Իջևան

Իջևան
Քաղաք
	Իջևան
	Զինանշան
	Իջևանի համայնապատկեր
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Տավուշ
Այլ անվանումներ	Քարվանսարա
Մակերես	4,6 կմ²
ԲԾՄ	700 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	20 800 մարդ (2015)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Տեղաբնականուն	իջևանցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+374 (263)
Փոստային դասիչ	4001, 4002
Ավտոմոբիլային կոդ	57
Պաշտոնական կայք	ijevancity.am
	Իջևան Վիքիպահեստում

Իջևան, քաղաք Հայաստանի Տավուշի մարզում։ Գտնվում է Աղստև գետի ափին՝ Երևանից 142 կմ հեռավորության վրա։ Մարզի վարչական կենտրոնն է։

Անվանում

Քարավանսարա քաղաքը 1893 թվականին

Ներկայիս քաղաքի տեղում հնում գտնվել են իջևանատներ, որոնք սպասարկել են Ասորիքից ու Դվինից դեպի Պարտավ և Հյուսիսային Կովկաս գնացող առևտրական տարանցիկ ճանապարհը։ Պարսկական տիրապետության շրջանում այդ վայրը կոչվել է Իստիբուլաղ (պարսկերեն բառացի՝ «տաք աղբյուր»), ուր 1780-ական թվականներին հիմնադրվել է Քարվանսարա գյուղը։

Հայաստանում խորհրդային իշխանություն հաստատումից հետո վերանվանվել է Իջևան։ Քաղաքի կարգավիճակ ունի 1961 թվականից^[2]։

Աշխարհագրություն

Իջևանը գտնվում է Աղստև գետի երկու ափերին՝ Իջևանյան լեռնաշղթայի ստորոտին։ Քաղաքը Երևանից գտնվում է 142 կմ հեռավորության վրա։ Իջևանը շրջապատված է լեռներով՝ պատված սաղարթախիտ անտառներով, որոնց տեղ-տեղ փոխարինում են ալպիական մարգագետինները։

Կլիմա

Իջևանում, ինչպես նաև հարակից բնակավայրերում, կլիման բավականին մեղմ է. ամռանը ոչ շատ շոգ է, իսկ ձմռանը՝ ոչ սաստիկ ցուրտ։ Օդի միջին ջերմաստիճանը օգոստոսին կազմում է մոտ 23 °C, հունվարին՝ մոտ 0 °C, տարեկան տեղումների քանակը՝ 563 մմ։

Իջևանի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Միջին բարձր °C (°F)	4.9 (40.8)	6.2 (43.2)	11.4 (52.5)	18.0 (64.4)	23.2 (73.8)	27.1 (80.8)	30.5 (86.9)	29.9 (85.8)	25.7 (78.3)	19.3 (66.7)	12.4 (54.3)	6.8 (44.2)	17.95 (64.31)
Միջին օրական °C (°F)	0.5 (32.9)	1.6 (34.9)	6.1 (43)	12.0 (53.6)	17.0 (62.6)	20.7 (69.3)	23.9 (75)	23.5 (74.3)	19.3 (66.7)	13.4 (56.1)	7.6 (45.7)	2.6 (36.7)	12.35 (54.23)
Միջին ցածր °C (°F)	−3.8 (25.2)	−2.9 (26.8)	0.9 (33.6)	6.0 (42.8)	10.8 (51.4)	14.4 (57.9)	17.4 (63.3)	17.1 (62.8)	12.9 (55.2)	7.6 (45.7)	2.8 (37)	−1.6 (29.1)	6.8 (44.23)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	17 (0.67)	24 (0.94)	33 (1.3)	46 (1.81)	72 (2.83)	62 (2.44)	36 (1.42)	31 (1.22)	28 (1.1)	36 (1.42)	27 (1.06)	17 (0.67)	429 (16.88)
աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}}

Բնակչություն

Իջևանի ազգաբնակչության փոփոխությունը^[3].

Տարի	1831	1873	1897	1926	1939	1959	1976	1989	1991	2001	2004	2015
Բնակիչ	440	1016	1790	2261	4426	7639	15006	18681	19100	20223	20300	20800

Տնտեսություն

Իջևանը հայտնի է իր գորգագործությամբ։ Այստեղ է գտնվում Հարավային Կովկասի ամենամեծ գորգագործական կոմբինատը, որը մեծ համբավ ուներ ողջ Խորհրդային Միությունում։ Իջևանյան գորգագործության նմուշներն այսօր ևս պահպանվում են Հայաստանի պատմության թանգարանում։

Իջևանը հայտնի է նաև իր գինիներով։ Քաղաքի մուտքի մոտ է գտնվում Իջևանի գինու-կոնյակի գործարանը։

Զբոսաշրջություն

Իջևանի մոտակայքում գտնվող Կիրանց վանքը

Քարավանսարա քաղաքը 1891 թվականին

Իջևանի տեսարժան վայրերից են կենտրոնական զբոսայգին, բուսաբանական այգին (Դենդրոպարկը), Իջևանի պատմաերկրագիտական թանգարանը և այլն։ Յուրաքանչյուր տարի Իջևանում տեղի է ունեցել ճարտարապետների միջազգային գիտաժողով, որի արդյունքում ստեղծված գործերը տեղադրված են կենտրոնական զբոսայգում։

Իջևանի տարածաշրջանը հայտնի է նաև իր պատմաճարտարապետական կոթողներով, որոնցից ամենահայտնին Մակարավանքն է։ Այն կառուցվել է 10-13-րդ դարերում, գտնվում է Աչաջուր գյուղի մոտ՝ Իջևանից 10 կմ հեռավորության վրա։ Տարածքի լեռներում բազմաթիվ են քարանձավները (Լաստիվեր՝ գյուղ Ենոքավան 3 կմ)։

Իջևանը հարմարավետ վայր է ակտիվ հանգստի սիրահարների համար։ Այստեղ կարելի է կազմակերպել ձիարշավներ, հետիոտնային, հեծանվային արշավներ, վրանային երեկոներ։

Պատմամշակութային կառույցներ

Իջևանի գորգ

Հին Քարվանսարան գտնվում էր ներկայիս Իջևան քաղաքից 10 կմ հարավ՝ Աղստևի ձախ ափին։ Քաղաքի արևմտյան մասում է գտնվում 13-րդ դարում կառուցված Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին։

Տրանսպորտ

Քաղաքով անցնում է Երևան-Թբիլիսի մայրուղին։ Հողամասի փոխարեն անցնելով Ադրբեջանի տարածքով՝ Վրաստանի հետ կապ ունենալու համար կառուցվել է Իջևան-Բագրատաշեն մայրուղու նոր հատված։ Հրազդան-Ղազախ հատվածում Երևան-Ղազախ երկաթուղային գիծը ուժի մեջ է միայն Իջևան կայարանից։

Մշակույթ

Հանրապետության հյուսիս-արևելքում, մասնավորապես, Իջևանի շրջանում, քաղաքը վաղուց հայտնի էր իր գորգագործության վարպետներով. նրանց կողմից հյուսված գորգերով, «Խուրջինը» առանձնանում է նկարի հարուստ գույներով և նրբագեղությամբ։ Հայաստանի պատմության թանգարանում ցուցադրվում են հին Իջևանի գորգերի գեղեցիկ նմուշներ։ Քաղաքն ունի պատմաազգագրական թանգարան^[4]։

Սպորտ

Արնար (մարզադաշտ)

Խորհրդային տարիներին քաղաքը ներկայացնում էին Բենտոնիտ ՖԱ թիմը, որը կոչված է Բենտոնիտի անունով։ 1990 թվականին մեկ մրցաշրջան անցկացնելուց հետո թիմը կազմալուծվել է։ 2007 թվականի սկզբին թիմը վերստեղծվել է՝ շնորհիվ նախկին ֆուտբոլիստ, այժմ՝ գործարար Դավիթ Դավթյանի^[5], որն իրականացրել է լայնածավալ ծրագրեր ։ Բայց գավաթում երկու հանդիպում և մի քանի ընկերական խաղ անցկացնելուց հետո թիմը լուծարվել է՝ ֆինանսավորման արագ ավարտի պատճառով։

Քաղաքն ունի «Արնար» մարզադաշտ, որը կառուցվել է 2007 թվականին։ Ներկայումս օգտագործվում է հիմնականում ֆուտբոլային հանդիպումների համար։ 2008 թվականին «Արնար» մարզադաշտում անցկացվել է Հայաստանի ֆուտբոլի գավաթի խաղարկության եզրափակիչ հանդիպումը «Արարատ Երևան ՖԱի» և «Ուրարտու ՖԱի» միջև։ Մարզադաշտի հարևանությամբ կա մարզասրահների մինի խաղադաշտ։