Leukemija
Leukemija (grč. λευκος, „leukos-belo“ ; αιμα, „aimo-krv“) malignitet je ćelija krvi i koštane srži, koji nastaje usled nekontrolisanog razmnožavanja ćelija krvi i njihovih prethodnika u koštanoj srži.[7] Ova bolest nastaje najčešće iz belih krvnih zrnaca (leukocita) i njihovih prethodnika, ali može nastati iz ostalih ćelija krvi. U krvi i koštanoj srži obolelih od leukemije može se najčešće naći mnoštvo nezrelih leukocita (blasti). Ta bela krvna zrnca koja nisu potpuno razvijena se nazivaju prekurzornim ili leukemijskim ćelijama.[1] Koncentracija ostalih normalnih ćelija krvi: crvenih krvnih zrnaca (eritrocita), krvnih pločica (trombocita) i zdravih belih krvnih zrnacaje obično smanjena.
| Leukemija | |
|---|---|
| Sinonim | Leukaemia |
 | |
| Razmaz koštane srži bolesnika sa prethodnikom B-ćelija akutne limfocitne leukemije | |
| Specijalnost | Onkologija Hematologija |
| Simptomi | Krvarenje, pojava modrica, osećaj umora, groznica, povećan rizik od infekcija[1] |
| Vreme pojave | Svi uzrasti[2] |
| Uzroci | Nasledni i faktori okoline[3] |
| Faktori rizika | Pušenje, porodična istorija, jonizujuće zračenje, neke hemikalije, ranija hemoterapija, Daunov sindrom.[2][3] |
| Dijagnostički metod | Testovi krvi, ispitivanje koštane srži[1] |
| Lečenje | Hemoterapija, radioterapija, ciljana terapija, transplant koštane srži, podržavajuća nega[2] |
| Prognoza | Petogodišnja stopa preživljavanja 57% (SAD)[4] |
| Frekvencija | 2,3 miliona (2015)[5] |
| Smrtnost | 353.500 (2015)[6] |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
| ICD-10 | C91-C95 |
| ICD-9 | 208.9 |
| ICD-O | 9800-9940 |
| DiseasesDB | 7431 |
| MedlinePlus | 001299 |
| eMedicine | article/1201870 |
| MeSH | D007938 |
Simptomi mogu da obuhvataju krvarenje i probleme pojave modrica, osećaj umora, groznica, i povećan rizik od razvoja infekcija.[1] Ovi simptomi se javljaju usled nedostatka normalnih krvnih ćelija.[1] Dijagnoza se tipično uspostavlja pomoću testova krvi ili biopsije koštane srži.[1]
Podela uredi
Leukemije se dele:
- na akutne (do 20% blasti u aspiratu kostne srži) i hronične (preko 20%)
- prema vrsti ćelija iz kojih nastaju na: limfatične, koje nastaju iz limfocita i mijeloične leukemije, koje nastaju iz mijeloične loze krvnih ćelija (eozinofili, neutrofili, bazofili, eritrociti, megakariociti).
- na osnovu broja leukocita u krvi na: leukemične, subleukemične i aleukemične.
Kod leukemičnih je obično broj izmenjenih belih krvnih zrnaca masivno povećan u krvi. Subleukemične leukemije se karakterišu normalnim ili blago povećanim brojem leukocita u krvi, dok se kod aleukemičnih ne mogu naći tumorske ćelije u krvi, ali ih zato ima u koštanoj srži.
Simptomi uredi
Usled razmnožavanja tumorskih ćelija u koštanoj srži, one potiskuju zdrave ćelije iz kojih nastaju ostale krvne ćelije. Usled toga dolazi do:
- anemije, čiji su simptomi obično slabost, zamaranje, bleda boja kože, srčane tegobe...
- trombocitopenije, čiji su simptomi mala tačkasta krvarenja-petehija po koži i sluzokoži
- čestih infekcija, jer je broj zdravih leukocita smanjen pa su infekcije praćene povišenom temperaturom česte.
Usled infiltracije zdravih organa malignim ćelijama javljaju se i simptomi poput uvećanja slezine, limfnih žlezda i jetre. Mogu se javiti još i bolovi u kostima, otok i krvarenje desni usled nagomilavanja tumorskih ćelija, promene na koži, glavobolje i pareze kranijalnih živaca zbog nagomilavanja tumorskih ćelija u likvoru (lat. Meningeosis leucaemica). Ovi simptomi su različito izraženi kod različitih tipova leukemija.
Najbitniji tipovi uredi
Akutne leukemije uredi
Akutne leukemije se karakterišu naglim početkom i brzim razvojem bolesti. Od simptoma se najzastupljeniji znaci insuficijencije koštane srži (anemija, trombocitopenija, infekcije).Postoje dve vrste akutnih leukemija:
Čini oko 80% leukemija odraslih. Nastaje iz mijeloidne loze krvnih ćelija, najčešće iz granulocitne.Učestalost je oko 3/100.000 stanovnika godišnje. Pretežno su starije osobe obolele.
Ova forma se najčešće sreće kod dece, oko 80%. Učestalost je oko 1/100.000 stanovnika godišnje. Nastaje iz B-limfocita i T-limfocita.
Hronične leukemije uredi
Razvija polako u toku godina i decenija, teče progresivno. Simptomi su u početku blagi i obično u vidu povećanja slezine, limfnih čvorova... Najčešće se sreće kod starijih ljudi.Takođe postoje dva oblika.
Ubraja se u mijeloproliferativne poremećaje. Učestalost je oko 1/100.000 stanovnika godišnje.
Ubraja se u non-Hodžginove limfome (engl. Non-Hodgin lymphoma). Učestalost je oko 2-3/100.000 stanovnika godišnje. Potiče najčešće od zrelih B-limfocita.
Uzrok uredi
Precizni uzrok leukemije nije poznat.[3] Smatra se da se bolest javlja usled kombinacije genetičkih i okolinskih (nenaslednih) faktora.[3] Faktori rizika su pušenje duvana, jonizujuće zračenje, pojedine hemikalije (kao što je benzen), ranija hemoterapija, i Daunov sindrom.[2][3] Osobe sa porodičnom istorijom leukemije su isto tako izložene velikom reziku.[2] Postoje četiri glavna tipa leukemije: akutna limfocitna leukemija (ALL), akutna mijelocitna leukemija (AML), hronična limfatična leukemija (CLL) i hronična mijeloidna leukemija (CML) — kao i niz manje uobičajenih tipova.[2][8] Leukemija i limfomi pripadaju široj grupi tumora koji utiču na krv, koštanu moždinu, i limfni sistem, koja je poznata kao tumor hematopoetskih i limfoidnih tkiva.[9][10]
Genetički faktori uredi
Pacijenti sa Daunovim sindromom (trizomija 21. hromozoma) imaju znatno veći rizik da obole od akutne limfatične leukemije od zdravih ljudi. Takođe u skorije vreme je otkriven čitav niz hromozomskih aberacija koje su povezane sa pojavom leukemija.
Faktori spoljašnje sredine uredi
- Jonizujuće zračenje može dovesti do pojave leukemije.
- Hemijske supstance npr. benzen takođe mogu izazvati nastanak leukemije.
- Citostatici
- Virusi, tako npr. infekcija humanim T-limfotropnim virusom (HTLV) može dovesti do limfocitne leukemije T-limfocita.
Epidemiologija uredi
Godine 2010, globalno je aproksimativno 281.500 ljudi umrlo od leukemije.[11] Godine 2000, aproksimativno 256.000 dece i odraslih širom sveta je razvilo neku formu leukemije, i 209.000 je umrlo od toga.[12] To predstavlja oko 3% od skoro sedam miliona smrtnih slučajeva usled kancera te godine, i oko 0,35% svih smrtnih slučajeva usled bilo kog uzroka.[12] Od šesnaest zasebnih upoređenih grupa bolesti, leukemija je bila 12. klasa po učestalosti među neoplastičnim bolestima, i 11. najčešći uzočnik smrti vezane za kancer.[12]
Godine 2015, leukemija je bila prisutna kod 2,3 miliona ljudi i uzrokovala je 353.500 smrtnih slučajeva.[5][6] Godine 2012. bilo je 352.000 novo razvijenih slučajeva.[8] Ona je najčešći tip kancera kod dece, pri čemu je tri četvrtine slučajeva leukemije kod dece akutnog limfoblastnog tipa.[2] Međutim, oko 90% svih slučajeva leukemije se dijagnozira kod odraslih, od kojih su AML i CLL najzastupljeniji tipovi kod odraslih.[2] Bolest se češće javlja u razvijenom svetu.[8][13]
Lečenje i prognoza uredi
Tretman može da obuhvata neku kombinaciju hemoterapije, radioterapije, ciljane terapije, i transplanta koštane srži, uz dodatak podržavajuće i palijativne nege po potrebi.[2] Određenim tipovima leukemije se može upravljati čekanjem pod nadzorom.[2] Uspeh tretmana zavisi od tipa leukemije i uzrasta osobe. Ishodi su poboljšani u razvijenom svetu.[8] Prosečna petogodišnja stopa preživljavanja je 57% u Sjedinjenim Državama.[4] Kod dece mlaće od 15 godina, petogodišnja stopa preživljavanja je u opsegu od 60 do 85%, u zavisnosti od tipa leukemije.[14] Kod dece sa akutnom leukemijom koja su bez raka nakon pet godina, malo je verovatno da će se rak vratiti.[14]
Galerija uredi
Mieloblasti u akutnoj mieloidnoj leukemiji
Hronična limfatična leukemija
Prolimfocit kod T ćelijske prolimfocitne leukemije
Hronična limfoidna leukemija
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- World Cancer Report 2014.. World Health Organization. 2014. str. Chapter 5.13. ISBN 9789283204299.
- Cătoi, Alecsandru Ioan Baba, Cornel (2007). Comparative oncology. Bucharest: The Publishing House of the Romanian Academy. str. Chapter 17. ISBN 978-973-27-1457-7. Arhivirano iz originala na datum 10. 9. 2017.
- H.Renz-Polster S.Krautzig J.Braun Basislehrbuch Innere Medizin Urban&Fischer. . ISBN 978-3-437-41052-9. pp. .