Սուր լեյկոզներ

Հայաստանում հիվանդացության տարեկան միջին ցուցանիշը կազմում է 3,8:100000 բնակչության հաշվով։ Սեռատարիքային առանձնահատկություններից նշվում է հետևյալը՝ սուր լեյկոզով հիվանդանում են բոլոր տարիքները։ Հիվանդացության կորագծում նկատվում է երկու պիկ՝ առաջին պիկը 0-14 տարեկանում է, երկրորդ պիկը՝ 55-65 տարեկանում։ 75% դեպքերում սուր լեյկոզով հիվանդանում են մեծահասակները։

Մանկական լեկոզների 80-90% սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզներն են։ Ոչ լիմֆոբլաստային սուր լեյկոզների հաճախականությունը բարձրանում է մեծ տարիքային խմբերում։ Տղամարդիկ ավելի հաճախ են հիվանդանում են սուր լեյկոզով, քան կանայք։

Հիվանդությունը սովորաբար սկսվում է սուր ընթացքով, բարձր ջերմությամբ, արտահայտված ինքնաթունավորման երևույթներով, ցավերով հոդերում, բկանցքում, որի պատճառով սկզբնական շրջանում հաճախ ախտորոշում են գրիպ, անգինա, ռևմատիզմ և ճիշտ ախտորոշումը սովորաբար 2-3 շաբաթվա ընթացքում է կատարվում։ 10% հիվանդների մոտ սկիզբը բնորոշվում է տարբեր տեղակայության առատ արյունահոսություններով։ Դանդաղ ընթացքի դեպքում հիվանդությունը բնորոշվում է ոչ սպեցիֆիկ ախտահամալիրով՝ հարաճուն թուլությամբ, հոգնածությամբ, աշխատունակության անկմամբ, ոսկրամկանահոդային ցավերով, թեթև արտահայտված արյունահոսական երևույթներով և ախտորոշվում է 4-6 շաբաթվա ընթացքում։ 5% դեպքերում հիվանդությունը հայտնաբերվում է պատահական՝ կանխարգելիչ զննումների ժամանակ կատարված ծայրամասային արյան քննությունքվ։

Ծավալված շրջանի կլինիկական ախտանիշները կարելի է խմբավորել հետևյալ 5 հիմնական ախտանիշներով, որոնք սուր լեյկոզների տարբեր ձևերի ժամանակ ի ահյտ են գալիս տարբեր աստիճանի արտահայտվածությամբ և տարբեր զուգորդումներով՝

1. Գերաճային (հիպերպլաստիկ)
2. Արյունահոսական
3. Սակավարյունային
4. Ինքնաթունավորման
5. Իմունաանբավարարության համախտանիշով։

Հիպերպլաստիկ համախտանիշ

Հիպերպլաստիկ համախտանիշը օրինաչափորեն զարգանում է բոլոր հիվանդների մոտ։ Այն դրսևորվում է հեպատոսպլենոմեգալիայով, ավշային հանգույցների մեծացումով։

Ինքնաթունավորման համախտանիշ

Ինքնաթունավորման համախտանիշը հետևանք է բլաստ բջիջների նյութափոխանակության տոքսիկ արգասիքների, արտահայտվում է գլխացավով, առատ քրտնարտադրությամբ, քաշի կորուստով, թուլությամբ, ոսկրային ցավերով, բարձր ջերմությամբ։ Վերջինս ենթարկվում է միայն ոչ ստերոիդ հակաբորբոքիչներին, անցնում է համապատասխան բուժումը սկսելուց հետո։

Սուր լեյկոզի ժամանակ խանգարվում է բջջային և հումորալ իմունիտետը, որը առաջ է բերում իմունաանբավարարության վիճակ, սա ստեղծում է նախադրյալներ վարակաբորբոքային բարդությունների համար։ Սուր լեյկոզի յուրաքանչյուր ձև ունի ինչպես լեյկոզներին բնորոշ ընդհանուր գծեր, այնպես էլ էական յուրահատկություններ, որոնք ազդում են հիվանդության ընթացքի, բուժման ընտրության և նրա արդյունավետության վրա։ Օրինակ՝ սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզին ավելի բնորոշ է լիմֆադենոպաթիան, լյարդի, փայծաղի մեծացումը, բայց կարող է լինել սուր միելոբլաստային լեյկոզների մոնո և միելոմոնոբլաստային ձևերի ժամանակ։ Լնդերի գերաճը բնորոշ է միելոմոնոբլաստային ձևերին, մաշկի լեյկոզային ներսփռանքը ավելի հաճախ հանդիպում է լիմֆոբլաստ, միելոմոնոբլաստ ձևերի ժամանակ։

Արյունահոսական համախտանիշ

Արյունահոսական համախտանիշը՝ տարբեր ծանրության, հատկապես արտահայտված է պրոմիելոցիտար լեյկոզի դեպքում։ Ոսկրահոդային ցավեր, նյարդային ախտանիշները բնորոշ են սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզներին։

Ի տարբերություն սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզների, ոչ լիմֆոբլաստային լեյկոզներին 30-40% դեպքերում կարող է նախորդել նախալեյկեմիկ փուլը (միլոդիսպլաստիկ համախտանիշ, նախալեյկոզ)։ Սուր միելոբլաստ լեյկոզների ժամանակ, ի տարբերություն լիմֆոբլաստային ձևեչի, հիպերլեյկոցիտոզը տալիս է կլինիկական արտահայտություններ՝ գլխուղեղում լեյկոստազը առաջ է բերում նյարդային ախտանշաններ (գլխացավ, կենտրոնացման բացակայություն և այլն), թոքերում լեյկոստազի պատճառով առաջանում է շնչառական անբավարարության երևույթներ։ Սուր լեյկոզով հիվանդների 50%-ի մոտ ուռուցքային բջիջների քայքայման հետևանքով առաջանում է գերմիզաթթվայնության երևույթներ։

Ախտորոշումը հիմնվում է ոսկրածուծի և ծայրամասային արյան բջջաբանական պատկերի վրա։ Ոսկրածուծում հայտնաբերվում են 30-99% բլաստ բջիջներ։ Պերիֆերիկ արյան մեջ սովորաբար լինում է սակավարյունություն, թրոմբոցիտոպենիա՝ տարբեր աստիճանի։ Լեյկոցիտների թիվը նույնպես փոփոխական է լինում՝ 000-ից մինչև 100000 և ավել, կարող է լինել պանցիտոպենիա, լեյկոֆորմուլայում բլաստ բջիջների թիվը նույնպես տատանողական է 0-ից մինչև 90-95%։

Վերջին տարիներին լեյկոզների ախտորոշման և ուսումնասիրությունների նոր մեթոդներ են մշակվել և կատարելագործվել՝ բլաստ բջիջների իմունոֆենոտիպի որոշում պոլի և մոնոկլոնալ հակամարմինների միջոցով՝ ցիտոգենետիկական անալիզ, քրոմոսոմային աբերացիաների մոլեկուլյար–կենսաբանական անալիզ։

Արյունաստեղծ բջիջների ցիտոպլազմայում և մակերեսին կան 150-ից ավել հակածիններ, որոնց խմբավորումները կոչվում են դիֆերենցացիայի (տարբերակման) կլաստերներ՝ CD: Վերջիններս իրենցից ներկայացնում են թաղանթային գլիկոպրոտեիններ, երբեմն՝ գլիկոլիպիդներ։ Նրանց նկատմամբ առաջանում են մոնոկլոնալ հակամարմիններ։ Չնայած լեյկոզային բջիջների նկատմամբ հատուկ հակածիններ չեն հայտնաբերված, մոնոկլոնալ հակամարմինների որոշակի ընտրանիով հնարավոր է լինում որոշել բջիջի բողբոջային պատկանելիությունը, հասունացման աստիճանը։

Հակածինների միաժամանակյա էքսպրեսիան բջիջի մակերեսին, որոնք նորմայում միասին չեն հանդիպում, թույլ է տալիս ասել, որ բջիջը լեյկոզային է։

Սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզները ըստ իմունոֆենոտիպի ունեն 6 ենթաձևեր՝

• Վաղ նախորդող B բջջային CD10-, CD19+, CIg-, SIg-
• Ընդհանուր (common) CD10+, CD19+, CIg-, SIg-
• Նախա B բջջային CD10+, CD19+, CIg+, SIg-
• B բջջային CD10+/-, CD19+, CIg-, SIg+
• Նախա T բջջային CD7, CD3
• T բջջային CD1, CD3, CD4, CD7, CD8:

FAB միջազգային, ձևաբանական դասակարգման համաձայն, որը մշակված է 1975 թ. Ֆրանսիայի, ԱՄՆ և Մեծ Բրիտանիայի արյունաբանների կողմից, սուր ոչ լիմֆոբլաստային լեյկոզները ստորաբաժանվում են հետևյալ ձևերի՝

• M0 - սուր միելոբլաստային լեյկոզ նվազագույն տարբերակումով
• M1 - սուր միելոբլաստային լեյկոզ առանց հասունացման
• M2 - սուր միելոբլաստային լեյկոզ հասունացումով
• M3 - սուր պրոմիելոցիտային լեյկոզ
• M4 - սուր միելոմոնոբլաստային լեյկոզ
• M5 - սուր մոնոբլաստային լեյկոզ

M5a - սուր մոնոբլաստային լեյկոզ առանց տարբերակման

M5b - սուր մոնոբլաստային լեյկոզ տարբերակումով

• M6 - էրիթրոբլաստային լեյկոզ (էրիթրոմիելոզ)
• M7 - սուր մեգակարիոբլաստային լեյկոզ
• ենթաձև՝ սուր միելոֆիբրոզ

Սուր լեյկոզների բոլոր ենթաձևերը տարբերվում են իրենց ցիտոգենետիկ մարկերներով։ Վերջիններս շատ կարևոր են պրոգնոստիկ տեսանկյունից։ Այսպես՝ սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզի ժամանակ 9;22 կամ 4;11 տրանսլոկացիաները հանդիսանում են խիստ անբարենպաստ, իսկ հիպերպլոիդիան՝ բարենպաստ։

Սուր միելոմոնոբլաստ լեյկոզին բնորոշ է 16-րդ քրոմոսոմի ինվերսիան, սուր պրոմիելոցիտար լեյկոզին՝ 15;17, M2 տարբերակին՝ 8;21 տրանսլոկացիաները։ Վերջին երկու ձևերի համար ստեղծված են բուժական ծրագրեր, որոնք թույլ են տալիս 90% դեպքերում ստանալ լրիվ ռեմիսիա, իսկ 70%-ի մոտ կյանքի տևողությունը երկարացնել առանց ռեցիդիվների։ Քիմիաթերապիայով ինդուկցված սուր լեյկոզներին բնորոշ է 11-րդ քրոմոսոմի անոմալիաները, իսկ իոնացնող ճառագայթներից առաջացած սուր լեյկոզներին՝ 5-րդ և 7-րդ քրոմոսոմներինը, որոնք բուժման գրեթե չեն ենթարկվում։

Կախված սուր լեյկոզի ենթաձևերից կիրառվում են տարբեր բուժական ծրագրեր։Բուժման հիմնական փուլերն են՝ ռեմիսիայի խթանում (ինդուկցիա), ամրապնդում (կոնսոլիդացիա) և պահպանողական բուժում։

Սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզների դեպքում հիմնականում կիրառվում են Հյոլցերի և Լարսոնի ծրագրերը, որոնց մեջ հիմնական օգտագործվող ցիտոստատիկներն են՝ վինկրիստին, պրեդնիզոլոն, պուրինետոլ, ցիտոզար, ցիկլոֆոսֆան, L-ասպարագինազա։ Բուժման սկզբում ախտորոշիչ նպատակով կատարվում է ողնուղեղային (ինտրալյումբալ) պունկցիա, եթե նեյրոլեյկեմիայի նշաններ չկան, ապա կանխարգելիչ նպատակով շաբաթը մեկ անգամ ողնուղեղային ներարկում են ցիտոզար, մետոտրեքսատ և պրեդնիզոլոն։ Ինդուկցիան տևում է 2 ամիս կամ ավելի։ Հիվանդի մոտ կարող են զարգանալ ցիտոստատիկային բջջասակավության (ցիտոպենիայի սուր մոնոբլաստային լեյկոզ երևույթներ իրենց համապատասխան կլինիկական արտահայտություններով՝ վիրուսային, բակտերիա, սնկայինլ ինֆեկցիաների զարգացում, սակավարյունային, արյունահոսական համախտանիշների խորացում։ Վերջիններս պահանջում են հզոր հակասնկային, հակավիրուսային, հակաբակտերիալ բուժում, էրիթրոցիտյին և թրոմբոցիտային զանգվածների ներարկում, գրանուլոցիտար բողբոջը խթանող գործոնների ներարկում (նեյպոգեն, G-CSF)՝ մինչև հիվանդի ցիտոստատիկային ցիտոպենիայից դուրս գալը։

Ռեմիսիան հաստատվում է ոսկրուղեղի բջջաբանական քննության արդյունքներով՝ բլաստ տիպի բջիջները կազմում են 5% ոչ ավելին, որից հետո հիվանդը ստանում է կոնսոլիդացիայի կուրսային բուժում, այնուհետև 2 կամ 3 տարվա պահպանողական անընդմեջ բուժում։ Հիվանդը համարվում է լրիվ առողջացած, եթե հաջորդող 9 տարիների ընթացքում հիվանդության ռեցիդիվ չի լինում։

Մանկական հասակի սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզների ժամանակ կիրառում են BFM ծրագիրը, որի շնորհիվ 90% դեպքերում ստանում են լրիվ կլինիկա-արյունաբանական ռեմիսիա, իսկ 60 - 65% դեպքերում՝ լրիվ առողջացում։ Ռեցիդիվների դեպքում օգտագործում են ավելի ինտենսիվ սխեմաներ։ Ոսկրածուծի փոխպատվաստման հարցը դրվում է առաջին ռեցիդիվից ռեմիսիա դուրս գալուց անմիջապես հետո։

Սուր ոչ լիմֆոբլաստային լեյկոզների դեպքում կիրառվում է «7+3» սխեման։ Պրոմիելոցիտար տարբերակի բուժման հարցում մեծագույն ձեռքբերում է համարվում ռետինոյաթթվի ածանցյալներից ATRA–ի կիրառումը, որը հնարավորություն տվեց 86-98% դեպքերում ստանալ լրիվ կլինիկա-արյունաբանական ռեմիսիա։

Մանկական տարիքում շատ հաճախ հանդիպում է սուր լեյկոզի լիմֆոբլաստային ձևը։ Մյուս ձևերը հանդիպում են ավելի ուշ։

Ըստ հիվանդության կլինիկական ընթացքի առանձնացվում են՝

1. սուր կամ հիվանդության լրիվ զարգացման,
2. ռեմիսիայի,
3. ռեցեդիվային և
4. տերմինալ շրջաններ

Հիվանդությունը, որպես կանոն, սկսվում է աստիճանաբար։ Լինում է ընդհանուր թուլություն, ջերմության պարբերական բարձրացում, ցավեր՝ հոդերում և ոսկրերում, լյարդի, փայծաղի և ավշահանգույցների չափավոր մեծացում։ Նկատվում է գունատություն, գլխացավեր, գլխապտույտներ, որոնք կապված են թունավորումների և սակավարյունության զարգացման հետ։

Արյան քննությամբ կարող է հայտնաբերվել նորմոքրոմ սակավարյունություն, լեյկոգրամայում՝ ոչ մեծ թվով ոչ հասուն ախտաբանական ձևեր, որոշ դեպքերում՝ թրոմբոցիտոպենիա, ԷՆԱ-ի արագացում։ Ոսկրածուծային պունկտատում հայտնաբերվում են ոչ մեծ թվով սաղմնային բջիջներ (20-30%)՝ էրիթրոնորմոբլաստային և մեգակարիոցիտային ծիլերի պահպանումով։ Հիվանդության լրիվ զարգացման շրջանում հայտնվում է ոսկրերի զգալի ցավոտություն։ Հաճախ ախտահարվում են խողովակավոր ոսկրերը, հատկապես ազդրային և մեծ ոլոքային ոսկրերը։

Ռենտգենաբանորեն ոսկրերում հայտնաբերվում են կազմալուծման մանր օջախներ, օստեոպորոզ։ Շատ հաճախ են հեմոռագիկ երևույթները՝ քթային արյունահոսություն, արյունազեղումներ մաշկում և լորձաթաղանթներում։ Ոչ հազվադեպ բերանի խոռոչում և ըմպանում հանդիպում են խոցանեկրոտիկ փոփոխություններ։ Հաճախ նկատվող ախտանիշ է պարանոցային, ենթածնոտային, անութային, աճուկային ավշահանգույցների մեծացումը։ Երբեմն թքագեղձերում և արցունքագեղձերում լինում է լեյկոզային ինֆիլտրացիա (Միկուլիչի համախտանիշ)։

Ինտոքսիկացիայի ախտանիշ

Ինտոքսիկացիայի ախտանիշներ են հայտնվում՝ բարձր ջերմություն, ապատիա, արտահայտված թուլություն։ Հիվանդության հարաճման և հատկապես ռեցիդիվների դեպքում, հայտնաբերվում են փոփոխություններ թոքերում (լեյկոզային ինֆիլտրացիա), որոնք ռենտգենաբանորեն արտահայտվում են մթագնման օջախներով Սրտանոթային համակարգի կողմից հայտնաբերվում է սրտի տոների խլացում, հաճախասրտություն, նուրբ սիստոլային աղմուկ։ Ամենածանր դեպքում զարգանում է պլևրիտ, պանբրոնխիտ, պերիկարդիտ։ Մարսողական համակարգի կողմից նկատվում են մարսողության խանգարման երևույթներ՝ սրտխառնոց, փսխում և լուծ։

Նյարդալեյկեմիայի համախտանիշ

Նյարդալեյկեմիայի համախտանիշը շատ հաճախ զարգանում է սուր լեյկոզի ռեցիդիվների դեպքում։ Այն բնորոշվում է գլխուղեղի թաղանթների (լեյկոզային մենինգիտ), ողնուղեղի և նրա թաղանթների ու ծայրամասային նյարդարմատների (լեյկոզային էնցեֆալոմիելիտ) ախտահարումներով։ Ողնուղեղային հեղուկում հայտնաբերվում են լեյկոզային բջիջներ, սպիտակուց։

Արյան քննությամբ հայտնաբերվում է սակավարյունություն, թրոմբոցիտոպենիա, լեյկոցիտների զգալի փոփոխություններ։ Արյան մակարդուկի կրճատումը խանգարված է, արյունահոսության տևողությունը երկարացած, ԷՆԱ-ն զգալի արագացած։

Սուր լեյկոզի հիմնական արյունաբանական նշանը ոսկրածուծի սպիտակ ծիլի փոփոխություններն են։ Լեյկոգրամայում հայտնաբերվում են ոչ հասուն սաղմնային բջիջներ և արյունագոյացման հասուն տարրերի միջանկյալ ձևերի բացակայություն (լեյկեմիկ ճեղքվածք)։

Հիվանդության ախտանիշներ երեխաների մոտ

Երեխաների մոտ սուր լեյկոզի լրիվ զարգացման շրջանում ոսկրածուծային պունկտատում սաղմնային բջիջների քանակը զգալի ավելացած է (մինչև 70-100%), իջած է էրիթրոնորմոբլաստների, գրանուլոցիտային շարքի բջիջների և մեգակարիոցիտների թիվը։

Վերջնային շրջանում հիվանդների վիճակը խիստ վատանում է։ Առաջ է գալիս քնկոտություն, ադինամիա, բարձր ջերմություն՝ հաճախ հեկտիկ բնույթի, հյուծում։ Նկատվում են մաշկի և լորձաթաղանթների նեկրոտիկ փոփոխություններ, երբեմն վերջույթների փտախտ։ Սրտի սահմանները լայնացած են, տոները խլացած, առիթմիկ (հաճախասրտություն, գալոպի. ռիթմ)։ Մաշկը, լորձաթաղանթները խիստ գունատ են՝ մոմանման երանգով։ Արյան քննությամբ հայտնաբերվում է արտահայտված սակավարյունություն, թրոմբոցիտոպենիա, լեյկեմիկ ճեղքվածք՝ ոչ հասուն ձևերի թիվը շատ դեպքերում հասնում է 80-90%։

Ոսկրածուծը գրեթե լրիվ ողողված է ոչ հասուն բջջային տարրերով (լիմֆոբլաստներ, միելոբլաստներ՝ կապված սուր լեյկոզի տարբերակից)։ Ոսկրածուծում վերանում են էրիթրոբլաստային և մեգակարիոցիտային ծիլերը։

Լեյկոզի ուռուցքային ձև

Սուր լեյկոզի մյուս ձևը, այսպես կոչվող, ուռուցքային ձևն է, որը հանդիպում է հիվանդության 10-15% դեպքերում։ Երեխաների մոտ ուռուցքային ձևերից հաճախ նկատվում է քլորլեյկոզը (քլորոման), որին, բացի լեյկեմիկ օջախներից, բնորոշ է կանաչագույն ուռուցքի գոյացումը։ Ուռուցքը մեծ մասամբ տեղակայվում է գանգի ոսկրերում, կողոսկրերում, ակնակապճում։ Ուռուցքի կանաչ գույնը պայմանավորված է նրանում եղած պորֆիրինային գունակով, որը հեմոգլոբինի ոչ լիարժեք սինթեզման արգասիքն է։ Ակնակապիճներում ուռուցքի տեղակայման հետևանքով զարգանում է արտաակնություն (էկզոֆթալմիա), տեսողության վատացում։ Գանգի ոսկրերի փոփոխությունների հետևանքով գանգը դառնում է աշտարակաձև և հիվանդը ստանում է քլորոմային բնորոշ արտաքին տեսք։ Կապված ուռուցքի տեղակայումից հիվանդը կարող է ունենալ համառ գլխացավ, կարող են առաջանալ պարեզներ, կաթվածներ, խլություն և այլն։

Լեյկոզի էրիթրոմիելոզ ձևի ժամանակ ախտաբանական պրոցեսն առավելապես ընդգրկում է արյան կարմիր ծիլը։ Արյան, ոսկրածուծի քսուքներում գերակշռում են էրիթրոցիտների ոչ հասուն կորիզային ձևերը։ Էրիթրոմիելոզը լեյկեմիկ պրոցեսի փուլերից է։ Սուր լեյկոզի այս ձևին բնորոշ է ծանր, աստիճանաբար սաստկացող սակավարյունությունը և ծայրամասային արյան մեջ էրիթրոցիտների երիտասարդ, կորիզային ձևերի հայտնվելը։ Լյարդը և փայծաղը մեծ չափերի են հասնում։

Սուր լեյկոզների բուժումը բավականին բարդ խնդիր է։ ժամանակակից կոմպլեքս բուժական միջոցառումների շնորհիվ հնարավոր է բարելավել հիվանդների ընդհանուր վիճակը և երկարացնել նրանց կյանքի տևողությունը։

Քրոնիկական լեյկոզը երեխաների մոտ

Երեխաների մոտ քրոնիկական լեյկոզը հազվադեպ է հանդիպում։ Կազմում է բոլոր լեյկոզների միայն 4-5%-ը։

Քրոնիկական լիմֆոիդ լեյկոզը երեխաների մոտ չի հանդիպում։

Քրոնիկական միելոիդ լեյկոզի դեպքում, ի տարբերություն սուր միելոիդ լեյկոզի, ախտաբանական գերաճը վերաբերում է ոչ միայն այդ ծիլի մայրական բջիջներին (միելոբլաստներին), այլև այդ ճյուղի ավելի հասուն տարրերին (պրոմիելոիցիտներ, միելոցիտներ, մետամիելոցիտներ)։

Հիվանդությունն սկսվում է աստիճանաբար։ Սկզբնական շրջանում երեխաների ընդհանուր դրությունը համարյա չի տուժում։ Երբեմն գանգատվում են ընդհանուր թուլությունից, նիհարելուց, սուբֆեբրիլ ջերմությունից։ Այդ շրջանում հիվանդությունը կարող է ախտորոշվել երբեմն պատահական՝ արյան ընդհանուր քննությունից հետո։

Հիվանդության վաղ ախտանիշներից հաճախ լինում է փայծաղի մեծացում՝ սկզբում հարթ մակերեսով, էլաստիկ, անցավ։ Մեծանում է նաև լյարդը։ Որոշ հիվանդների մոտ հիվանդության սկզբնական շրջանում կարող է լինել նաև ավշահանգույցների մեծացում (լոբու մեծությունից մինչև սալորի մեծության), որոնք հարևան հյուսվածքների հետ չեն միաձուլվում։ Վաղ մանկական տարիքի երեխաների մոտ ավշահանգույցները կարող են ավելի մեծ չափերի հասնել։

Հիվանդության ծաղկման շրջանում երեխայի ընդհանուր դրությունը վատանում է, գերակշռում են օրգանիզմի ընդհանուր թունավորման երևույթները, զարգանում է արյունահոսական համախտանիշ, մաշկում և լորձաթաղանթներում լինում են նեկրոտիկ փոփոխություններ։

Մեծանում է որովայնը, կարող է լինել փայծաղի ինֆարկտ, պերիսպլենիտի երևույթներ, որոնք ընթանում են որովայնի ուժեղ ցավերով։ Ավշահանգույցները մեծանում են մինչև հավի ձվի մեծության, լինում են կարծր կազմության՝ երբեմն միաձուլվելով միմյանց և շրջապատի հյուսվածքների հետ։ Միջնորմի ավշահանգույցների մեծացման հետևանքով կարող է առաջանալ դեմքի և պարանոցի այտուց, հևոց, բիտոնալ հազ և այլն։ Շնչական օրգաններում կարող է զարգանալ բրոնխիտ, թոքաբորբ, շճաարյունային պլևրիտ և այլն։

Հիվանդության վերջնական շրջանում, բացի արտահայտված տոքսիկոզից և բարձր ջերմությունից, առաջանում Են նաև հեմոռագիկ երևույթներ՝ արյունահոսություն քթից, ստամոքսաաղիքային տրակտից, կարող է դիտվել նաև արյունամիզություն։ Սրտի սահմանները մեծանում են, տոները լինում են խլացած, գագաթում լսվում է սիստոլային աղմուկ, երբեմն՝ գալոպի ռիթմ։ Հիվանդներն ուժեղ արտահայտված ինտոքսիկացիայի հետևանքով խիստ հյուծված են։

Հիվանդության սկզբնական շրջանում հաճախ դիտվում է լեյկոցիտոզ՝ նեյտրոֆիլային ձախ թեքումով և պրոմիելոցիտների առկայությամբ։ Շատանում են բազոֆիլները (առաջանում է «էոզինաբազոֆիլային զուգակցում») Երբեմն զարգանում է հիպերթրոմբոցիտոզ։ Կարմիր արյունը սկզբնական շրջանում կարող է չտուժել, սակայն ավելի ուշ շրջանում զարգանում են խիստ արտահայտված սակավարյունություն և թրոմբոցիտոպենիա։ Կրտսեր տարիքի երեխաների մոտ այդ երևույթները կարող են ավելի շուտ զարգանալ։ ԷՆԱ-ն հիվանդության սկզբնական շրջանում մեծ մասամբ լինում է նորմալ կամ թեթևակի արագացած։ Լեյկեմիկ պրոցեսի ծավալմանը զուգընթաց ավելանում է լեյկոցիտների ընդհանուր քանակը։ Քրոնիկական միելոլեյկոզի լեյկոպենիկ ձևը երեխաների մոտ հազվադեպ է հանդիպում։

Հիվանդագին երևույթների ծավալման շրջանում սակավարյունությունն ուժեղանում է, հասուն գրանուլոցիտների քանակը զգալի պակասում է և ավելանում են չդիֆերենցված, անհաս տարրերը՝ պրոմիելոցիտները, միելոցիտները և մետամիելոցիտները։ Ավելի արտահայտված են թրոմբոցիտոպենիան, լիմֆոպենիան։ Էրիթրոցիտների նստեցման արագությունը մեծանում է։

Ոսկրածուծի քսուքում դիտվում է ոչ հասուն, չտարբերակված գրանուլոցիտների (պրոմիելոցիտներ, միելոցիտներ) գերաճ։ Արյան կարմիր ծիլն ընկճվում է, մեգակարիոցիտների քանակը՝ պակասում։

Ախտաբանություն

Քանի որ արյունը օրգանիզմի հիմնական տրանսպորտային համակարգն է և արյունաստեղծ բջիջները նորմայում են գտնվում ոչ միայն ոսկրածուծում, լիմֆատիկ հանգույցներում և փայծաղում, այլ նաև ծայրամասային արյան մեջ, ուռուցքային կազմափոխված բջիջներն էլ են պահպանում իրենց նախորդողներին բնորոշ տեղաշարժվելու ունակությունը՝ տարածվելով ամբողջ օրգանիզմով։

Լեյկոզների այս յուրահատուկ առանձնահատկությունը բերում է նրան, որ կլինիկական և անատոմիական պատկերը ի սկզբանե ստեղծում է սիստեմային ախտահարման պատկեր։

Ներկայունս, բազմաթիվ հետազոտությունների արդյունքում ապացուցված է, որ ամբողջ ուռուցքային զանգվածը մեկ մուտացիայի ենթարկված բջջի սերունդ է, այսինքն ապացուցված է լեյկոզների և, առհասարակ, բոլոր ուռուցքների կլոնային բնույթը։

Բոլոր չարորակ ուռուցքները, այդ թվում լեյկոզները, իրենց աճի, զարգացման ընթացքում կրում են մի շարք անվերադարձ փոփոխություններ, որոնք կապ չունեն ոչ ուռուցքի աճի արագության, ոչ էլ նրա մեծության հետ։ Ուռուցքային պրոգրեսիան կարող է լինել ինչպես ակնհայտ, այնպես էլ անախտանշան (ծածկընթաց) ուռուցքներում։ Ուռուցքի կլինիկական դրսևորումը կարող է լինել ուռուցքային պրոգրեսիայի ցանկացած շրջանում։

Լեյկոզները կարող են հաջորդաբար անցնել ուռուցքային պրոգրեսիայի տարբեր փուլերը, բայց երբեմն հիվանդությունը սկսվում է վերջնական փուլին բնորոշ նշաններով՝ նորմալ արյունաստեղծ բողբոջների ընկճվածությամբ, տարբեր օրգաններում բլաստ բջիջներից կազմված ուռուցքային կուտակումներով (ներսփռումով), տարվող բուժման նկատմամբ կայունությամբ։

Լեյկոզները իրենց զարգացման մեջ անցնում են երկու շրջան՝ մոնոկլոնալ՝ բարորակ և պոլիկլոնալ՝ չարորակ։ Անցումը մեկ շրջանից մյուսին միևնույն հաճախականությամբ և նույն ժամանակաշրջանում տեղի չի ունենում։ Արյան ուռուցքների չարորակ և բարորակ ստորաբաժանման չափորոշիչն է հանդիսանում ուռուցքային պրոգրեսիայի առկայությունը կամ բացակայությունը։ Չարորակ ուռուցքներին բնորոշ է կլինիկական բազմազանությունը, իսկ բարորակ ուռուցքներին՝ միալար ընթացքը։

Առաջին շրջանում լեյկոզի առաջացումը սկսվում է արյունաստեղծ համակարգի ցողունային բջջի մուտացիայից, որի հետևանքով բջիջը սկսվում է արագ բազմանալ և տալ նոր սերունդ՝ կլոն։ Այս շրջանում ուռուցքը բաղկացած է պոլիմորֆիզմից և ատիպիզմից զուրկ բջիջներից, որոնք դեռևս պահպանում են իրենց տարբերակվելու ունակությունը։ Օրգաններում, հյուսվածքներում չկան մետաստազներ։

Առաջնայւին լեյկոզային կլոնը որոշ ժամանակ գոյակցում է նորմալ կլոնի հետ, սակայն գերազանցելով աճի արագությունը աստիճանաբար սկսում է դուրս մղել նորմալ կլոնը։ Մուտացիայի ենթարկված բջիջի սերունդը բջջի գենոմի անկայունության հետևանքով ենթակա է կրկնակի մուտացիաների, որի հետևանքով ի հայտ են գալիս նոր ենթակլոններ, ուռուցքը թևակոխում է իր զարգացման երկրորդ շրջանը։ Այս շրջանւմ ուռուցքը զարգանում է ուռուցքային պրոգրեսիայի օրենքներով։

Ապոպտոզ

Լեյկոզների ախտածնության մեջ մեծ դեր է տրվում ապոպտոզի ընթացքին։ Ապոպտոզը բջջի ժառանգական ծրագրավորված մահն է։ Ապոպտոզի խնդիրն է ազատվել ծերացած բջիջներից կամ բջիջների ավելցուկից, նաև այն բջիջներից, որոնց ժառանգական նյութը վնասված է կամ խանգարված է տարբերակումը։

Ներկայումս հայտնի են բազմաթիվ գեներ, որոնք կանոնակարգում են ապոպտոզի մեխանիզմը։

Գոյություն ունի գեների մի համակարգ, որը դրդում է ապոպտոզը և մի համակարգ էլ, որը արգելակում է այն։ Օրինակ, նորմալ p53 գենը ապահովում է իոնացնող ճառագայթներից, ցիտոստատիկներից վնասված բջիջների ապոպտոզը, իսկ մուտացիայի ենթարկված գենը չի կարողանում իրականացնել այն։ Հակառակ ազդեցությամբ օժտված bcl-2 գենը ընկճում է ապոպտոզի գործընթացը։

Նույնատիպ ազդեցությամբ է օժտված BCL/ABL քիմերային գենը, որը առաջանում է քրոնիկ միելոլեյկոզի ժամանակ 9 և 22 քրոմոսոմների փոխադարձ տեղափոխման արդյունքում։

Ուռուցքային բջիջները այս հիվանդության ժամանակ հազվագյուտ են կիսվում, բայց երկար են ապրում, դրանով ապահովելով իրենց քանակական գերակշռությունը նորմալ արյունաստեղծ բջիջների նկատմամբ։

Հակաուռուցքային իմունիտետի խանգարումներ

Լեյկոզների ախտաբանության հաջորդ մեխանիզմը դա հակաուռուցքային իմունիտետի խանգարումներն են։ Հայտնի է, որ օրգանիզմում մշտապես տեղի է ունենում բջիջների մուտացիա, սակայն մուտացիայի ենթարկված բջիջները իմուն համակարգի կողմից ճանաչվում են որպես օտար և ոչնչացվում են։ Լեյկոզների դեպքում իմուն համակարգը խանգարված է և մուտացիայի ենթարկված բջիջները չեն ոչնչացվում։

Բացի դրանից, իմուն համակարգի խանգարումները նպաստում են ինֆեկցիոն և աուտոիմուն բարդությունների առաջացմանը։

Արագ բազմացող կլոնը ընկճում է ոսկրածուծում էրիթրոցիտար և մեգակարիոցիտար ծիլերը, ինչը բերում է կարևորագույն կլինիկական համախտանիշների՝ սակավարյունային և արյունահոսական երևույթների առաջացմանը, չնայած պետք է նշել, որ ոսկրածուծում ուռուցքի ծավալի և նորմալ բողբոջների ճնշվածության միջև չկա ուղիղ համեմատական կապ։ Հավանական է գոյություն ունեն ոսկրածուծի նորմալ ծիլերի ընկճման ևս այլ մեխանիզմներ։

Նորմայում քրոմոսոմային ինքնաբուխ վնասվածքները վերականգնման են ենթարկվում էնդո և էկզոնուկլեազների շնորհիվ, սակայն քիմիական, իոնացնող ճառագայթներից առաջացած քրոմոսոմային վնասվածքները բազմաթիվ անգամ գերակշռում են ինքնաբուխ առաջացած վնասվածքներին և վերականգնման մեխանիզմը այդպիսի դեպքերում դառնում է անբավարար և նպաստում է ուռուցքների զարգացմանը։

Ախտածագումը

Իոնացնող ճառագայթների դերը քրոնիկական միելոլեյկոզների, լիմֆոսարկոմաների և միելոմային հիվանդության հաճախականության բարձրացման գործում ապացուցված է Հիրոսիմայում և Նագասակիում ատոմային ռումբի պայթյունի, Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարի, ինչպես նաև բուժական նպատակներով օգտագործվող իոնացնող ճառագայթների հետևանքների ուսումնասիրություններից հետո։ Միանվագ մինիմալ դոզան, որը բերում է լեյկոզների հաճախականության կրկնապատկմանը կազմում է 20 – 40 ռադ։

Լեյկոզածնության մեջ որոշակի դեր են խաղում քիմիական մուտագենները, որոնցից առաջնահերթ դերը պատկանում է բենզոլին և արոմատիկ ածխաջրատներին։ Բենզոլը լայնորեն օգտագործվում է արդյունաբերության մեջ։ Բենզոլի քրոնիկական ազդեցությունը իր տեղն ունի նաև երկարատև ծխողների մոտ։ Օրական 40 սիգարետ և ավելի ծխողների մոտ հայտնաբերված են տարբեր քրոմոսոմային անոմալիաներ՝ 16-րդ քրոմոսոմի ինվերսիա, 8-րդ քրոմոսոմի տրիսոմիա և այլն։ Ծխողները օրական 2 մգ բենզոլ են ներշնչում։ Տարեկան 20 և ավելի տուփ ծխողների մոտ սուր միելոբլաստ լեյկոզով հիվանդացության վտանգը 3-4 անգամ գերակշռում է հսկիչ խմբի հետ համեմատած։

Ծխախոտի ծուխը պարունակում է ոչ միայն բենզոլ, այլ նաև ուրետան, նիտրոզամիններ, ռադիոակտիվ բաղկացուցիչներ։ Քիմիական մուտագեններ են համարվում նաև պեստիցիդները, ինսեկտիցիդները, նավթամթերքները։

Լեյկոզածին հատկությամբ օժտված են նաև ցիտոստատիկ դեղամիջոցները՝ մուստարգենը, ցիկլոֆոսֆանը, լեյկերանը, ազատիոպրինը, մետոտրեքսատը, էտոպոզիդը և այլն։ Հոջկինի լիմֆոմայով հիվանդների մոտ, որոնք միաժամանակ ստացել են մուստարգեն և ճառագայթում, խթանված լեյկոզները 100 անգամ ավելի հաճախ են հանդիպում, քան այն խմբում, որտեղ մուստարգենը և ճառագայթումը կիրառվել են մեկ ամիս ընդմիջումով։

Լեյկոզների առաջացման մեջ վիրուսների դերը ապապցուցված է խոշոր եղջերավոր անասունների, թռչունների, մկների, առնետների մոտ։

Մարդկանց մոտ ներկայումս Էպշտեյն - Բարի վիրուսը համարում են Բերկիտի լիմֆոմայի առաջացման պատճառ, իսկ HTLV (անգլ.՝ human T – cell limphotropik virus)՝ T-բջջային լեյկոզ (լիմֆոմայի)։ Վերջիններս հիմնականում հանդիպում են Ճապոնիայում և Կարիբյան ծովի շրջանում։

Հաստատված է, որ ռետրովիրուսների գենոմում կան որոշ առանձնահատուկ գեներ, որոնք նորմալ արյունաստեղծ բջիջները վերածում են լեյկոզայինների։ Մարդկանց նորմալ բջիջների որոշ գեներ, որոնք կատարում են կենսական կարևոր ֆունկցիաներ, նման են վիրուսների գեներին և վիրուսների հետ փոխազդեցության մեջ մտնելուց հետո դառնում են օնկոգեն, որոնցում տեղի են ունենում կետավոր մուտացիաներ, քրոմոսոմային խաթարումներ, նրանց անվանում են պրոտոօնկոգեններ։ Վերջիններս ինչ–ինչ պատճառներից ակտիվանում են և բջիջին են թելադրում իրենց կամքը, խաթարելով բազմացման և տարբերակման գործընթացները։

Ակնհայտ է գենետիկ վնասվածքների, գենետիկ նախատրամադրվածության նպաստավոր դերը լեյկոզների առաջացման գործում։ Դաունի հիվանդությամբ տառապող անձինք (21–րդ քրոմոսոմի մուտացիա) սուր միելոբլաստ լեյկոզվով 20 անգամ ավելի հաճախ են հիվանդանում, քան առողջները։ Իմուն համակարգի ժառանգական խանգարումների ժամանակ բարձր է լիմֆոպրոլիֆերատիվ հիվանդությունների հաճախականությունը։ Քրոնիկական լիմֆոլեյկոզը և լիմֆոցիտոմաները հազվադեպ են հանդիպում թուրք էթնիկ խմբերի մոտ, հաճախ են հանդիպում արևելաեվրոպական հրեաների մոտ։ Ժառանգական նեյտրոպենիաները նախատրամադրում են սուր միելոբլաստ լեյկոզների և քրոնիկական միելոլեյկոզների առաջացմանը։

Դասակարգում

Լեյկոզների դասակարգման հիմքում ընկած է ուռուցքային բջիջների ձևաբանական, բջջաքիմիական, հյուսվածքաքիմիական առանձնահատկությունները։

Սուր լեյկոզների դեպքում ուռուցքային սուբստրարի բջիջները ներկայացված են բլաստ բջիջներով, որոնք կորցրել են իրենց հետագատարբերակվելու հատկությունը։ Բլաստ բջիջների բջջաձևաբանական, բջջաքիմիական առանձնահատկություններից ելնելով սուր լեյկոզները բաժանվում են սուր լիմֆոբլաստային և ոչ լիմֆոբլաստային լեյկոզների։

Քրոնիկական լեյկոզներին պատկանում են այն ձևերը, որոնց ժամանակ ուռուցքի ախտաձևաբանական սուբստրարը կազմված է համեմատաբար հասուն, տարբերակման որոշակի մակարդակի հասած բջիջներից։ Քրոնիկական լեյկոզները բաժանվում են լիմֆոպրոլիֆերատիվ և միելոպրոլիֆերատիվ ձևերի՝ կախված թե ոսկրածուծի որ բողբոջն է ընդգրկված։

Քրոնիկական միելոպրոլիֆերատիվ հիվանդությունների շարքին պատկանում են՝

1. Քրոնիկական միելոլեյկոզը
2. Օստեոմիելոսկլերոզ և միելոֆիբրոզ
3. Քրոնիկական մեգակարիոցիտար լեյկոզը
4. Էրիթրեմիան

Քրոնիկական լիմֆոպրոլիֆերատիվ հիվանդությունների շարքին պատկանում են՝

1. Քրոնիկական լիմֆոլեյկոզ
2. Թարթչաբջջային լեյկոզ
3. Միելոմային հիվանդություն
4. Վալդենստրեմի մակրոգլոբուլինեմիա
5. Հոջկինի լիմֆոմա
6. Ոչ Հոջկինյան լիմֆոմաներ։

Ոչ Հոջկինյան լիմֆոմաների առաջացման պաթոգենեզում կարևոր դեր է հատկացվում բջջային և հումորալ իմմունիտետի ընկճմանը։

Իմմունոդեֆիցիտով անձանց մոտ լիմֆոմաների հաճախականությունը 10000 անգամ գերակշռում է ընդհանուր պոպուլյացիայում։

Էպիդեմիոլոգիական ուսումնասիրությունները թույլ են տալիս ենթադրել հնարավոր վիրուսային ծագումը որոշ տիպի լիմֆոմաների։ Առավել վառ ապացույց է հանդիսանում Էպշտեյն-Բարրի վիրուսի և Բերկիտի լիմֆոմայի միջև նկատվող կապը։

Այսպիսով, լիմֆոմայով հիվանդ անձանց մոտ 95% մոտ ապացուցված է Էպշտեյն-Բարրի վիրուսը (EBV):

Վիրուսների ազդեցությամբ T և B-բջիջներում առաջանում են քրոմոսոմային տրանսլոկացիաներ և դիտվում է ուռուցքային աճ։ B-բջջային լիմֆոմաների դեպքում տիպիկ է + (8:14) տրանսլոկացիան, T-լիմֆոմաներին ավելի բնորոշ են +(10:14)+(11:14), +(14:14) և խոշորբջջային Ki-լիմֆոմային -+(2:5): Գրականության մեջ դիտարկվում են ընտանեկան հիվանդության դեպքեր։

Սովորաբար լիմֆոմաները առանձնանում են դիֆուզ աճով, պրոլիֆերացիայի բարձր պոտենցիալով, արագ պրոլիֆերացիայով և դիսսեմինացիայով, որի հետևանքով տեղի է ունենում ոսկրածուծի և կենտրոնական նյարդային համակարգի ախտահարում։

Մորֆոլոգիական դասակարգում

Գոյություն ունի շուրջ 10 մորֆոլոգիական դասակարգում, որոնք պարբերաբար փոփոխվում են և կատարելագործվում։ Ներկայումս, հաշվի

առնելով այն հանգամանքը, որ ոչհոջկինյան լիմֆոմաները ուռուցքներ են, որոնք ախտահարում են իմմունային համակարգը, առաջացել է այս նորագոյացությունների բաժանումը T և B-լիմֆոմաների։

B-լիմֆոցիտների հիմնական ֆունկցիան նրանց ունակությունն է սինթեզել իմմունոգլոբուլիններ։ B-լիմֆոցիտների առաջացումը տեղի է ունենում ոսկրածուծում, այնուհետև այստեղից միգրացիա է տեղի ունենում դեպի պերիֆերիկ լիմֆոիդ հյուսվածք, հիմնականում հաստ աղու պեյերյան բծեր։

T-լիմֆոցիտները ոսկրածուծից տեղափոխվում են ուրցագեղձ և այնտեղ հասունանում են։

Կլինիկական ախտանիշներ

Կլինիկական ախտանիշների ի հայտ գալու և դրսևորման մեջ մեծ նշանակություն ունի ուռուցքի սկզբնական լոկալիզացիան։ 50% դեպքերում ուռուցքի առաջնակի օջախը զարգանում է որովայնի խոռոչի լիմֆատիկ հանգույցներում, միջնորմում և պերիֆերիկ ավշահանգույցներում։ Մնացած դեպքերում ուռուցքը ունենում է էքստրանոդալ տեղակայում և ախտահարում է ստամոքս-աղիքային տրակտը, նշիկները, փափուկ հյուսվածքները, մաշկը, ոսկրերը և այլն։

Որովայնի խոռոչի լիմֆատիկ հանգույցների ախտահարման 2 տարբերակ են առանձնանում՝ մեզենտերիալ ավշահանգույցների և հետորովայնային հանգույցների ախտահարումով։ Հաճախ օջախը լոկալիզացվում է իլեոցեկալ հատվածում։

Հիվանդությունը երկար ժամանակ կարող է ասիմպտոմ լինել։ Կարող են դիտվել հազվադեպ ոչ ինտենսիվ ցավեր որովայնի շրջանում, նիհարում, սրտխառնոց, փսխում, ախորժակի կորուստ։ Այնուհետև ցավերը ավելի ինտենսիվ են դառնում, մեծանում է որովայնի չափսերը՝ ասցիտի հաշվին, ավելանում է քաշի կորուստը։ Երբեմն մեծանում են լյարդի և փայծախի չափերը։

Պալպացիայի ժամանակ շոշափվում է խորդուբորդ մակերեսով ուռուցքային զանգված։

Հնարավոր են մետեորիզմ, փորկապություն, որը առաջանում է աղիքային անանցանելիության հետևանքով։

Հետորովայնամզային ավշահանգույցները ավելի հազվադեպ են ախտահարվում։ Այս դեպքում անհրաժեշտ է ուռուցքը դիֆերենցել նեյրոբլաստոմայի և ռաբդոմիոսարկոմայի հետ։

2-րդ տեղում՝ ըստ հաճախականության, գտնվում են միջնորմի և ուրցագեղձի առաջնային ախտահարումը։ Այս դեպքում հիվանդությունը կրկին ունենում է երկարատև ասիմպտոմ ընթացք և հաճախ հայտնաբերվում է պրոֆիլակտիկ հետազոտման դեպքում։

Այնուամենայնիվ, հիվանդների մեծ մասը դիմում են բժշկի, գանգատվելով շնչառական անբավարարությունից, կրծքավանդակում առկա ճնշվածության զգացումից։ Արագ զարգանում էհազը, շնչարգելությունը, դժվարացած շնչառությունը։ Կրծքավանդակի առաջնային պատին արտահայտվում է երակային ցանցը։ Զարգանում է "սիներակի սինդրոմ", որը արտահայտվում է դեմքի և պարանոցի այտուցով, ցիանոզով։ Այս սինդրոմը հանդիպում է հիվանդների մոտ 73% մոտ։

Թոքամզի ախտահարումը նկատվում է հիվանդների 2/3 մոտ, զարգանում է պլևրիտ, որը հիմնականում լինում է միակողմանի։ Պլևրալ ֆունկցիայի արդյունքում ստացված հեղուկը պարտադիր պետք է ենթարկվի ցիտոլոգիական և իմմունոլոգիական քննության։

Միջնորմի ախտահարումը հիմնականում լինում է T-լիմֆոցիտներով։ Այս տարբերակի ժամանակ հաճախ ախտահարվում են գլխուղեղը և ողնուղեղը։ Այս լիմֆոմաները արագ են ենթարկվում բուժմանը, սակայն բջիջների բարձր պրոլիֆերատիվ ակտիվության հետևանքով արագ զարգանում է հիվանդության ռեցիդիվ։

Ախտահարված պերիֆերիկ լիմֆատիկ գեղձերը պունկցիայի ժամանակ լինում են կարծր, անցավ, չեն միաձուլվում հարակից հյուսվածքների հետ, հաճախ առաջացնում են կոնգլոմերատներ։

Հիվանդության IV ստադիայում ոչ հոջկինյան լիմֆոմաները ախտահարում են ոսկրածուծը (25%) կամ կենտրոնական նյարդային համակարգը։ Այս դեպքում լիմֆոման առաջացնում է լեյկեմիզացիա և բուժումը տարվում է համաձայն լեյկոզների բուժման սխեմաների։

Դիագնոստիկա

1. Ֆիզիկալ զննում
2. Արյան կլինիկական անալիզ
3. Արյան բիոքիմ.քննություն +LDH
4. Կրծքավանդակի Rh-գրաֆիա 2 պրոեկցիայով
5. Որովայնի խոռոչի օրգանների ԳՅՀ
6. Ոսկրածուծի պունկցիա կամ (և) տրեպանոբիոպսիա
7. Ողնուղեղային պունկցիա
8. Ցիտոլոգիական քննություն
9. Իմմունոլոգիական քննություն
10. Ցիտոգենետիկ քննություն
11. Հիստոլոգիական քննություն (բիոպսիայի արդյունքում ստացված նյութի հյուսվածքաբանական քննություն+իմունոհիստոքիմիա)

• Հարցեր բժիշկներին - Անվճար բժշկական խորհրդատվություն
• ՀՀ ԱՆ Հանրապետական Գիտաբժշկական Գրադարան