Ֆրիկի սոցիալական տաղեր
Ֆրիկի սոցիալական տաղեր, հայ միջնադարյան քնարերգության խոշոր ներկայացուցիչ Ֆրիկի չափածո և արձակ տաղեր, որոնք գրված են սոցիալական թեմայով։ Տաղերում անդրադարձ է կատարվում սոցիալական անհավասարության և անարդարության գաղափարներին, ի տարբերություն Ֆրիկի հոգևոր թեմայով գրված տաղերի, որոնք հիմնականում Աստծուն են գովերգում[1]։
Ֆրիկի սոցիալական տաղեր | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | չափածո |
| Ժանր | քնարերգություն |
| Թեմա | պանդխտություն, սեր, հայրենիք |
| Բնօրինակ լեզու | միջին հայերեն |
| Լեզու | հայոց լեզու |
| Ստեղծման տարեթիվ | մոտ 1230-ականներից մոտ 1310-ական թվականներ |
Սոցիալական թեմայով գրված տաղեր խմբագրել
Ֆրիկը թողել է դրամատիկ սյուժե ունեցող ժողովրդական մի ավանդության մշակում՝ «Տաղ Ֆրկան ասացեալ ի վերայ եղբայրասպանին»։ Ձեռագրերից մեկում վկայված է նաև «Առակ լավ և պիտանի»։ Այս տաղում Ֆրիկը խրատում է մարդկանց հեռու մնալ ագահությունից՝ իբրև մեծ չարիքից։ Հոգևոր արժանիքները ստորադասվում են նյութականին՝ շեշտելով վերջինիս անցողիկությունը։ Դրանցից են.
- «Տաղ Ֆրկան ասացեալ ի վերայ եղբայրասպանի»/« Առակ լավ և պիտանի»/
- «Արղուն Խանի և Բուղայի մասին»
- «Գանգատ»/«Բան ի Ֆրիկ գրքոյն»
- «Վասն բազեի և բրջի»
«Տաղ Ֆրկան ասացեալ ի վերայ եղբայրասպանի» խմբագրել
Բովանդակություն խմբագրել
«Տաղ Ֆրկան ասացեալ ի վերայ եղբայրասպանի» տաղն այն մասին է,որ երկու ունևոր եղբայրներ ապրում էին Մսրում։ Մեծ եղբայրը որոշում է մորթել փոքրին, որպեսզի տիրանա նրա ունեցվածքին։ Հանկարծ պատի մեջ շարված աղյուսներից մեկը լեզու է առնում և խրատում է ավագ որդուն հեռու մնալ նման ոճրագործություն կատարելուց։ Լեզու առած աղյուսը պատմում է, որ ինքը ստեղծվել է մի մեծահարուստի մարմնից, ով զանազան արկածներից հետո դարձել է աղյուս։
Տաղաչափական առանձնահատկություններ խմբագրել
«Տաղ Ֆրկան ասացեալ ի վերայ եղբայրասպանի» տաղը շարադրված է չափածո և աչքի է ընկնում ժողովրդական բանահյուսությանը բնորոշ առանձնահատկություններով. առած- ասացվածքների, ժողովրդական դարձվածքների հարուստ կիրառություն ո ւնմանահնչունություններ ներքին ռիթմիկ հանգերով ։ Ֆրիկին բնորոշ տաղաչափությունը հակադրումն է մինչ այդ գործածվող հոգևոր թեմաներով գրված երկերին բնորոշ ծանր և միօրինակ հանգերի։ Ֆրիկի խոսքին բնորոշ է անմիջականությունը, բանաստեղծական տարբեր ձևերը՝
 | Երբ կու ծաղկին միտքս ու հոգիս - Հայրեններ |  |
«Արղուն Խանի և Բուղայի մասին» տաղը ինքնակենսագրական բնույթի ստեղծագործություն է և այս երկի և մի քանի տաղի շնորհիվ ենք իմանում Ֆրիկի մասին կենսագրական փաստեր։
«Արղուն Խանի և Բուղայի մասին» խմբագրել
Բովանդակություն խմբագրել
«Արղուն Խանի և Բուղայի մասին» տաղում Ֆրիկը որպես ականատես պատմում է 1289 թվականի դեպքերը.Արղուն խանը Բուղային էր տվել բոլոր գործերի կառավարչի պաշտոնը։ Ֆրիկը պատմում է Բուղայի բարձրացրած ապստամբության և դրա պարտության մասին։ Բուղան մահապատժի է ենթարկվում։ ։Ֆրիկի համակրանքը Արղունի կողմն է, որովհետև վերջինս դրական էր տրամադրված քրիստոնյաների հանդեպ։ Արղունի մահից հետո գահակալական կռիվներ են սկսվում և հաղթում է նրա որդի Ղազան խանը։ Նոր խանը սկսում է ակտիվորեմ մահմեդականություն քարոզել։ Ինչ որ հատվածում գտնում ենք Ղազան խանի անունը, բայց ոչ որպես թագավոր։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Հայոց հին գրականության պատմություն, գիրք Ա, Երևան, 1968
Աղբյուրներ խմբագրել
- Մանուկ Աբեղյան Հայոց Հին Գրականության Պատմություն, Գիրք Ա. ՀՍՍՌ ԳԱ Գրականության ինստիտուտ, Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1944 (հայ.)