Tuz Kristalleri Nasıl Yapılır?

Bir bardak suda durup dururken kristallerin oluşması sihirli gibi görünebilir. Aslında bu kristaller suda çözünmüş hâlde bulunan maddelerden oluşur. Sen de kendi tuz kristal deneyini yapabilir ve bu işin nasıl olduğunu öğrenebilirsin.

Yöntem 1

Yöntem 1 / 3:

Basit Tuz Kristalleri Yapmak

Makaleyi İndir

1
Bir tavada su ısıt. Çok fazla suya ihtiyacın yok; yaklaşık yarım bardak (120 ml) su yeter. Suyu, fokurdayana kadar ısıt.
- Çocuklar, sıcak suyla uğraşacakları zaman bir yetişkinin yardımını istemeliler.
- En iyi sonuç damıtılmış suyla elde edilir ama musluk suyu da işe yarar.^{[1]XGüvenliir KaynakScience BuddiesKaynağa git}
- Su ısındıkça molekülleri hızlanır.
2
Tuzunu seç. Birçok tuz çeşidi vardır. Bunların her biri, farklı şekilde bir kristale dönüşür. Bunları dene ve neler olduğunu gör:
- Sofra tuzunun kristale dönüşmesi birkaç gün sürer. "İyotlu" tuz, o kadar iyi sonuç vermez ama yine de kristaller oluşturur.^{[2]XKaynağı araştır}
- Epsom tuzu, daha küçük, iğnemsi kristaller oluşturur ama sofra tuzundan daha hızlı bir şekilde kristale dönüşür. Bunu eczaneden satın alabilirsin.
- Şap, hızlı dönüşür ve bazen birkaç saat içinde gözle görülür kristaller oluşturur. Bunu, marketlerin baharat kısmında bulabilirsin.
3
Suya koyabildiğin kadar tuz koyup karıştır. Tavayı ocaktan indir. İçine seçtiğin tuzdan yaklaşık ¼–½ bardak (60–120ml) koy ve su berraklaşıncaya kadar karıştır. Suda hiç tuz tanesi görmezsen bir kaşık daha koyup karıştır. Karıştırdığında tuz tanelerinin erimediğini görene kadar tuz koyup karıştırmaya devam et.
- Az önce süper doygun bir çözelti yaptın. Yani, çözelti (sıvı), suyun normalde kaldırabileceğinden daha fazla tuz içeriyor! Çözeltiyi (suyunu) ısıttığında moleküllerin hızı arttı, bu da normalden daha fazla çözünen maddenin (tuzun) absorbe edilmesine yol açtı.
4
Suyu temiz bir kavanoza dök. Sıcak suyu dikkatli bir şekilde bir kavanoza ya da ısıya dayanıklı başka bir şeffaf kaba boşalt. Kristalin büyümesine hiçbir şeyin müdahale etmemesi için, bu kavanoz mümkün olduğunca temiz olmalıdır.
- Yavaşça dök ama tuz taneleri kavanoza düşmesin. Kavanozda erimemiş tuz taneleri varsa kristaller ipin değil de bu tanelerin etrafında büyüyebilir.
- Süper doygun çözeltiler stabil olmadığı (yani kararsız olduğu) için, dışarıdan müdahale olunca tuz çözelti dışında kalır. Yani, kristaller oluşturmaya başlar ve bu da çözeltideki ısıyı alır.^{[3]XKaynağı araştır}
Birkaç damla gıda boyası, kristallerinin rengini değiştirecektir. Kristallerinin daha küçük ya da daha yamru yumru olmasına da neden olabilir ama genellikle çok fazla bir şey olmaz.
6
Bir kurşun kalemin etrafına ip bağla. Kurşun kalem, kavanozun üstünde enlemesine duracak kadar uzun olmalı. Bunun yerine dondurma çubuğu ya da küçük bir çubuk da kullanabilirsin.
- İpteki küçük girintiler ve pürüzler, tuzun tutunup büyüyebileceği bir yer sağlar.^{[4]XKaynağı araştır} Misina işe yaramaz çünkü aşırı pürüzsüzdür.
İpin yalnızca suyun altındaki kısmında kristaller büyüyecektir. İpi, kavanozun tabanına değmeyecek kısalıkta kes, yoksa kristaller yamru yumru ve küçük olabilir.
8
Kurşun kalemi cam kavanozun üstünde dengele. İp, kavanozun içine uzanıp suya girmeli. Kalem sabit durmazsa kavanoza bantla.
- İpi kavanozun kenarına dokundurmamaya çalış. Bu, kenarda daha küçük ve daha yamru yumru kristallerin oluşmasına neden olabilir.
9
Kavanozu güvenli bir yere götür. Kabı hayvanların ve küçük çocukların ulaşamayacağı bir yerde sakla. Aşağıda, yer seçme konusunda birkaç ipucu bulabilirsin:
- Eğri büğrü bir kristal kütlesini hızla büyütmek için kavanozu güneşte bırak ve/veya bir vantilatörle en düşük ayarda hava üflet. Bu kristaller oldukça küçükken büyümeleri durabilir.
- Bir kristal öbeği yerine tek ve büyük bir kristal istersen kavanozu serin ve gölgeli bir yerde sakla.^{[5]XKaynağı araştır} Titreşimleri emmesi için kavanozu bir köpüğün ya da benzer bir materyalin üstüne koy^{[6]XKaynağı araştır}. (Sonunda bir öbek elde etmen hâlâ büyük bir olasılıktır ama öbeğin içinde daha büyük kristaller olacaktır.)
- Epsom tuzu (ve daha az yaygın bazı tuzlar) güneş yerine buzdolabında daha hızlı büyür.
10
Kristallerin oluşmasını bekle. İpin üzerinde tuz kristallerinin büyüyüp büyümediğini düzenli olarak kontrol et. Epsom tuzu ya da şap kristalleri birkaç saat içinde büyümeye başlayabilir ama bu birkaç gün de sürebilir. Sofra tuzunun büyümeye başlaması genellikle bir ya da iki gün sürer, bazen de bir haftayı bulur. İpin üstünde gördüğün küçük kristaller genellikle iki hafta boyunca büyümeye devam edecektir.
- Su soğuyunca, içinde soğuk suyun normalde kaldırabileceğinden çok daha fazla tuz olacaktır. Bu, çözeltiyi kararsız hâle getirir, böylece çözünmüş tuz ilk fırsatta sudan ayrılıp ipe tutunur.^{[7]XKaynağı araştır} Su buharlaştığında, geriye tuz kalır ve bu, çözeltinin daha da kararsız olmasını sağlayıp kristalin büyümesini teşvik eder. Bunun nedeni, kristalin daha düşük bir enerji durumunda olmasıdır ve bu onun, çözeltideki tuzdan daha kararlı olmasını sağlar.
Reklam

Yöntem 2

Yöntem 2 / 3:

Tek ve Büyük Bir Kristal Büyütmek

Makaleyi İndir

1
Bir bardak dolusu tuz kristali büyüt. Kolay yöntem için olan talimatları izle ama damıtılmış su kullan, ip ya da kurşun kalem kullanma. Sadece tuzlu suyu kapta bırak. Takip eden günler içinde, kabın dibinde küçük kristallerden bir katman oluşacaktır.
- Kavanoz yerine düz, sığ ve geniş bir kap kullan. Böylece diğerleriyle birleşmemiş tek bir kristal elde etmen kolaylaşır.^{[8]XKaynağı araştır}
- Epsom tuzları bu yönteme çok uygun değildir. Onun yerine şap ya da sofra tuzu kullan ya da fikir almak için aşağıdaki seçeneklere bir bak.
2
Bir tohum kristali seç. Kristaller hazır olduğunda sıvıyı döküp kristallere bak. Onları bir cımbızla alıp incele. Yeni ve daha büyük kristalinin çekirdeğini oluşturacak bir “tohum kristali” seç. Aşağıdaki tanıma uygun kristaller ara (en önemli ölçütten önemsize doğru):^{[9]XKaynağı araştır}
- Başkalarına temas etmeyen tek bir kristal seç.
- Düz ve eşit yüzeyleri, dik kenarları olan bir kristal seç.
- Büyük bir kristal seç (en azından bezelye tanesi kadar). ^{[10]XKaynağı araştır}
- İdeal olarak, birkaç kristal bul ve her birini aşağıda tarif edildiği gibi ayrı bir kavanoza koy. Kristaller çoğu zaman büyümez ya da çözünür, o yüzden yedeklerinin olması iyi bir fikir.
3
Misina ya da pürüzsüz tel kullan. Bunu kristalin etrafına bağla ya da Japon yapıştırıcısıyla yapıştır.
- İp ya da üstü pürüzlü bir tel kullanma. Kristallerin ipin değil de tohum kristalin üstünde büyümesi için, ipin yüzeyi pürüzsüz olmalı.
4
Yeni bir çözelti yap. Damıtılmış su ve aynı tür tuz kullan. Bu defa suyu oda sıcaklığının biraz üstünde olacak biçimde ısıt. Hedef mükemmel derecede doygun bir çözelti oluşturmak. Yeterince doygunlaşmamış bir çözelti, kristalini çözebilir. Aşırı doygun bir çözelti de kristalin tuz tanecikleriyle kaplanıp deforme bir kütle hâlinde büyümesine yol açabilir.^{[11]XKaynağı araştır}
- Bu sorunu çözmenin birkaç hızlı yolu var ama bunlar daha zor ve biraz kimya bilgisi gerektiriyor.^{[12]XKaynağı araştır}
5
Kristali ve çözeltiyi temiz bir kaba al. Bir kavanozu temizle, sonra damıtılmış suyla bir güzel çalkala. Yeni çözeltiyi bu kavanoza koy, sonra kristali iple tam ortasına as. Şu şekilde sakla:
- Kavanozu alçaktaki bir dolap gibi serin ve karanlık bir yere koy.
- Köpüğün ya da titreşimleri emen başka bir maddenin üstüne yerleştir.
- İçine toz girmesini önlemek için kavanozun üstünü kahve filtresiyle, kâğıtla ya da ince bir kumaşla kapat. Fakat hava geçirmeyen bir şey kullanma.
6
Kristali düzenli olarak kontrol et. Kristal bu defa daha yavaş büyüyecek çünkü tuz taneciklerinin kristale bağlanmak zorunda kalması için biraz suyun buharlaşması gerekiyor. Eğer her şey yolunda giderse kristal büyürken aynı biçimi muhafaza edecektir. Kristali istediğin zaman çözeltiden çıkarabilirsin ama muhtemelen birkaç hafta boyunca büyümeyi sürdürecektir.
- Her iki haftada bir çözeltiyi kahve filtresinden geçirerek içindeki yabancı maddeleri süz.^{[13]XKaynağı araştır}
- Bu zor bir işlem. Kristal oluşturmada deneyimli olanlar bile kristalin çözünmesiyle ya da deforme olmasıyla karşılaşır. Eğer kusursuz bir tohum kristalin varsa çözeltinin işe yarayıp yaramadığını önce daha kötü bir tohum kristali üstünde deneyebilirsin.
Kristal yeteri kadar büyüyünce çözeltiden alıp kurut. Sonra zaman içinde yıpranmasını önlemek için her tarafını tırnak cilasıyla kapla.^{[14]XKaynağı araştır}
Reklam

Yöntem 3

Yöntem 3 / 3:

Farklı Çeşitlemeler Denemek

Makaleyi İndir

1
Farklı maddeleri dene. Yukarıdaki teknikleri kullanarak kristalleştirebileceğin birçok madde var. Bu maddelerin birçoğunu kimyasal madde satan yerlerden alabilirsin. İşte bazı seçenekler:
- Beyaz ya da boyalı kristaller için boraks
- Mavi kristaller için bakır sülfat ^{[15]XKaynağı araştır}
- Mor kristaller için krom şapı ^{[16]XKaynağı araştır}
- Koyu mavi-yeşil kristaller için bakır asetat monohidrat^{[17]XKaynağı araştır}
- Dikkat: Bu kimyasallar solunduğunda, yutulduğunda ya da çıplak elle tutulduğunda zarar verebilir. Etiketteki güvenlik bilgilerini oku ve çocukların yanlarında büyükleri olmadan kendi başlarına dokunmalarına izin verme.
Üstü pürüzlü birkaç teli ya da birkaç pipo temizleyiciyi birbirine bağlayarak bir yıldız biçimi ver. Bunları tuz çözeltisinin içine sarkıttığında küçük kristallerin yıldızı kaplayıp ışıl ışıl bir kar tanesine dönüştürdüğünü görebilirsin.^{[18]XKaynağı araştır}
3
Bir kristal bahçesi yap. Tek bir kristalle yetinmek yerine neden bir bardak dolusu kristal yapmıyorsun? Tuzlu çözeltiyi hazırla, sonra bir kabın tabanına dizdiğin kesilmiş sünger parçalarının ya da odun kömürü briketlerin üstüne dök. İçine azıcık sirke ekleyip karıştır. Sabaha kadar beklediğinde kristal oluşumlarının büyüdüğünü göreceksin.^{[19]XKaynağı araştır}
- Çözeltiyi süngerleri iyice ıslatacak ama üzerlerini geçmeyecek kadar dökmelisin.
- Farklı renklerde kristaller yapmak için, her bir süngere bir damla gıda boyası ekle.
Reklam

İpuçları

Suyun içindeki tozlar, kristallerin daha küçük ya da öbek öbek olmasına yol açabilir. İçine toz düşmesini engellemek için kavanozun üstüne filtre ya da kâğıt havlu koy. Bu materyaller, suyun buharlaşmasına (buharlaşma, kristal oluşumunu hızlandırır) engel olmayacaktır.

Reklam

Uyarılar

Epsom tuzuyla ya da şapla uğraştıktan sonra ellerini yıka. Bunlar genellikle güvenlidir ama cildi tahriş edebilir. Bunları yeme.^{[20]XKaynağı araştır}

Reklam