Latın ifadələri

Latın dilinin "ölü dil" sayılmasına baxmayaraq bu dilə aid bir çox söz və ifadələr digər dillərin leksikonunda, xüsusilə dini, elmi, hüquqi terminologiyada hələ də geniş istifadə olunmaqdadır. Yeni ümumiişlək söz və ifadələrin yaranmasında latın dilinin rolu çox olmuşdur. Təbabəti xüsusilə kimya, biologiya, anatomiya kimi elmləri, o cümlədən beynəlxalq hüququ latın söz və ifadələrsiz təsəvür etmək qeyri mümkündür. Latın ifadələri günümüzdə elmi və məntiqi fikirləri geniş auditoriyaya çatdırmaq üçün mühüm bir vasitəyə çevrilmişdir. Düzdür son zamanlar elm və texnikanın, iqtisadiyatın, ticarətin sürətlə inkişaf etməsi ilə meydana çıxan yeni termin və ifadələr ingilis dili əsasında formalaşsalar da latın dilindən digər dillərə oturmuş söz və ifadələr hələ də klassikliyini qoruyub saxlamaqdadır. Latın söz və ifadələri bu məqalədə əlifba sırası ilə təqdim olunmuşdur.

Latın ifadələri

lat. Exlibris — azərb. kitabdan‎

lat. Carpe Diem — azərb. hərfi:"günü tut", məntiqi: "anı tut", "zamanla ayaqlaş"‎

lat. Ultima ratio — azərb. hərfi:sonuncu metod, məntiqi: sonuncu cəhd‎

A redaktə

Latınca	Tərcümə	Qeydlər
a bene placito
ab absurdo	cəfəngiyyat, absurd
ab aeterno	əbədidən
ab antiquo	keçmişdən
ab extra	arxadan
ab hinc və ya abhinc	burdan
ab imo pectore	dərin qəlbdən
ab inconvenienti	narahatlıq doğuran
ab incunabulis	beşikdən	əvvəldən, başlanğıcdan
ab initio	əvvəldən, başlanğıcdan
ab intra	daxildən
ab invito	məcburi, könüllü olmayan
ab irato	əsəbi insan tərəfindən
ab origine	mənbədən	orijinal mənbədən
ab ovo usque ad mala	yumurtadan almayadək	əvvəldən axıra qədər mənasını daşıyır
ab uno disce omnes	bir dəfədən, hamısı öyrən
ab urbe condita (a.u.c.)	əsası qoyulmuş şəhər
ab utili	faydalılıq
absens haeres non erit	iştirak etməyən adam varis olmayacaq
absente reo	mühakimə ediləcək şəxs yoxdur
absit inuria	qoy ağrı-acı yox olsun	arzudur
absit omen	qoy bu əlamət yox olsun	qoy bu əlamət pisə yoluzmasın. arzudur
absolutum dominium	mütləq hakimiyyət, mütləq üstünlük
absolvo	bağışlayıram
abundans cautela non nocet	artıq ehtiyatlılığın ziyanı yoxdur
abusus non tollit usum	sui-istifadə istidafəni inkar eləmir	bir şeydən sui-istifadə edilibsə, bu o demək deyil ki, ondan düzgün istifaə edilə bilməz
a caelo usque ad centrum	səmadan mərkəzə kimi
a capite ad calcem	başdan cəhənnəmə kimi
a contrario	əks tərəf, əksinə
Ad vitam æternam	Sonsuz bir həyat üçün
Ægroto dum anima est, spes est	Xəstə nəfəs aldıqca ümid vardır
a Deucalione	Deucalion-dan bəri	Çox qədim zamanlarda. Qaus Lisilusdan bəri
a falsis principiis proficiscia falsis principiis proficisci	səhv prinsiplər əsasında qüvvəyə minmə	Siseronun De Finibus əsərindən hüquqi termin
a fortiori	daha güclü	Adətən, daha az dəqiq olan arqumentə nisbətən, daha aydın nəticələrə üstünlük verilməsi
Age quod agis!	Nə edirsən et!
Alea iacta est	Zərlər atıldı
Alis grave nil	Heç bir şey qanadları olandan daha xəfif deyildir
Amantes amentesl	Aşiq olmaq dəlilikdir
a mari usque ad mare	dənizdən dənizə
Amicus certus in re incerta cernitur	Dost dar gündə tanınar
Amor est vitae essentia	Eşq həyatın özüdür
Amor omnia vincit	Eşq hər çətinliyin öhdəsindən gələr
Amor patriæ nostra lex	Vətən sevgisi qanunumuzdur
a pedibus usque ad caput	ayaqdan başa qədər
a posse ad esse	ehtimaldan fəaliyyətə keçmə
a posteriori	daha sonradan	apriori sözünün antonimidir
a priori	əvvəlcədən
Aquila non capit muscas	Qartallar milçək ovlamazlar
accipe hoc	bunu götür
accusare nemo se debet nisi coram Deo	Heç kim Allahın iştirakı olmadan özünü günahlandırmamalıdır
acta deos numquam mortalia fallunt	ölümlə Allahı aldatmaq mümkün deyil
acta est fabula plaudite	əsər alqışa layiq ifa olundu!
acta non verba	Hərəkət lazımdı, söz yox, Hərəkət söz deyil
acta sanctorum	müqəddəslərin ölümü
Acta est fabula	Oyun bitti
actus me invito factus non est meus actus	öz iradəmin əleyhinə etdiyim hərəkət mənim hərəkətim deyil
actus reus	günahkar əməl
ad absurdum	cəfəngiyyat, absurd
ad abundantiam	izafi, artıq, əlavə olaraq
ad altiora tendo	mən daha yüksəklərə can atıram
ad arbitrium	könüllü, məmnuniyyətlə
Ad astra	Ulduzlara doğru
ad astra per aspera	Çətinlikdə ulduzlara doğru
ad augusta per angusta	Çətinliklərə qalib gələrək yüksəlmək
ad captandumvulgus	Kütləni ələ almaq məqsədilə
ad clerum	ruhaniliyə doğru
ad eundem	eyni şeyə doğru
ad fontes	mənbəyə doğru, mənbəyə istinadən
ad fundum	aşağıya doğru
ad hoc	konkret məsələ ilə əlaqədar
ad hominem	insana tərəf
ad infinitum	sonsuzluğa doğru
ad interim (ad int)	Bu arada, həmçinin
ad libitum (ad lib)	həzz
ad litem	məhkəmə prosesi
ad lucem	işığa doğru
ad maiorem Dei gloriam və ya ad majorem Dei gloriam(AMDG)	Allahın eşqinə, Allahın şərəfinə
ad mortem	ölümə doğru
ad multos annos	neçə belə illərə	arzu
ad nauseam	dəniz xəstəliyi
ad oculos	gözlə aşkar seçilən
ad pedem litterae	eynən yazıldığı kimi
ad perpetuam memoriam	daima yaddaşlarda qalmaq/qalan
ad quod damnum	hər hansı bir zərər, istənilən bir ziyan
ad referendum (ad ref)	müvəqqəti razılaşdırılb, lakin rəsmi təsdiqini gösləyir
ad rem	bununla əlaqədar
ad undas	cəhənnəm
ad usum proprium (ad us. propr.)	şəxsi istifadə
according to value	dəyər, dəyərə dair
ad victoriam	qəbələbə doğru
ad vitam aeternam	ölməzlik
addendum	əlavələr, əlavə ediləcək şeylər
adaequatio intellectus et rei	intellekt ilə reallıq arasında əlaqə
adaequatio intellectus nostri cum re	intellekt ilə reallıq arasında razılıq
Adsum	Buradayam
adversus solem ne loquitor	günəşin əleyhinə danışma!	və ya açıq-aydın səhv olan fikirlə razılaşma!
advocatus diaboli	iblisin vəkili
aegri somnia	xəstənin arzusu
aetat.	yaşlı
aetatis suae	hər hansı bir şəxsin yaşı
affidavit	iddia etmək
age quod agis	nə eləyirsənsə, elə onu da elə
agenda	görüləcək işlər
agere sequitur credere	inandığın işi gör
Agnus Dei	Allahın quzusu
alias	başqa vaxt, digər sözlə, başqa cür desək
alibi	başqa yerdə
alis aquilae	qartalın qanadında
alis grave nil	qanadı olan üçün heç nə çətin deyil
alis volat propriis	o öz qanadları ilə uçur
alma mater	övladına süd verən ana
alter ego	başqa bir "mən"
alterum non laedere	başqasını yaralama
alumnus or alumna	şagird, tələbə
amicus curiae	məhkəmənin dostu
Amicus Plato, sed magis amica veritas.	Platon mənim dostumdur, amma həqiqət daha yaxın dostumdur
amor Dei intellectualis	allaha olan intellektual sevgi
amor fati	ölümünü unutma
amor omnibus idem	sevgi hamı üçün eynidi
amor patriae	vətənpərvərlik
anglice	ingiliscə
animus in consulendo liber	fikirlərdən azad olmuş şüur
anno (an.)	ildə bir dəfə
Anno Domini(A.D.)	İsa peyğəmbərin doğulduğu il
anno regni	hakimiyyət illəri
annus horribilis	dəhşətli il
annuit cœptis	razılıq verildi və iş başlandı
annus mirabilis	gözəl il	1665–1666-ci illərdə İshaq Nyutonun ixtiralarını təsvir etmək üçün istifadə edilir
annus terribilis	ölümcül il	1348-ci ildə Avropada yayılmış taun xəstəliyini təsvir etmək üçün istifadə edilir
ante bellum	müharibədən əvvəl	ABŞ vətəndaş müharibəsi nəzərdə tutulur
ante cibum(a.c.)	yeməkdən əvvəl	təbabətə aiddir
ante litteram	məktubdan əvvəl
ante meridiem(a.m.)	günortadan əvvəl
ante mortem	ölümdən əvvəl
ante omnia armari	hər şeydən əvvəl silahlan
ante prandium(a.p.)	nahardan əvvəl
apparatus criticus	tənqidçinin istifadə etdiyi alətlər
aqua (aq.)	su
aqua fortis	güclü su	azot turşusu
aqua pura	təmiz su
aqua regia	hakimiyyət suyu	hidroxlorid turşusu
aqua vitae	həyat suyu
aquila non capit muscas	qartal milçək tutmaz
arbiter elegantiarum	dequstator
Arcana imperii	gücün sirri
Arcanum boni tenoris animae	gözəl əhval-ruhiyyənin sirri
arcus senilis	yaşlı adamın qozbelliyi
arduus ad solem	günəşə istiqamətlənmək
argentum album	ağ gümüş
arguendo	mübahisə predmeti
Argumentum ad hominem	Mübahisənin səviyyəsi mübahisə etdiyin adamın səviyyəsindən asılıdır
ars [est] celare artem	incəsənət incəsənəti gizlətmək üçün lazımdır
Ars gratia artis	İncəsənət üçün incəsənət
ars longa, vita brevis	incəsənət uzundur, həyat isə qısa
arte et labore	incəsənətlə və zəhmətlə
arte et marte	bacarıqla və cəsarətlə
Asinus asinorum in sæcula sæculorum	Yüzilliklərin gördüyü eşşəklərin ən eşşəyi
Auctores Varii	müxtəlif müəlliflər
Audaces fortuna juvat	Tale cəsarət edənə gülər
audax at fidelis	Cəsur, amma etibarlı
audemus jura nostra defendere	Haqqımızı aramağa cəsarət edirik
audentes fortuna iuvat	tale cəsurları mükafatlandırır
audi alteram partem	digər tərəfin dinlənilməsi
audio hostem	düşməni eşidirəm
audi, vide, tace	eşit, gör, danışma
auri sacra fames	Lənətə gəmiş qızıl hərisliyi
aurora borealis	qütb ulduzu
aurum potestas est	qızıl gücdü
aut Caesar aut nihil	ya Sezar, ya da heç nə
Ave Cæsar, morituri te salutant	Salam olsun Sezara, ölümə gedənlər səni salamlayır	Döyüşdən əvvəl qladiatorların salamı
Avaro omnia desunt, inopi pauca, sapienti nihil	Xəsisinin hər şeyi, kasıbın bəzi şeyləri əskikdir. Müdriyin isə heç bir şeyi əskik deyildir
Barbarus hic ego sum quia non intellegor ulli	Məni burda barbar hesab edirlər, çünki məni anlamırlar
Bene diagnoscitur, bene curatur	Yaxşı diaqnoz yaxşı müalicə deməkdir
Bona fide	Xoş niyyətlə
Bona valetudo melior est quam maximæ divitiæ	Sağlam olmaq ən yaxşı zənginlikdən belə üstündür