Հարություն Սուրխաթյան

Նրա ծննդավայրը՝ Ղրիմի Հին Ղրիմ քաղաքը, ուներ իր երկրորդ, առավել հնավանդ անունը՝ Սուրխաթ, որից էլ գրականագետը ստեղծել է իր գրական անունը՝ Սուրխաթյան։

Ծնվել է 1882 թվականի մայիսի 5-ին (նոր տոմարով՝ մայիսի 17-ին), Ղրիմի Հին Ղրիմ (Սուրխաթ)քաղաքում։ Ինը տարեկան հասակում կորցրել է հորը և սկսել աշխատել ծխախոտի պլանտացիայում։ Չնայած նյութական ծանր պայմաններին, նրան, այնուամենայնիվ, հաջողվել է ավարտել տեղի ծխական դպրոցը։ 1895 թվականին, տասներեքամյա Հարությունը մեկնում է Մելիտոպոլ և աշխատում որպես խանութի աշակերտ։ Այստեղից նա գնում է Կամենսկոյե և դարձյալ կատարում նույն ծանր աշխատանքը, որի պատճառով նա ստանում է թոքախտ հիվանդությունը։ Հետո մեկնում է Թիֆլիս և իր ազգականի՝ Քրիստափոր Կարա-Մուրզայի օգնությամբ աշխատանքի մտնում տեղի երգչախմբում։ Այստեղ նրա հիվանդությունը սաստկանում է, և ստիպված էլինում թողնել աշխատանքը, 1900 թվականին մեկնել Աշխաբադ և ուսուցչություն անել տեղի հայկական դպրոցում։ այստեղ չի կարողանում մնալ և նորից վերադառնում է Ղրիմ։ Հեռակա քննություններ է հանձնում և ավարտում Նոր Նախիջևանի հոգևոր սեմինարիան։ 1907 թվականին, կնոջ՝ Եկատերինա Մարտինովնայի հետ մեկնում է Խարկով, ընդունվում տեղի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը, սակայն դարձյալ առողջական վիճակի պատճառով չի կարողանում ավարտել այն։ 1910 թվականից մշտական բնակություն է հաստատում Թիֆլիսում։ Այստեղ նա սկսում է դասավանդել տեղի գիմնազիայում և Հովնանյան դպրոցում։ 1918 թվականից աշխատակցում է «Պահակ» և «Կարմիր ծիլեր» բոլշևիկյան թերթերին։ Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո աշխատում է որպես Հայաստանի դիվանագիտական ներկայացուցիչը Վրաստանում, Արտասահմանի հետ մշակութային կապի Անդրկովկասյան կոմիտեի նախագահ։ Վրաստանի լուսավորության կոմիսարիատը լիազորում է նրան վերահսկելու հայկական նոր ուղղագրության անխախտ կիրառումը Վրաստանի դպրոցներում և տեխնիկումներում։ Սուրխաթյանը գրականության բազմաթիվ դասագրքերի հեղինակ է։ 1930-ական թվականներին հայկական միջնակարգ դպրոցներում պարապում էին այդ դասագրքերով։ Ըստ գրականագետի կնոջ՝ Եկատերինա Մարտինովնայի հավաստիացման, Սուրխաթյանը 1937 թվականին արդեն ավարտել էր բուհերի ու տեխնիկումների համար կազմած գրականության ձեռնարկը և «Սասունցի Դավթի» մասին մի ուսումնասիրություն։ Այդ երկու գործերի ձեռագրերը կորել են։ Սուրխաթյանը մահացել է 1938 թվականի ապրիլի 9-ին, Կարնակիում։

• Մելքոն աղայի սթորիան, Բաքու, 1903։
• Մելքոն աղայի վերջաբանությունը, Ս. Պետերբուրգ, Պուշկինյան տպարան, 1904, 18 էջ։
• Թարոսի վրա, Ս. Պետերբուրգ, Պուշկինյան տպարան, 1904, 16 էջ։
• Մեր մայրերն ու աղջիկները, Ս. Պետերբուրգ, 1905, 18 էջ։
• Հին հունական գրականություն,, Թիֆլիս, տպարան «Կարմիր աստղ»-ի, 1922, 253 էջ։
• Հայ գրականություն, հատոր 2, Երևան, 1926։
• Շիրվանզադեի 50-ամյա գրական գործունեության հոբելյանը. 1880-1930, Բաքու, տպարան 3-րդ ինտերնացիոնալ, 1930, 42 էջ։
• Հոմերոս. Շեքսպիր, Երևան, Պետհրատ, 1935, 583 էջ։
• Գրականության հարցեր, Երևան, Երևանի պետական համալսարանի հրատարակչություն, 1970։

• Լեոնիդ Անդրեև, Ստություն, Ս. Պետերբուրգ, 1906, 24 էջ։
• Լև Տոլստոյ, Խոստովանություն, Թիֆլիս, 1911, 133 էջ։

• Գրական տեղեկատու, Եր., 1981, 544 էջ։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հարություն Սուրխաթյան» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հարություն Սուրխաթյան» հոդվածին։