Ռյազան

Ռյազան
Բնակավայր
	Ռյազան
	ռուս.՝ Рязань
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Ռուսաստան
Հիմնադրված է	1095 թ.
Առաջին հիշատակում	1301
Մակերես	224 կմ²
ԲԾՄ	130 մետր
Բնակչություն	▼523 203 մարդ (հունվարի 1, 2023)
Ժամային գոտի	UTC+3
Հեռախոսային կոդ	4912
Փոստային դասիչ	390000–390048
Պաշտոնական կայք	admrzn.ru
	Ռյազան (Ռուսաստան)
	Ռյազան (Ռուսաստան)
	Ռյազան Վիքիպահեստում

Ռյազան (ռուս.՝ Ряза́ньարտասանությունը (օգնություն • ինֆո)) (մինչև 1778 թվականը՝ Պերեյասլավլ Ռյազանսկի (Переясла́вль-Ряза́нский), քաղաք Ռուսաստանի Դաշնությունում։ Նույնանուն մարզի և համայնքային շրջանի վարչական կենտրոնն է^[1]։ Մտնում է Ռուսաստանի երեսուն խոշորագույն քաղաքների ցանկի մեջ։

2019 թվականի տվյալներով Ռյազանի բնակչության թվաքանակը եղել է 539 789։ Զբաղեցնում է 224 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Գտնվում է Արևելաեվրոպական հարթավայրի կենտրոնական հատվածում, Օկա գետի աջ ափին, ՌԴ մայրաքաղաք Մոսկվայից 180 կիլոմետր դեպի հարավ-արևելք, ծովի մակերևույթից 130 մետր բարձրության վրա։ Մարզային նշանակության քաղաք է, գիտական, ռազմական, արդյունաբերական խոշոր կենտրոն։ Ունի երկուական օդանավակայան, երկաթուղային կայարան, ավտոբուսային կայան, գետային նավահանգիստ (ի դեպ, այդ նավահանգիստները նրան կապում են Ատլանտյան ու Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսների և Կասպից ծովի ավազանների հետ)։

Օկա գետի հոսանքով 50 կիլոմետր ցած նավարկելով՝ կարելի է հասնել «Հին Ռյազան» պատմա-երկրագիտական թանգարան-արգելոցին. միջին դարերում այստեղ է գտնվել Ռյազանի մեծ իշխանության մայրաքաղաքը։

Սլավոնական ցեղերը Ռյազանի ներկայիս տարածքում բնակություն են հաստատել մոտավորապես վեցերորդ դարում^[2]։

Անվանի անձինք խմբագրել

Արվեստագետներ խմբագրել

Ալեքսանդր Ալեքսանդրով (1883–1946) - կոմպոզիտոր
Էրաստ Գարին (1902–1980) - դերասան
Անդրեյ Միրոնով (ծնվ. 1975) - նկարիչ
Կոնստանտին Պաուստովսկի (1892–1968) - գրող
Յակով Պոլոնսկի (1819–1898) - գրող
Միխայիլ Սալտիկով-Շչեդրին (1826–1889) - գրող
Ալեքսանդր Սոլժենիցին (1918–2008) - գրող, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր
Սերգեյ Եսենին (1895–1925) - բանաստեղծ
Սեմյոն Ժիվագո (1807–1863) -նկարիչ

Գիտնականներ խմբագրել

Անդրեյ Արխանգելսկի (1879–1940) - երկրաբան
Անդրեյ Մարկով (1856–1922) - մաթեմատիկոս
Իվան Միչուրին (1855–1935) - բուսաբան
Սերգեյ Նեպոբեդիմի (1921–2014) - հրթիռային զինատեսակների գյուտարար
Իվան Պավլով (1849–1936) - նյարդակենսաբան, Նոբելյան մրցանակի ռուս առաջին դափնեկիրը
Կոնստանտին Ցիոլկովսկի (1857–1935) - ինժեներ

Այլք խմբագրել

Դմիտրի Անդրեյկին (ծնվ. 1990) - շախմատիստ, գրոսմայստեր
Ռոման Պուտին (ծնվ. 1977) - բիզնեսմեն

Քույր քաղաքներ խմբագրել

Գործընկեր քաղաքներ խմբագրել

Կլիմա խմբագրել

Ըստ Köppen climate classification-ի դասակարգման՝ Ռյազանի կլիման խոնավ մայրցամաքային է (Dfb)^[6]: Գրանցված ամենաբարձր ջերմաստիճանը եղել է 2010 թվականի օգոստոսին՝ 39.5 C, ամենացածրը՝ −40.9 °C (−41.6 °F) 1940 թվականի հունվարին^[7]։

Ռյազանի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	6.3 (43.3)	7.8 (46)	17.8 (64)	29.0 (84.2)	33.5 (92.3)	36.7 (98.1)	38.9 (102)	39.5 (103.1)	33.0 (91.4)	24.2 (75.6)	15.8 (60.4)	8.9 (48)	39.5 (103.1)
Միջին բարձր °C (°F)	−4.6 (23.7)	−4.4 (24.1)	1.5 (34.7)	11.8 (53.2)	19.9 (67.8)	23.2 (73.8)	25.1 (77.2)	23.3 (73.9)	16.9 (62.4)	9.2 (48.6)	0.7 (33.3)	−3.5 (25.7)	9.9 (49.8)
Միջին օրական °C (°F)	−7.5 (18.5)	−7.9 (17.8)	−2.4 (27.7)	6.6 (43.9)	13.5 (56.3)	17.2 (63)	19.2 (66.6)	17.3 (63.1)	11.6 (52.9)	5.4 (41.7)	−1.8 (28.8)	−6.2 (20.8)	5.4 (41.7)
Միջին ցածր °C (°F)	−10.5 (13.1)	−11.2 (11.8)	−5.6 (21.9)	2.4 (36.3)	8.1 (46.6)	12.0 (53.6)	14.1 (57.4)	12.4 (54.3)	7.6 (45.7)	2.4 (36.3)	−4.0 (24.8)	−9.0 (15.8)	1.6 (34.9)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	−40.9 (−41.6)	−34.8 (−30.6)	−28.6 (−19.5)	−18.6 (−1.5)	−5.0 (23)	−1.8 (28.8)	3.5 (38.3)	0.4 (32.7)	−7.3 (18.9)	−14.7 (5.5)	−24.5 (−12.1)	−39.7 (−39.5)	−40.9 (−41.6)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	42 (1.65)	36 (1.42)	28 (1.1)	40 (1.57)	37 (1.46)	73 (2.87)	88 (3.46)	62 (2.44)	54 (2.13)	66 (2.6)	49 (1.93)	46 (1.81)	621 (24.45)
Միջ. անձրևոտ օրեր	4	4	5	11	13	15	14	13	14	15	11	5	124
Միջ. ձնառատ օրեր	23	20	13	4	1	0	0	0	0.4	4	14	22	101
% խոնավություն	85	82	76	67	61	70	72	74	77	82	86	85	76
աղբյուր: Pogoda.ru.net^[7]