Սև փայտփոր

Մարմնի երկարությունը 45-57 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 64-68 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 300 գ։ Խոշոր սև փայտփոր է, որի աչքերն ու կտուցը բաց գույնի են։ Արուի գագաթը կարմիր է, էգի գագաթի հետին մասում կա փոքր կարմիր բիծ։ Լեզուն երկար է և որդանման, իսկ թքագեղձերը՝ լավ զարգացած։ Ոտքերը կարճ են և ուժեղ, թևերը՝ լայն և բութ ծայրերով։

Աղմկոտ է, կտուցով թմբկահարումները երկարատև են և ուժեղ։ Արձակում է բազմազան ճիչեր։ Բնակվում է բարձրաբուն սաղարթավոր կամ խառը անտառներում, պտղատու այգիներում։

Սնվում է մրջյուններով, փայտահատ բզեզներով։

Հարսանեկան զույգերը ձևավորվում են մարտին, որի ընթացքում լսելի են կատվի մլավոց հիշեցնող կանչեր։ Փչակը փորում է 10-17 օրում (հիմնականում արուն՝ օրական 10-13 ժ աշխատելով) 8-10 մ բարձրության վրա։ Առաջին ձվերը հայտնվում են ապրիլի վերջերին։ Դնում է 34 մմ տրամագծով, սպիտակ 4-6 ձու։ Թռիչքին տիրապետող երիտասարդ թռչունները հանդիպում են հուլիսի երրորդ տասնօրյակից։

Բացարձակ օգտակար է, ոչնչացնում է ծառերի մեծ քանակությամբ վնասատու բզեզների թրթուրներ։ Հայաստանում մեծ ծավալով անտառահատումները (հատկապես հաստաբուն ծառերի) կարող են հանգեցնել թվաքանակի կտրուկ կրճատման։

Հանդիպում է Եվրոպայում և Ասիայում, իսկ Հայաստանում՝ Լոռվա, Տավուշի, Գեղարքունիքի և Սյունիքի մարզերի անտառային շրջաններում^[1]։

Սահմանափակ արեալով հազվագյուտ տեսակ է, որն ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում և գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։

Թվաքանակը կրճատվել է, հավանաբար, վերջին տասնամյակում բարձրաբուն ծառերի ինտենսիվ հատման պատճառով։

Տեսակին սպառնում է անտառների հատումը, որը հանգեցնում է բիոտոպի մասնատմանը և բնադրման համար հարմար ծառերի ոչնչացմանը։

Պահպանվում է «Շիկահող» արգելոցում, «Դիլիջան» ազգային պարկում և Տավուշի մարզի պետական արգելավայրերում^[1]։