Իշխան (անձնանուն)

Իշխան; Իշխան
Տեսակ	արական անձնանուն
Սեռ	արական
Ծագում
Ծագման լեզու	հայերեն
Գիր	Հայոց գրեր
Անվան այլ ձևեր
Փաղաքշական ձևեր	Իշխանիկ, Իշխանակ
Կապված հոդվածներ	«Իշխան» սկսվող էջեր

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Իշխան (այլ կիրառումներ)

Իշխան, հայկական արական անուն։ Առաջացել է հայերեն իշխան բառից։ Համազոր անձնանուններն են հայերեն՝ Թագվոր, Արքա, արաբերեն՝ Մելիք, պարսկերեն՝ Խոսրով, հունարեն՝ Վասիլ։ Սկսել է գործածվել 9-րդ դարից։ Փաղաքշական ձևերն են Իշխանիկ և Իշխանակ։ Մեկ անգամ գործածվել է որպես իգական անուն^[1]։

Գործածություններ խմբագրել

Իշխանակ, որդի Գրիգոր պատրիկ Բագրատունու, քեռորդի Աշոտ իշխան Արծրունու, ում հետ միասին՝ Նկան բերդի գրավումից հետո, Բուղայի ձեռքով գերի քշվեց Բաղդադ։ Մաղրիպցոց արշավանքի ժամանակ մեծ քաջություններ գործեց և որպես պարգև՝ գերությունից արձակվելով՝ 858 թվականին վերադարձավ Վասպուրական^[2]։
Իշխան-Սևադա, որդի Գրիգորի և թոռն Սահակ-Սևադայի, ով Աշոտ Բ Երկաթի (915-930) աներն էր^[3]։
Իշխանիկ, աղվան իշխան, Ատրներսեհ Բ թագավորի որդին էր և Համամ թագավորի թոռը (դստեր որդին)։ Գազիկ կաթողիկոսի հետ միացած ապստամբել էր Հայոց կաթողիկոսի դեմ^[4]։
Իշխանիկ, հայ թագավոր Կախեթի (10-րդ դար)^[5]։
Իշխան, կրտսեր որդի Խուլ Խաչիկ իշխանի Վասպուրականի, ով 1041 թվականին սպանվեց թուրքերի դեմ պատերազմում^[6]։
Իշխան, Արջքթոնք ցեղից, ուզելով խլել Ուռհայի դքսությունը, Սմբատին մատնեց Փիլառտոսի ձեռքը, սակայն 1083 թվականին սպանվեց վերջինիս ձեռքով^[7]։
Իշխան, որի որդին է Հասան, թոռը Գրիգոր և վերջինիս թոռն էլ Ամիր-Հասան։ Գրիգորը 1201 թվականին մի գյուղ է նվիրել Հոռոմոսի վանքին^[8]^[9]^[10]։
Իշխան, տիկին, ստացող ձեռագրի 1222 թվականից հետո^[11]։
Իշխան, որդի քրդի, հևջուբ Գրիգորի հետ միասին օրենք են սահմանել, որ Հոռոմոսի վանքում կաշառքով վանահայր չդրվի։ Օրենքն արձանագրել են Հոռոմոսի վանքում 1228 թվականին և անեծքներով հաստատել։ Նույն անձինքն արգելք են դրել նաև վանքում աղանձ աղալու դեմ^[12]։
Իշխան, ում կինն է Խուրիշահը։ Իշխանը Թեզանո շամբը նվիրել է Խեդենիկին, վերջինս էլ՝ 1245 թվականին Հոռոմոսի վանքին^[13]։
Իշխան, հոգևոր հայր Կիվրիոնի, ով 1311 թվականին ընդօրինակեց Շնորհալու «Մեկնութիւն բարձրացուցէքի»^[14]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Հրաչյա Աճառյան, Հայոց Անձնանունների Բառարան, հ. Բ, Երևան, «Երևանի պետական համալսարանի հրատարակություն», 1944, էջ 386-387 — 682 էջ։
↑ Սուտ-Շաահ 58, 59, 61
↑ Մխ․ այրիվ․ 23
↑ Անան․ ապստ․ 131 ա, 144 ա
↑ Լեո «Պատմ․ Հայոց Ա», 443
↑ Ուռհ․ 90-92
↑ Ուռհ․ 223-224
↑ Սարգիսեան Տեղագր․ 151
↑ Շիրակ 23
↑ Արրտ․ 1870, 298
↑ Տաշեան Ցուց․ 559
↑ Շիրակ 23, 20
↑ Արձանագրություն Շիրակ 22
↑ Ակինեան, Կիւրիոն կթղ․ 265-266

[1] Հրաչյա Աճառյան, Հայոց Անձնանունների Բառարան, հ. Բ, Երևան, «Երևանի պետական համալսարանի հրատարակություն», 1944, էջ 386-387 — 682 էջ։

[2] Սուտ-Շաահ 58, 59, 61

[3] Մխ․ այրիվ․ 23

[4] Անան․ ապստ․ 131 ա, 144 ա

[5] Լեո «Պատմ․ Հայոց Ա», 443

[6] Ուռհ․ 90-92

[7] Ուռհ․ 223-224

[8] Սարգիսեան Տեղագր․ 151

[9] Շիրակ 23

[10] Արրտ․ 1870, 298

[11] Տաշեան Ցուց․ 559

[12] Շիրակ 23, 20

[13] Արձանագրություն Շիրակ 22

[14] Ակինեան, Կիւրիոն կթղ․ 265-266

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]