Ժայռային դրախտապան

Մարմնի երկարությունը 15-16 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 24-27 սմ։ Հասուն արուի գլուխը կապույտ-մոխրագույն է, ակնօղակը՝ բաց դեղնավուն-սպիտակ, կոկորդը և բեղերը՝ դեղնավուն։

Մարմինը ներքևից բաց դարչնագույն-նարնջագույն է՝ ավելի բաց գույնի խայտերով։ Էգն ավելի խամրած է՝ թույլ խայտերով։ Երիտասարդը դարչնագույն-մոխրագույն է, մարմինը վերևից՝ մանր խայտերով, բեղերը և կոկորդը սպիտակավուն են։ Ծարավը հագեցնելու և լոգանք ընդունելու համար հաճախ թռչում է դեպի աղբյուրները։ Բնակվում է չոր, քարքարոտ լեռնալանջերին։

Սնվում է սերմերով, որոշ անողնաշարավորներով։

Գարնանային վերադարձը՝ ապրիլի երրորդ տասնօրյակ-մայիս ամսվա ընթացքում։ Արուների երգը լսվում է, և հարսանեկան զույգերը ձևավորվում են մինչև հուլիսի առաջին օրերը։ Ձվադրման պատրաստ բները հայտնվում են մայիսի երկրորդ կեսից հունիսի վերջը։ Բույնը գավաթաձև է (տրամագիծը՝ 115 մմ), նոսր, չոր բույսերից, բնադրում է գետնին։ Ձվերը բներում հայտնվում են բնադրման հաջորդ օրը։

Դնում է 20 մմ տրամագծով, սպիտակ՝ դարչնագույն ու սև պտերով 5-6 ձու։ Հունիսի առաջին կեսին թխսակալողներին զուգահեռ հայտնվում են նորելուկ ձագեր (1 ժ ընթացքում էգը կարող է ձվերը թխսակալել 3 անգամ՝ 10-15/7 մեկ)։ Ձագերը բնից դուրս են գալիս 8-11 օրականում։ Ձագերին կերակրում է մայրը (10-ժամյա դիտարկումների ընթացքում էգը ձագերին կերակրել է 29 անգամ, արուն՝ 6)։ Վարժ թռչող և ինքնուրույն կերակրվող երիտասարդ թռչունները գրանցվել են հուլիսի վերջին։

Կիսաանապատների յուրացման հետևանքով տարածման շրջանները խիստ կրճատվել են։

Տեսակը տարածված է Անդրկովկասից և Թուրքիայից մինչև Իրան և Թուրքմենիայի հարակից շրջաններ։ Հանդիպում է Հայաստանի հարավարևելյան շրջանների կիսաանապատային տեղանքներում, ինչպես նաև Արագածի և Փամբակի լեռնաշղթայի հարավային լանջերին` մինչև ծովի մակարդակից 1900 մ բարձրություններ։

ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում ընդգրկված է որպես խոցելի տեսակ։

Թվաքանակը և դրա փոփոխման միտումները սակավաթիվ է։ Թվաքանակի արդի վիճակը գնահատելու համար տվյալները բավարար չեն։ Հարմար բիոտոպերում հանդիպումների հաճախականությունը բավականին բարձր է։

Վտանգման հիմնական գործոններից է կիսաանապատային ապրելավայրերի յուրացումը տնտեսական նպատակներով։

Բնադրավայրերի մի մասը գտնվում է «Խոսրովի անտառ» արգելոցի տարածքում^[1]։