус:ЭҙләүЭҙләүҙе оптималлаштырыуЕнси актҠатнашыусы менән һөйләшеү:Tash 02Салауат ЮлаевYouTubeВикипедия:БерләшмәПортал:Ағымдағы ваҡиғалар/Башвики наградаларыИмам ШамилБашҡорттарВикипедия:Рәхим итегеҙҮҙəк Совет власы менəн Башҡорт хөкүмəте араһында Башҡорт Совет автономияһы тураһында килешеүПушкин Александр СергеевичБашҡорт телеФекерләшеү:Баш битГамеланQR-кодБашҡорт алфавитыЭлектротехникаПроект:МириадаВайнахтарҠатнашыусы:Tash 02Фарер утрауҙарыИнглиз телеВикипедия:Авторлыҡ хоҡуҡтарыЧечен Ичкерия РеспубликаһыHTML