Հարավարևելյան Ասիա

Հարավարևելյան Ասիան (բենգալերեն՝ দক্ষিণ-পূর্ব%20এশিয়া দক্ষিণ-পূর্ব এশিয়া, չինարեն՝ 東南亞東南亞, թայերեն՝ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้, վիետնամերեն՝ Đông am Đông Nam Á), տարածաշրջան Ասիայում։

Աշխարհագրական դիրք խմբագրել

Հարավարևելյան Ասիան գտնվում է Հարավային Ասիայից արևելք և Արևելյան Ասիայից հարավ։ Հարավարևելյան Ասիան իր տարածքի մեծությամբ (4.5 միլիոն կմ քառ.) հավասար է Հարավային Ասիային։ Մայրցամաքային ենթատարածաշրջանի արևմտյան մասում Մյանման է՝ Յանգոն մայրաքաղաքով, Մյանմայից արևելք է գտնվում Թաիլանդը, նրան է պատկանում նաև Մալակկա թերակղզու նեղ մասը։ Թաիլանդին սահմանակից են հարավում Կամբոջան, հյուսիս-արևելքում՝ Լաոսը, որը տարածաշրջանի միակ ցամաքային (ծովափից զուրկ) երկիրը։ Հնդկաչին թերակղզու արևելյան ծովափնյա գոտում Վիետնամ պետությունն է։ Կղզային ենթատարածաշրջանի հարավում Ինդոնեզիա պետությունն է՝ ավելի քան 17 հազար կղզու վրա, իսկ հյուսիսում Ֆիլիպինները՝ 7 հազար կղզու վրա, այս երկու պետությունների միջև է Մալայզիա պետությունը, որն զբաղեցնում է Մալակա թերակղզու մի մասը և Բոռնեո կղզու հյուսիսային մասը, Սինգապուր քաղաք-պետությունը և Բրունեյ Դարուսալամ (Բրունեյ) պետությունը, Արևելյան Թիմորը, որն անկախացավ 2002 թվականին Ինդոնեզիայից և դարձավ ինքնիշխան պետություն Թիմոր Լեշթի անվանմամբ։

Ընդհանուր աշխարհագրական ակնարկ խմբագրել

Հարավարևելյան Ասիա տարածաշրջանը զբաղեցնում է Հարավային Ասիայի տարածաշրջանից արևելք ընկած թերակղզային տարածքները՝ Հնդկաչին թերակղզին և մի շարք կղզիներ ու կղզեխմբեր։ Դրանք են Փոքր Զոնդյան, Ֆիլիպինյան, Մոլուքյան կղզեխմբերը, Նոր Գվինեա կղզին։ Տարածաշրջանը միավորում է թվով 10 անկախ պետություններ։ Հարավարևելյան Ասիան ունի շատ հարմար աշխարհագրական դիրք։ Այստեղով են անցնում Հնդկական և Խաղաղ օվկիանոսների ավազանները և դրանցում գտնվող երկրները միացնող կարևոր ծովային ճանապարհները։

Զարգացման բնական նախադրյալներ խմբագրել

Հարավարևելյան Ասիա տարածաշրջանը բարձրաբերձ լեռների, ընդարձակ ծովափնյա հարթավայրերի, լեռնային հովիտների շրջան է։ Լեռնակազմական երևույթները այժմ էլ շարունակվում են, որի վկան են գործող հրաբուխները, հաճախակի կրկնվող երկրաշարժերը, ցունամիները։ Գտնվում է արևադարձային կլիմայական գոտում, ուստի և եղանակները ամբողջ տարին խոնավ են ու տաք, առատ տեղումներով։ Միայն ծովից հեռու ներքին շրջաններում երբեմն լինում են չորային եղանակներ։ Հարթավայրային շրջանները ծածկված են ալյուվիալ, բերրի հողերով։

Պետություններ խմբագրել

Պետություն	Տարածք (կմ²)	Բնակչություն	Բնակչության խտություն (1 կմ² հաշվով)	ՀՆԱ USD (2020)^[1]	ՀՆԱ (ԳՀ) մեկ շնչի հաշվով, Int$ (2020)^[1]	ՄՆԶԻ (2018 թ.)	Մայրաքաղաք
Բրունեյ	5,765^[2]	437,479	74	12,455,000,000	$85,011	0.845	Բանդար Սերի Բեգավան
Կամբոջա	181,035^[3]	16,718,965	90	26,730,000,000	$5,044	0.581	Պնոմպեն
Արևելյան Թիմոր	14,874^[4]	1,267,974	85	2,938,000,000	$5,321	0.626	Դիլի
Ինդոնեզիա	1,904,569^[5]	267,670,543	141	1,111,713,000,000	$14,841	0.707	Ջակարտա
Լաոս	236,800^[6]	7,061,507	30	19,127,000,000	$8,684	0.604	Վիետնամ
Մալայզիա	329,847^[7]	31,528,033	96	365,303,000,000	$34,567	0.804	Կուալա Լումպուր
Մյանմա	676,578^[8]	53,708,320	79	65,994,000,000	$7,220	0.578	Նեյպիդո
Ֆիլիպիններ	300,000^[9]	106,651,394	356	356,814,000,000	$10,094	0.712	Մանիլա
Սինգապուր	719.2^[10]	5,757,499	8 005	362,818,000,000	$105,689	0.935	Սինգապուր
Թաիլանդ	513,120^[11]	69,428,453	135	529,177,000,000	$21,361	0.765	Բանգկոկ
Վիետնամ	331,210^[12]	95,545,962	288	261,637,000,000	$8,677	0.693	Հանոյ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 «World Economic Outlook Database, October 2019». IMF.org. International Monetary Fund. 2019 թ․ հոկտեմբերի 15. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Brunei — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Cambodia — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Timor-Leste — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Indonesia — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Laos — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Malaysia — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Burma — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Philippines — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Singapore — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Thailand — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ «East Asia/Southeast Asia :: Vietnam — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

[GDP_IMF-1] 1,0 ^1,1 «World Economic Outlook Database, October 2019». IMF.org. International Monetary Fund. 2019 թ․ հոկտեմբերի 15. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.

[CIAGov-BN-2] «East Asia/Southeast Asia :: Brunei — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIAGov-KH-3] «East Asia/Southeast Asia :: Cambodia — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIAGov-TL-4] «East Asia/Southeast Asia :: Timor-Leste — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIAGov-ID-5] «East Asia/Southeast Asia :: Indonesia — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIAGov-LA-6] «East Asia/Southeast Asia :: Laos — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIAGov-MY-7] «East Asia/Southeast Asia :: Malaysia — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIAGov-MM-8] «East Asia/Southeast Asia :: Burma — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIAGov-PH-9] «East Asia/Southeast Asia :: Philippines — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIAGov-SG-10] «East Asia/Southeast Asia :: Singapore — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CiaGov-TH-11] «East Asia/Southeast Asia :: Thailand — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[CIA-Gov-VN-12] «East Asia/Southeast Asia :: Vietnam — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]