Wiki Հայերեն 2023
ՀայերենDeutschEnglish

Դաշտանադադար

Դաշտանադադար, ավելի հայտնի կլիմաքս, կանանց կյանքի շրջան է, երբ դաշտանային ցիկլն ավարտվում է և կնոջ ձվարաններում դադարում է ձվաբջջի առաջացման ֆունկցիան[1][2]։ Կլիմաքսը հիմնականում դիտվում է 49-52 տարեկանում[3]։ Սովորաբար դաշտանադադար ախտորոշվում է, եթե 1 տարվա ընթացքում կնոջ մոտ չի դիտվում դաշտանային ցիկլ[4]։ Դաշտանադադարի պատճառ կարող է հանդիսանալ ձվարանների ներզատիչ ֆունկցիայի խանգարումը[5]։ Արգանդի վիրահատական հեռացումից հետո, կլիմաքս կարելի է համարել վիրահատության կամ հորմոնների քանակի իջեցման պահը[5]։ Արգանդի հեռացումից հետո դաշտանադադարին բնորոշ ախտանիշները հիմնականում ի հայտ են գալիս 45 տարեկանում[6]։

Դաշտանադադար
Vaginal Canal Normal vs. Menopause.png
Տեսակֆիզիոլոգիական գործընթաց
Բժշկական մասնագիտությունգինեկոլոգիա
ՀՄԴ-9627
ՀՄԴ-10N95
Commons-logo.svg Menopause Վիքիպահեստում

Դաշտանադադարին նախորդող տարիներին կնոջ մոտ դիտվում է անկանոն դաշտան, ինչը նշանակում է, որ դաշտանային ցիկլի տևողությունը նորմայից ավելի երկար է կամ կարճ[7][8]։ Այս շրջանում կանանց մոտ դիտվում են ջերմահորդանքներ, որոնք տևում են մոտ 30 վայրկյան և ուղեկցվում են քրտնարտադրությամբ, դողով և մաշկի կարմրությամբ[7]։ Ջերմահորդանքներն ավարտվում են մեկ կամ երկու տարուց[2]։ Այլ ախտանիշներն են հեշտոցի չորությունը, տրամադրության փոփոխականությունը, հոգնածությունը և քնի խանգարումները[7]։ Ախտանիշների արտահայտվածությունը տարբեր կանանց մոտ փոփոխվում է[2]։ Կա կարծիք, որ կլիմաքսը մեծացնում է սիրտ-անոթային հիվանդությունների ռիսկը, սակայն ուղակի բացահայտված կապ չկա[2]։

Դաշտանադադարը բնական փոփոխություն է[9]։ Ծխախոտի օգտագործումը կարող է հանգեցնել վաղաժամ դաշտանադադարի[4][10]։ Այլ պատճառներից են ձվարանների հեռացումը կամ քիմիոթերապիայի որոշ տեսակները[4]։ Ֆիզիոլոգիայում կլիմաքսը ձվարանային հորմոնների՝ էստրոգենի և պրոգեստերոնի, արտադրության նվազումն է[1]։ Ախտորոշումը կարելի է հաստատել արյան կամ մեզի մեջ հորմոնների քանակի որոշմամբ[11]։ Դաշտանադադարի հակառակ պրոցեսը մենարխեն է, երբ աղջկա մոտ սկսվում է դաշտանային ցիկլը[12]։

Սովորաբար սպեցիֆիկ բուժում չի պահանջվում[13]։ Կարելի է իրականացնել սիմպտոմատիկ բուժում[13]։ Ծխախոտից, ալկոհոլից և կոֆեինից խուսափումը հնարավորություն է տալիս խուսափել ջերմահորդանքներից[13]։ Սառը սենյակում քնելը կարող է լավացնել քնի որակը[13]։ Դեղորայքային թերապիան ներառում է կլոնիդին, գաբապենտին, մենոպաուզալ հորմոնային թերապիա և սերոտոնինի հետզավթման սելեկտիվ ինհիբիտորներ[13][14]։ Ֆիզիկական ակտիվությունը նույնպես կարող է լավացնել քնի որակը[13]։ Մենոպաուզալ հորմոնալ թերապիան հազվադեպ է նշանակվում՝ հաշվի առնելով կողմնակի էֆեկտները[13]։ Այլընտրանքային բժշկության էֆեկտիվությունն ապացուցված չէ[2]։ Կան միայն որոշ ուսումնասիրություններ ֆիտոէստրոգենների մասին[15]։

Նշաններ և ախտանիշներ

 
Դաշտանադադարի ախտանիշները

Դաշտանադադարի վաղ շրջանում դաշտանային ցիկլը կանոնավոր է, սակայն գնալով ցիկլերի միջև ժամանակահատվածը երկարում է։ Հորմոնների քանակը նվազում է, իսկ օվուլյացիա դիտվում է ոչ բոլոր ցիկլերի ժամանակ[16]։

Դաշտանադադարի ժամանակ դիտվում է ախտանիշների բազմազանություն։

Հեշտոց և արգանդ

Նախաաշտանադադարի ժամանակ հնարավոր է անկանոն արյունային արտադրություն(քիչ, շատ, արյան հետքեր)[16]։ Նախադաշտանադադարի ընթացքում հորմոնալ փոփոխությունների արդյունքում կարող է դիտվել արգանդային դիսֆունկցիոնալ արյունահոսություն։ Արյան հետքերը կամ արյունահոսությունը կարող են ուղակիորեն կապված լինել հեշտոցի ատրոֆիայի, բարորակ գոյացության(օրինակ՝ պոլիպ) կամ էնդոմետրիումի ֆունկցիոնալ փոփոխությունների հետ։ Համաձայն մենոպաուզայի և անդրոպաուզայի եվրոպական ասոցիացիայի արյունահոսության՝ արյունահոսության և արյան հետքերի հիմնական աղբյուրը էնդոմետրիումն է[17]։

Պոստմենոպաուզայի ժամանակ դիտվող արյունահոսությունը ահազանգող նշան է և այն կարող է հուշել չարորակ նորագոյացության առկայության մասին։

Ախտանիշներ, որոնք դիտվում են դաշտանադադարի ժամանակ և շարունակվում են պոստմենոպաուզայի շրջանում.

  • Ցավոտ սեռական ակտ[16]
  • Հեշտողի չորություն[16]
  • Ատրոֆիկ վագինիտ – Վուլվայի, հեշտողի, արգանդի պարանոցի, արտաքին միզուղիների թաղանթների բարակում և էլաստիկության նվազում։

Այլ նշաններ

 
Դաշտանադադարի ժամանակ ոսկրերի հանքային խտությունը նվազում է

Այլ նշաններն են հոգնածությունը, ցավոտ սեռական ակտը, մեջքի ցավը, կրծքագեղձերի մեծացումը, կրծքերի ցավը, սրտային հրոցը, գլխացավը, գլխապտույտը, մաշկի չորությունը, քաշի ավելացումը, գիշերային քրտնարտադրությունը, ջերմահորդանքները, քնի խանգարումները և միզարձագման կառավարման դժվարությունները[16][18][19][20][21]։

Ազդեցությունը տրամադրության և հիշողության վրա

Հոգեբանական ախտանիշներն են անհանգստությունը, մոռացկոտությունը, կենտրոնանալու անկարողությունը, դեպրեսիան, դյուրագրգռությունը, տրամադրության փոփոխությունները և սեռական ցանկության անկումը[16][22]։

Մենոպաուզայի հետ կապված կոգնիտիվ խանգարումները երբեմն շփոթում են մեղմ ճանաչողական խանգարման հետ, որը նախորդում է դեմենցիային[23]։ Մոռացկոտությունը բնորոշ է կանանց կեսին և հավանաբար կապված է ուղեղի վրա էստրոգենի ազդեցության նվազման, կամ ջերմահորդանքների ժամանակ ուղեղային արյան հոսքի նվազման հետ[24][25]։

Երկարաժամկետ էֆեկտներ

  • Դաշտանադադարը աթերոսկլերոզի հավանական, բայց վիճարկելի ռիսկի գործոն է[26]։ Միոկարդի սուր ինֆարկտի և սիրտ-անոային հիվանդությունների ռիսկը զգալիորեն բարձրանում է դաշտանադադարից հետո, սակայն այն կարելի է նվազեցնել՝ ղեկավարելով զարկերակային ճնշումը, լիպիդների քանակն արյան մեջ, մարմնի զանգվածի ինդեքսը և վնասակար սովորությունները[27][28]։
  • Դաշտանադադարից հետո բարձրանում է օստեոպենիայի և օստեոպորոզի ռիսկը[29], նվազում է թոքերի ֆունկցիոնալ կարողությունը[30][31]։

Եթե դաշտանադադար դիտվում է 45 տարեկանից շուտ, ապա շատ բարձր է սիրտ-անոթային հիվանդությունների[32], մահվան[33] և թոքերի դիսֆունկցիայի ռիսկը[30]։

Պատճառներ

Դաշտանադադարը ֆիզիոլոգիական պրոցես է։ Դաշտանադադարի այլ պատճառներն են քիմիոթերապիան, ռադիոթերապիան, ձվարանների հեռացումը, փողերի կապումը, արգանդի հեռացումը, միակողմանի կամ երկկողմանի սալպինգո-օօֆորէկտոմիան[34]։

Տարիք

Մենոպաուզան սովորաբար դիտվում է 49-52 տարեկան հասակում[3]։ Կանանց կեսի մոտ այս շրջանը դիտվում է 47-55 տարեկան հասակում, իսկ 80%-ի մոտ՝ 44-58[35]:

Հազվադեպ ձվարանները դադարում են աշխատել շատ վաղ հասակում։ Այս երևույթը հայտնի է ձվարանների վաղաժամ անբավարարություն անունով և հանդիպում է 40-ից փոքր կանանց 1%-ի մոտ[36]։

Չախտորոշված և չբուժված ցելիակիան վաղաժամ մենոպաուզայի ռիսկի գործոն է։ Ցելիական կարող է ընթանալ առանց ստամոքսաղիքային ախտանիշների և ժամանակին չախտորոշվել։ Ցելիակիայի վաղ ախտորոշումը, բուժումը և առանց գլյուտենի սննդակարգը զգալիորեն նվազեցնում են ռիսկը[37][38]։

Եթե վաղ տարիքում կատարվել է հիստերէկտոմիա, ապա դաշտանադադարը դիտվում է 3.7 տարի ավելի շուտ։ Վաղ մենոպաուզայի ռիսկի գործոններ են նաև ծխելը և ցածր քաշը[39]։

Վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն

Վաղաժամ ձվարանային անբավարարությունը ձվարանների ֆունկցիայի խանգարումն է 40 տարեկանից վաղ հասակում[40][41]։ Ախտորոշումը հաստատվում է, եթե նվազագույնը 3 ամիս արյան մեջ բարձր է ՖԽՀ-ն և ԼՀ-ն[42]։

Պատճառներն են աուտոիմուն հիվանդությունները, վահանագեղձի հիվանդությունները, շաքարային դիաբետը, քիմիոթերապիան, փխրուն X համախտանշը և ռադիոթերապիան[40]։ Այնուամենայնիվ 50-80% դեպքերում պատճառն անհայտ է և որակվում է՝ որպես իդիոպաթիկ[41][42]։

Եթե կնոջ մոտ կան վերարտադրողական համակարգի ֆունկցիոնալ խանգարումներ (օր.՝ էնդոմետրիոզ, ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշ, սեռական օրգանների քաղցկեղ), ապա դաշտանադադարը կարող է դիտվել բավականին վաղ տարիքում։

Վաղաժամ մենոպաուզային կարող են նպաստել ծխախոտի օգտագործումը, մարմնի զանգվածի բարձր ինդեքսը, էթնիկ գործոնները, ձվարանների վիրահատական հեռացումը[43]։

Հայտնի է, որ վաղաժամ դաշտանադադարը հաճախ հանդիպում է միաձվանի երկվորյակների մոտ՝ մասնավորապես երկվորյակների 5%-ի մոտ դաշտանադադարը դիտվում է մինչև 40 տարեկանը։ Պատճառները դեռևս անհայտ են։ Երկվորյակների միջև ձվարանային հյուսվածքի փոխպատվաստումը, վերարտադրողականության ֆունկցիայի վերականգնման ուղությամբ, հաջող արդյունքներ է ցույց տվել։

Վիրահատական դաշտանադադար

Դաշտանադադար կդիտվի նաև երկկողմանի օօֆորէկտոմիայից հետո(ձվարանների հեռացում), այս վիրահատության ժամանակ հաճախ, բայց ոչ միշտ հեռացվում են նաև Ֆալլոպյան փողերը և արգանդը[44]։ Վիրահատական մենոպաուզայից հետո դիտվում է հորմոնների կտրուկ անկում, ինչի արդյունքում մենոպաուզայի ախտանիշները կարող են լինել ավելի արտահայտված[32]։

Եթե հեռացվում է արգանդն առանց հավելումների, ապա դաշտանադադար չի դիտվում, քանի որ ձվարանները շարունակում են կատարել իրենց էնդոկրին ֆունկցիան։ Այնուամենայնիվ, դաշտանադադարը կարող է դիտվել ժամանակից ավելի շուտ՝ կապված ձվարանների արյունամատակարարման խանգարման հետ[32]։

Մեխանիզմ

 
Հորմոնների նվազման հետ նվազում է ոսկրային զանգվածը

Դաշտանադադարն առավել հաճախ բնական փոփոխություն է, ոչ թե հիվանդություն կամ ախտաբանություն։ Բնական փոփոխության հիմնական պատճառը ձվաբջիջների քանակի նվազումն է։ Ձվաբջիջների քանակի նվազման հետ բարձրանում է լյուտեինացնող հորմոնի(ԼՀ) և ֆոլիկուլ խթանող հորմոնի(ՖԽՀ) արտադրությունը։

Փոփոխությունը կարող է դրսևորվել ախտանիշների տարբեր աստիճանի դրսևորմամբ[45]։ Աստիճանը դասակարգվում է ըստ ՖԽՀ հորմոնի քանակի փոփոխության[46]։

Երիտասարդ կանանց մոտ մենստրուալ ցիկլի ընթացքում ձվարաններն արտադրում են էստրադիոլ, տեստոստերոն և պրոգեստերոն։ Այս հորմոնների արտադրությունը վերահսկվում է հիպոֆիզի կողմից արտադրվող լյուտեյնացնող հորմոնով և ֆոլիկուլ խթանող հորմոնով։ Մենոպաուզայի ընթացքում էստրադիոլի քանակները գնալով պակասում են և դաշտանային ցիկլը դառնում է անկանոն կամ ավելի կարճ[47]։ Երբեմն էստրոգենի քանակը կարող է բարձրանալ ի պատասխան ՖԽՀ-ի, որը բարձրանում է հետադարձ բացասական կապի միջոցով՝ ինհիբինի նվազման պատճառով[48][49][50]։ Ենթադրվում է, որ հիստերէկտոմիայից հետո, նույն մեխանիզմով պարբերաբար խթանվում են ձվարանները, ինչն էլ հանգեցնում է վաղաժամ մենոպաուզայի։

Մենոպաուզայից հետո էստրադիոլի և պրոգեստերոնի արտադրությունը ձվարաններում դադարում է։ Էստրոգենը շարունակում է արտադրվել ճարպային հյուսվածքում, ինչպես նաև քիչ քանակներով այլ հյուսվածքներում(oր.՝ ուղեղ, անոթներ), որտեղ ազդեցությունը միայն տեղային է[51]։ Արյան մեջ շրջանառող էստրադիոլի քանակները զգալի նվազում են, ինչն ազդում է գրեթե բոլոր հյուսվածքների վրա՝ ուղեղից մինչև մաշկ։

Ի տարբերություն էստրադիոլի քանակների կտրուկ անկման, տեստոստերոնի. դիհիդրոէպիանդրոստերոն սուլֆատի և անդրոստենդիոնի քանակները կյանքի ընթացքում նվազում են աստիճանաբար։ Մենոպաուզայից հետո շրջանառող անդրոգենների քանակի կտրուկ նվազում չի դիտվում[52][53]։

Տաք հորդանքները և այլ վազոմոտոր ախտանիշները դիտվում են դաշտանադադարային փոփոխության ժամանակ։ Այս ախտանիշների հավանական պատճառը հորմոնների քանակի փոփոխություններն են, որոնք կարող են հանգեցնել հիպոթալամուսի կարգավորման խանգարման։ Ընդ որում վազոմոտոր ախտանիշները վաղ և ուշ պերիմենոպաուզալ շրջաններում տարբերվում են և հավանաբար զարգանում են տարբեր մեխանիզմներով[47]։

Մենոպաուզայի երկարաժամկետ էֆեկտներն են օստոպորոզը, հեշտոցային ատրոֆիան, մետաբոլիկ պրոֆիլի փոփոխությունը։

Ձվարանների ծերացում

Հիստերէկտոմիայից հետո ձվարանները պարբերաբար խթանվում են, ինչը հանգեցնում է վաղաժամ դաշտանադադարի։ Էնդոմետրիալ աբլացիայից հետո նկատվում է ձվարանների ծերացման պրոցեսի արագացում։ Դժվար է հաստատապես ասել, որ այս վիրահատությունները հանդիսանում են գլխավոր պատճառ, սակայն ենթադրվում է, որ էնդոմետրիումի կողմից արտադրվում են էնդոկրին գործոններ, որոնք կարգավորում են հորմոնների հետադարձ կապը։ Այս գործոնների բացակայությունը արագացնում է ձվարանների ծերացման գործընթացը։ Արգանդային զարկերակի էմբոլիզացիայի և հիստերէկտոմիայի հետևանքով ձվարանների արյունամատակարարումը խանգարվում է, ինչը նույնպես ռիսկի գործոն է[48][50]։

ԴՆԹ ռեպարացիոն մեխանիզմների խանգարումները նույնպես կարող են հանգեցնել ձվարանների վաղաժամ ծերացման[54]։ Ձվարանների ֆերմենտային համակարգը հեշտությամբ վերականգնում է ԴՆԹ-ի երկշղթա վնասումները։ Այս համակարգը կոչվում է հոմոլոգիական ռեկոմբինացիոն ռեպարացիա և էֆեկտիվ է հատկապես մեյոզի ժամանակ։ ԴՆԹ ռեպարացիայի 4 հիմնական գեների (BRCA1, MRE11, Rad51, and ATM) էքսպրեսիան տարիքին զուգընթաց նվազում է[54]։ Հետևաբար տարիքի հետ նվազում է նաև երկշղթա վնասումները վերականգնելու ունակությունը։

Ախտորոշում

Դաշտանադադարի երևույթների գնահատման համար կիրառվում են Գրինի կլիմակտերիկ սանդղակը[55], Սերվանտեսի սանդղակը[56] և դաշտանդադարի գնահատման սանդղակը[19]։

Պրեկլիմաքս

Պրեկլիմաքս տերմինն օգտագործվում է այն ժամանակահատվածի համար, երբ վերարտադրողական հորմոնների քանակը նվազում է և դառնում փոփոխական[44]։ Պրեկլիմաքսը սկսում է ավելի վաղ, քան դաշտանային ցիկլը դառնում է անկանոն[57]։

Պերիկլիմաքս

Պերիկլիմաքսը նկարագրում է բուն փոփոխության պրոցեսը, կարող է տևել մի քանի տարի, մինչև դաշտանային արյունահոսության վերջին էպիզոդը[1][8][58][59]։ Համաձայն Հյուսիսային Ամերիկայի դաշտանադադարի ասոցիացիայի տվյալների՝ այս ժամանակահատվածը կարող է տևել 4-8 տարի[60]։ Ըստ Դաշտանային ցիկլի և օվուլյացիայի հետազոտման կենտրոնի տվյալների՝ այս ժամանակահատվածը տևում է 6-10 տարի և ավարտվում է վերջին դաշտանային ցիկլից 12 ամիս հետո[61]։

Պերիկլիմաքսի ժամանակ էստրոգենի քանակը 20-30%-ով ավելի բաձր է, քան պրեկլիմաքսի ժամանակ[61]։ էստրոգենի քանակի փոփոխությունները հանգեցնում են մի շարք ֆիզիոլոգիական փոփոխությունների, որոնք առավել արտայատված են պերիկլիմաքսի վերջին 1-2 տարվա ընթացքում[58][62]։ Փոփոխություններն արտահայտվում են հետևյալ ախտանիշներով. ջերմահորդանքներ, տրամադրության փոփոխություն, հեշտոցի չորություն, քնի խանգարումներ, գիշերային քրտնարտադրություն, անմիզապահություն, սիրտ-անոթային համակարգի խնդիրներ և օստեոպորոզ[61]։

Այս ընթացքում պտղաբերությունը նվազում է, սակայն զրոյական մակարդակի չի հասնում։ Զրոյական մակարդակ դիտվում է վերջին դաշտանային արյունահոսքից 12 ամիս հետո։

Պերիկլիմաքսը սովորաբար սկսում է 40-50 տարեկանում (միջինը 47.5տ)[63][64]։ Կանանց մոտ սովորաբար, բայց ոչ միշտ, պերիկլիմակտերիկ փոփոխությունները սկսվում են գրեթե նույն տարիքում, որում սկսվել են իրենց մոր մոտ[65]։

Որոշ կանայք ունենում են կորստի զգացողություն՝ կապված պստղաբերության ավարտի հետ։ Սովորաբար դաշտանադադարի փոփոխությունները զուգակցվում են այլ սթրեսային վիճակների հետ.

  • Ծնողի մահ, հարազատի կորուստ
  • Դատարկ բույնի ախտանիշ, երբ երեխաները լքում են տունը
  • Թոռների ծնունդ, ինչը «միջին տարիքի» անձանց դասում է «տարեց մարդկանց» կատեգորիային և այլն։

Որոշ հետազոտություններ ցույց են տալիս, որ կանանց մոտ մելատոնինի արտադրությունը պերիկլիմաքսի ժամանակ բարելավում է վահանագեղձի ֆունկցիան և նվազեցնում է դաշտանադադարի հետ ասոցացված դեպրեսիան[66]։

Պոստկլիմաքս

Պոստկլիմաքս տերմինը նկարագրում է կանանց, ովքեր չեն ունեցել դաշտանային արյունահոսք առնվազն 12 ամիս, չեն տարել հիստերէկտոմիա, հղի չեն և կրծքով չեն կերակրում[44]։ Արգանդի հեռացումից հետո դաշտանադադար կամ պոստկլիմաքս կարելի է ախտորոշել միայն արյան մեջ ՖԽՀ-ի քանակը որոշելուց հետո։ Հետդաշտանադադարը այն ժամանակահատվածն է, երբ ձվարանները դառնում են ինակտիվ։

Հորմոնների քանակը շարունակում է նվազել նույնիսկ հետդաշտանադադարային ժամանակահատվածում, ինչի արդյունքում կարող են դիտվել ջերմահորդանքներ, որոնք դադարում են դաշտանադադարից մի քանի տարի հետո։

Հետդաշտանադադարի ժամանակ ցանկացած արտադրություն, առավել հաճախ արյունային, կարող է լինել էնդոմետրիումի քաղցկեղի նշան։

Վարում

Դաշտանադադարը կյանքի բնականոն փուլ է, այն հիվանդություն կամ ախտաբանություն չէ։ Հետևաբար այն չի պահանջում յուրահատուկ բուժում։ Այնուամենայնիվ, եթե դիտվող ֆիզիոլոգիական փոփոխություններն այնքան ուժգին են, որ ազդում են կնոջ կյանքի որակի վրա, ապա կարելի է իրականացնել ամոքիչ թերապիա։

Փոխարինող հորմոնալ բուժում

Դաշտանադադարի կոնտեքստում փոխարինող հորմոնալ թերապիան վերաբերում է էստրոգենի օգտագործմանը հիստերէկտոմիայից հետո և էստրոգեն+պրոգեստինի օգտագործմանը ինտակտ արգանդի դեպքում[67]։

ՓՀԹ-ն կարող է կիրառվել դաշտանադադարի սիմպտոմները թեթևացնելու համար, օրինակ՝ ջերմահորդանքները[68]։ Մաշկային սպեղանու ձևով օգտագործման դեպքում այն շատ էֆեկտիվ է[69][70]։ Ցավոք դրա օգտագործումը բարձրացնում է թրոբմագոյացման և ինսուլտի ռիսկը[71]։ Խորհուրդ է տրվում օգտագործել կարճ ժամանակով և ցածր դեղաչափերով[71]։ Երկարաժամկետ օգտագործման դրական էֆեկտների մասին հավաստի հետազատություններ դեռևս չկան[69]։

ՓՀԹ-ն նվազեցնում է նաև օստեոպորոզի և ոսկրերի կոտրվածքների առաջացման ռիսկը[72]։ Այնուամենայնիվ, այս եղանակը խորհուրդ է տրվում կիրառել այն դեպքում, երբ մնացած բուժական մեթոդները էֆեկտիվ չեն կամ հակացուցված են[73]։

ՓՀԹ-ն ցանկալի չէ կիրառել սիրտ-անոթային, թրոմբէմբոլիկ և քաղցկեղային հիվանդությունների զարգացման բարձր ռիսկ ունեցող կանանց մոտ[73]։ Կան մտավախություններ, որ բուժման այս մեթոդը բարձրացնում է կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը[74]։

Հետկլիմաքսային շրջանում հորմոնալ թերապիայի մեջ տեստոստերոնի ավելացումը բարելավում է կանանց սեռական ֆունկցիան, սակայն այն կարող է խթանել մազերի աճը, ակնեի առաջացումը և նվազեցնել արյան մեջ բարձր խտության լիպոպրոտեինների(ԲԽԼՊ) քանակը[75]։ Կողմնակի էֆեկտները դեղաչափ կախյալ են և կարող են կորեկցվել[75]։

Էստրոգենային ընկալիչների ընտրողական խթանիչներ

Սինթետիկ պրեպարատների խումբ է, որոնք ազդում են, որպես ագոնիստներ կամ անտագոնիստներ, խթանելով էստրոգենային ընկալիչները։ Ամենահաճախը օգտագործվում են Ռալոքսիֆեն և Թամոքսիֆեն պրեպարատները։ Ռալոքսիֆենը ոսկրային և ճարպային հյուսվածքների էստրոգենային ընկալիչների վրա ցուցաբերում է ագոնիստ ազդեցություն, իսկ կրծքագեղձի և էնդոմետրիումի ընկալիչների վրա՝ անտագոնիստ[76]։ Թամոքսիֆենը լայնորեն կիրառվում է կրծքագեղձի հորմոն զգայուն քաղցկեղի բուժման սխեմաներում։ Ռալոքսիֆենի օգտագործումը պոստկլիմակտերիկ շրջանում նվազեցնում է կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման, իսկ օստեոպորոզով տառապող կանանց մոտ կոտրվածքների առաջացման ռիսկը[77]։

Այլ դեղեր

Որոշ սերոտոնինի և նորադրենալինի հետզավթման ընտրողական արգելակիչներ կարող են կիրառվել որոշ վազոմոտոր ախտանիշների բուժման համար[14]։ Պարոքսեթինը միակ ոչ հորմոնալ պրեպարատն է, որը կիրառվում է միջին և ծանր աստիճանի վազոմոտոր ախտանիշների համար[78][79]։

Գաբապենտինը կամ Կլոնիդինը կարող են կիրառվել որոշ ախտանիշների մեղմացման համար, բայց հորմոնալ թերապիային չեն գերազանցում [14]։ Գաբապենտինը նվազեցնում է ջերմահորդանքները։ Կողմնակի էֆեկտները դրսևորվում են գլխացավերի և քնկոտության ձևով։ Կլոնիդինը օգտագործվում է վազոմոտոր ախտանիշների մեղմացման համար, կողմնակի էֆեկտներն են փորկապությունը, գլխապտույտը, սրտխառնոցը և քնի խանգարումները[14][80]։

Կոգնիտիվ թերապիա

Կան կարծիքներ որ վարքագծային կոգնիտիվ թերապիան նվազեցնում է ջերմահորդանքներից բացասական էմոցիաների հոսքը և կանանց տանելիությունը լավանում է[81]։ Ցավոք հավաստի հետազոտություններ չկան, որոնք թույլ կտան կատարել եզրահանգումներ[82]։

Ֆիզիկական ակտիվություն

Ֆիզիկական վարժությունները բարձրացնում են էնդորֆինի քանակը և նվազեցնում են պոստկլիմաքսի ախտանիշները[83]։ Բարձր մարմնի զանգվածի ինդեքսը(ՄԶԻ) հանդիսանում է վազոմոտոր ախտանիշների առաջացման ռիսկ։ Ցավոք չկան հավաստի տվյալներ, որ քաշի նվազեցումը կբերի ախտանիշների լիարժեք բուժման[84]։ Այնուամենայնիվ ֆիզիկական ակտիվությունը նվազեցնում է մի շարք հիվանդությունների առաջացման ռիսկը, բարձրացնում տրամադրությունը, բարելավում արյան շրջանառությունը, նվազեցնում կոտրվածքների առաջացման ռիսկը և բարելավում կոգնիտիվ ֆունկցիաները[85]։ Պոստկլիմակտերիկ տարիքի կանանց խորհուրդ է տրվում զբաղվել հատկապես յոգայով[86]։

Այլընտրանքային բուժում

Չնայած որոշ մեթոդների տարածվածությանը, այլընտրանքային մեթոդները չունեն ապացուցված ստաբիլ էֆեկտ[87]։

Լայնորեն կիրառվում են սոյայի իզոֆլավոնները, որոնք նվազեցնում են ջերմահորդանքները և հեշտոցի չորությունը[15][88]։ Չնայած կիրառմանը, չկան գիտական տվյալներ նաև ֆիտոէստրոգենների(օր.՝ կումեստերոլ[89]. ֆեմարել[90]) և ոչ-ֆիտոէստրոգենների(օր.՝ սև կոհոշ)[15][91][92]։

Հիպնոզը կարող է նվազեցնել ջերմահորդանքների ծանրությունը։ Կարելի է կատարել ռելաքսիացիա համակցված շնչառական վարժություններով, որոնք նվազեցնում են սթրեսը և նպաստում են մկանների թուլացմանը[93]։

Չկան նաև հավաստի տվյալներ Չինական բժշկության(ասեղնաբուժության) կիրառման էֆեկտիվության մասին[87][94]։ Համաձայն 2016 թվականի հետազոտությունների՝ այն ունի պլացեբո ազդեցություն[95]։

Այլ խնդիրներ

  • Լյուբրիկատների բացակայությունը դաշտանադադարի և հետդաշտանադադարի ժամանակ ամենատարածված խնդիրներից է։ Հեշտոցի խոնավեցնողները կօգնեն նվազեցնել չորությունը, իսկ լյուբրիկատների օգտագործումը սեռական հարաբերությունը կդարձնի ավելի անցավ։
  • Էստրոգենի պարունակությամբ հեշտոցային քսուքները, որոնք ունեն միայն տեղային ազդեցություն, նվազեցնում են չորությունը և չունեն համակարգային կողմնակի էֆեկտներ։
  • Որոշ դեպքերում ջերմահորդանքները կարելի է կառավարել կենսակերպի միջոցով(կոնդիցիոներների օգտագործում, օդափոխում, սառը ըմպելիքների, սառը թրջոցների կիրառում, խուսափում տաք լոգանքից, տաք ըմպելիքներից և կծու սննդից)։
  • Անհատական կոնսուլտացիաները կամ աջակցության խմբերը կարող են օգնել ավելի հեշտ հաղթահարել դեպրեսիվ շրջանը։
  • Օստեոպորոզի ռիսկը կարելի է հասցնել մինիմալի հրաժարվելով ծխախոտից և ընդունելով վիտամին Դ։ Բժշկի անմիջական հսկողությամբ կարելի է կիրառել նաև բիֆոսֆատային պրեպարատներ[96][97]։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «Menopause: Overview»։ Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development։ 2013-06-28։ Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2015-ին։ Վերցված է 8 March 2015 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Menopause: Overview»։ PubMedHealth։ 29 August 2013։ Արխիվացված է օրիգինալից 10 September 2017-ին։ Վերցված է 8 March 2015 
  3. ↑ 3,0 3,1 «Menopause»։ The Medical Clinics of North America 99 (3): 521–34։ May 2015։ PMID 25841598։ doi:10.1016/j.mcna.2015.01.006 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «What is menopause?»։ Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development։ 2013-06-28։ Արխիվացված է օրիգինալից 19 March 2015-ին։ Վերցված է 8 March 2015 
  5. ↑ 5,0 5,1 Sievert Lynnette Leidy (2006)։ Menopause : a biocultural perspective ([Online-Ausg.] ed.)։ New Brunswick, N.J.: Rutgers University Press։ էջ 81։ ISBN 9780813538563։ Արխիվացված է օրիգինալից 10 September 2017-ին 
  6. ↑ International position paper on women's health and menopause : a comprehensive approach։ DIANE Publishing։ 2002։ էջ 36։ ISBN 9781428905214։ Արխիվացված է օրիգինալից 10 September 2017-ին 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «What are the symptoms of menopause?»։ Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development։ 6 May 2013։ Արխիվացված է օրիգինալից 20 March 2015-ին։ Վերցված է 8 March 2015 
  8. ↑ 8,0 8,1 «What Is Menopause?»։ National Institute on Aging։ Վերցված է 2018-10-06 
  9. ↑ «What causes menopause?»։ Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development։ 6 May 2013։ Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2015-ին։ Վերցված է 8 March 2015 
  10. ↑ Warren volume editors, Claudio N. Soares, Michelle (2009)։ The menopausal transition : interface between gynecology and psychiatry ([Online-Ausg.] ed.)։ Basel: Karger։ էջ 73։ ISBN 978-3805591010 
  11. ↑ «How do health care providers diagnose menopause?»։ Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development։ 6 May 2013։ Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2015-ին։ Վերցված է 8 March 2015 
  12. ↑ Wood James։ «9»։ Dynamics of Human Reproduction: Biology, Biometry, Demography։ Transaction Publishers։ էջ 401։ ISBN 9780202365701։ Արխիվացված է օրիգինալից 10 September 2017-ին 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 «What are the treatments for other symptoms of menopause?»։ Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development։ 2013-06-28։ Արխիվացված է օրիգինալից 20 March 2015-ին։ Վերցված է 8 March 2015 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 «Hormonal and nonhormonal treatment of vasomotor symptoms»։ Obstetrics and Gynecology Clinics of North America 42 (1): 163–79։ March 2015։ PMID 25681847։ doi:10.1016/j.ogc.2014.09.008 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 «Use of Plant-Based Therapies and Menopausal Symptoms: A Systematic Review and Meta-analysis»։ JAMA 315 (23): 2554–63։ June 2016։ PMID 27327802։ doi:10.1001/jama.2016.8012 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 Hoffman Barbara (2012)։ Williams Gynecology։ New York: McGraw-Hill Medical։ էջեր 555–56։ ISBN 9780071716727 
  17. ↑ «EMAS clinical guide: assessment of the endometrium in peri and postmenopausal women»։ Maturitas 75 (2): 181–90։ June 2013։ PMID 23619009։ doi:10.1016/j.maturitas.2013.03.011 
  18. ↑ «Urinary incontinence, related factors and menopause-related quality of life in mid-aged women assessed with the Cervantes Scale»։ Maturitas 73 (4): 369–72։ December 2012։ PMID 23041251։ doi:10.1016/j.maturitas.2012.09.004 
  19. ↑ 19,0 19,1 «Factors related to increased daytime sleepiness during the menopausal transition as evaluated by the Epworth sleepiness scale»։ Maturitas 65 (1): 75–80։ January 2010։ PMID 19945237։ doi:10.1016/j.maturitas.2009.11.003 
  20. ↑ «Factors relating to insomnia during the menopausal transition as evaluated by the Insomnia Severity Index»։ Maturitas 69 (2): 157–61։ June 2011։ PMID 21444163։ doi:10.1016/j.maturitas.2011.02.015 
  21. ↑ «Prevalence of insomnia and related factors in a large mid-aged female Colombian sample»։ Maturitas 74 (4): 346–51։ April 2013։ PMID 23391501։ doi:10.1016/j.maturitas.2013.01.009 
  22. ↑ «Depressive disorders and the menopause transition»։ Maturitas 71 (2): 120–30։ February 2012։ PMID 22196311։ doi:10.1016/j.maturitas.2011.11.017 
  23. ↑ Panay Nick, Briggs Paula, Kovacs Gab (2015-08-20)։ «Memory and Mood in the Menopause»։ Managing the Menopause: 21st Century Solutions։ Cambridge University Press։ ISBN 9781316352717 
  24. ↑ Birkhaeuser Martin, Genazzani Andrea R. (2018-01-30)։ Pre-Menopause, Menopause and Beyond: Volume 5: Frontiers in Gynecological Endocrinology։ Springer։ էջեր 38–39։ ISBN 9783319635408 
  25. ↑ Papadakis Maxine A., McPhee Stephen J., Rabow Michael W. (2017-09-11)։ Current Medical Diagnosis and Treatment 2018, 57th Edition։ McGraw Hill Professional։ էջ 1212։ ISBN 9781259861499 
  26. ↑ Mitchell RS, Kumar V, Abbas AK, Fausto N (2007)։ Robbins Basic Pathology: With Student Consult Online Access (8th ed.)։ Philadelphia: Saunders։ էջ 344։ ISBN 978-1-4160-2973-1 
  27. ↑ «Autonomic Cardiovascular Damage during Post-menopause: the Role of Physical Training»։ Aging and Disease 4 (6): 320–8։ September 2013։ PMC 3843649։ PMID 24307965։ doi:10.14336/AD.2013.0400320 
  28. ↑ ESHRE Capri Workshop Group (2011)։ «Perimenopausal risk factors and future health»։ Human Reproduction Update 17 (5): 706–17։ PMID 21565809։ doi:10.1093/humupd/dmr020 
  29. ↑ «Bone mineral density changes during the menopause transition in a multiethnic cohort of women»։ The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism 93 (3): 861–8։ March 2008։ PMC 2266953։ PMID 18160467։ doi:10.1210/jc.2007-1876 
  30. ↑ 30,0 30,1 «Lower lung function associates with cessation of menstruation: UK Biobank data»։ The European Respiratory Journal 48 (5): 1288–1297։ November 2016։ PMID 27660514։ doi:10.1183/13993003.00412-2016 
  31. ↑ «Menopause Is Associated with Accelerated Lung Function Decline»։ American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine 195 (8): 1058–1065։ April 2017։ PMID 27907454։ doi:10.1164/rccm.201605-0968OC 
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 «Early or premature menopause»։ Womenshealth.gov։ 2017-07-12։ Վերցված է 2018-11-07 
  33. ↑ «Association of Age at Onset of Menopause and Time Since Onset of Menopause With Cardiovascular Outcomes, Intermediate Vascular Traits, and All-Cause Mortality: A Systematic Review and Meta-analysis»։ JAMA Cardiology 1 (7): 767–776։ October 2016։ PMID 27627190։ doi:10.1001/jamacardio.2016.2415 
  34. ↑ «Gynaecologic Problems: Menopausal Problems»։ Health on the Net Foundation։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-02-25-ին։ Վերցված է 2012-02-22 
  35. ↑ Morabia A, Costanza MC (15 December 1998)։ «International variability in ages at menarche, first livebirth, and menopause. World Health Organization Collaborative Study of Neoplasia and Steroid Contraceptives.»։ American Journal of Epidemiology 148 (12): 1195–205։ PMID 9867266։ doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a009609 
  36. ↑ «Premature ovarian insufficiency: the context of long-term effects»։ Journal of Endocrinological Investigation 39 (9): 983–90։ September 2016։ PMC 4987394։ PMID 27091671։ doi:10.1007/s40618-016-0467-z 
  37. ↑ «Celiac disease and reproductive disorders: meta-analysis of epidemiologic associations and potential pathogenic mechanisms»։ Human Reproduction Update 20 (4): 582–93։ 2014։ PMID 24619876։ doi:10.1093/humupd/dmu007 
  38. ↑ «Risk of infertility in patients with celiac disease: a meta-analysis of observational studies»։ Arquivos de Gastroenterologia 51 (2): 144–50։ 2014։ PMID 25003268։ doi:10.1590/S0004-28032014000200014 
  39. ↑ Healthline (2014-07-02)։ «What causes early menopause»։ Healthline։ Արխիվացված է օրիգինալից 28 September 2013-ին 
  40. ↑ 40,0 40,1 «Premature ovarian insufficiency: Pathogenesis and management»։ Journal of Mid-Life Health (Review) 6 (4): 147–53։ 2015։ PMC 4743275։ PMID 26903753։ doi:10.4103/0976-7800.172292 
  41. ↑ 41,0 41,1 «Aetiological coding sequence variants in non-syndromic premature ovarian failure: From genetic linkage analysis to next generation sequencing»։ Molecular and Cellular Endocrinology (Review) 411: 243–57։ August 2015։ PMID 25960166։ doi:10.1016/j.mce.2015.05.005 
  42. ↑ 42,0 42,1 Kalantaridou SN, Davis SR, Nelson LM. Endocrinology Metabolism Clinics of North America, December 1998; 27(4) 989–1006.
  43. ↑ Bucher, et al. 1930
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 «Executive summary of the Stages of Reproductive Aging Workshop + 10: addressing the unfinished agenda of staging reproductive aging»։ Fertility and Sterility 97 (4): 843–51։ April 2012։ PMC 3340904։ PMID 22341880։ doi:10.1016/j.fertnstert.2012.01.128 
  45. ↑ «Risk for new onset of depression during the menopausal transition: the Harvard study of moods and cycles»։ Archives of General Psychiatry։ The Harvard Study of Moods and Cycles 63 (4): 385–90։ April 2006։ PMID 16585467։ doi:10.1001/archpsyc.63.4.385 
  46. ↑ «Executive summary: Stages of Reproductive Aging Workshop (STRAW)»։ Climacteric 4 (4): 267–72։ December 2001։ PMID 11770182։ doi:10.1080/cmt.4.4.267.272 
  47. ↑ 47,0 47,1 «Perimenopause: the complex endocrinology of the menopausal transition»։ Endocrine Reviews 19 (4): 397–428։ August 1998։ PMID 9715373։ doi:10.1210/edrv.19.4.0341 
  48. ↑ 48,0 48,1 «Inhibin B and ovarian function after total abdominal hysterectomy in women of reproductive age»։ Gynecological Endocrinology 17 (2): 125–31։ April 2003։ PMID 12737673։ doi:10.1080/713603218 
  49. ↑ «Diagnostic role of follicle-stimulating hormone (FSH) measurements during the menopausal transition--an analysis of FSH, oestradiol and inhibin»։ European Journal of Endocrinology 130 (1): 38–42։ January 1994։ PMID 8124478։ doi:10.1530/eje.0.1300038 
  50. ↑ 50,0 50,1 «Effect of total abdominal hysterectomy on ovarian blood supply in women of reproductive age»։ Journal of Ultrasound in Medicine 24 (2): 169–74։ February 2005։ PMID 15661947։ doi:10.7863/jum.2005.24.2.169 
  51. ↑ «Minireview: aromatase and the regulation of estrogen biosynthesis--some new perspectives»։ Endocrinology 142 (11): 4589–94։ November 2001։ PMID 11606422։ doi:10.1210/en.142.11.4589 
  52. ↑ «Ovarian androgen production in postmenopausal women»։ The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism 92 (8): 3040–3։ August 2007։ PMID 17519304։ doi:10.1210/jc.2007-0581 
  53. ↑ «Androgen levels in adult females: changes with age, menopause, and oophorectomy»։ The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism 90 (7): 3847–53։ July 2005։ PMID 15827095։ doi:10.1210/jc.2005-0212 
  54. ↑ 54,0 54,1 «Impairment of BRCA1-related DNA double-strand break repair leads to ovarian aging in mice and humans»։ Science Translational Medicine 5 (172): 172ra21։ February 2013։ PMC 5130338 ։ PMID 23408054։ doi:10.1126/scitranslmed.3004925 
  55. ↑ «Constructing a standard climacteric scale»։ Maturitas 29 (1): 25–31։ May 1998։ PMID 9643514։ doi:10.1016/s0378-5122(98)00025-5 
  56. ↑ «Quality of life in a large cohort of mid-aged Colombian women assessed using the Cervantes Scale»։ Menopause 19 (8): 924–30։ August 2012։ PMID 22549166։ doi:10.1097/gme.0b013e318247908d 
  57. ↑ Schneider HP, Naftolin F (2005)։ Climacteric medicine where do we go?։ London: Taylor & Francis։ էջ 28։ ISBN 9780203024966 
  58. ↑ 58,0 58,1 «What Is Perimenopause?»։ WebMD։ Վերցված է 2018-10-06 
  59. ↑ «Perimenopause - Symptoms and causes»։ Mayo Clinic։ Վերցված է 2018-10-06 
  60. ↑ «Menopause 101»։ A primer for the perimenopausal։ The North American Menopause Society։ Արխիվացված է օրիգինալից 10 April 2013-ին։ Վերցված է 11 April 2013 
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 Prior J։ «Perimenopause»։ Centre for Menstrual Cycle and Ovulation Research (CeMCOR)։ Արխիվացված է օրիգինալից 25 February 2013-ին։ Վերցված է 10 May 2013 
  62. ↑ «Approaching menopause (but not there yet!): caring for women in midlife»։ Nursing for Women's Health 15 (4): 320–4։ August–September 2011։ PMID 21884497։ doi:10.1111/j.1751-486X.2011.01652.x 
  63. ↑ Hurst Bradley S. (2011)։ Disorders of menstruation։ Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell։ ISBN 9781444391817 
  64. ↑ «In the clinic. Perimenopause»։ Annals of Internal Medicine 162 (3): ITC1–15։ February 2015։ PMID 25643316։ doi:10.7326/AITC201502030 
  65. ↑ Kessenich C։ «Inevitable Menopause»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2 November 2013-ին։ Վերցված է 11 April 2013 
  66. ↑ «Effects of melatonin in perimenopausal and menopausal women: our personal experience»։ Annals of the New York Academy of Sciences 1057 (1): 393–402։ December 2005։ Bibcode:2005NYASA1057..393B։ PMID 16399909։ doi:10.1196/annals.1356.030 
  67. ↑ The Woman's Health Program Monash University, Oestrogen and Progestin as Hormone Therapy Archived 11 July 2012 at the Wayback Machine.
  68. ↑ &Na (March 2010)։ «Estrogen and progestogen use in postmenopausal women: 2010 position statement of The North American Menopause Society»։ Menopause 17 (2): 242–55։ PMID 20154637։ doi:10.1097/gme.0b013e3181d0f6b9 
  69. ↑ 69,0 69,1 North American Menopause Society (March 2012)։ «The 2012 hormone therapy position statement of: The North American Menopause Society»։ Menopause 19 (3): 257–71։ PMC 3443956։ PMID 22367731։ doi:10.1097/GME.0000000000000921 
  70. ↑ «Vasomotor symptoms resulting from natural menopause: a systematic review and network meta-analysis of treatment effects from the National Institute for Health and Care Excellence guideline on menopause»։ BJOG 124 (10): 1514–1523։ September 2017։ PMID 28276200։ doi:10.1111/1471-0528.14619 
  71. ↑ 71,0 71,1 «Hormone therapy for preventing cardiovascular disease in post-menopausal women»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews (3): CD002229։ March 2015։ PMID 25754617։ doi:10.1002/14651858.CD002229.pub4 
  72. ↑ «The WHI: the effect of hormone replacement therapy on fracture prevention»։ Climacteric 15 (3): 263–6։ June 2012։ PMID 22612613։ doi:10.3109/13697137.2012.659975 
  73. ↑ 73,0 73,1 «Long-term hormone therapy for perimenopausal and postmenopausal women»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 1: CD004143։ January 2017։ PMC 6465148 ։ PMID 28093732։ doi:10.1002/14651858.CD004143.pub5 
  74. ↑ «Menopausal hormone therapy and breast cancer mortality: clinical implications»։ Therapeutic Advances in Drug Safety 6 (2): 45–56։ April 2015։ PMC 4406918։ PMID 25922653։ doi:10.1177/2042098614568300 
  75. ↑ 75,0 75,1 «Testosterone for peri- and postmenopausal women»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD004509։ October 2005։ PMID 16235365։ doi:10.1002/14651858.CD004509.pub2 
  76. ↑ «Postmenopausal hormone therapy: from monkey glands to transdermal patches»։ The Journal of Endocrinology 185 (2): 207–22։ May 2005։ PMID 15845914։ doi:10.1677/joe.1.05847 
  77. ↑ «The STAR trial: evidence for raloxifene as a breast cancer risk reduction agent for postmenopausal women»։ Journal of the National Comprehensive Cancer Network 5 (8): 719–24։ September 2007։ PMID 17927929 
  78. ↑ Hill D. Ashley, Crider Mark, Hill Susan R. (2016-12-01)։ «Hormone Therapy and Other Treatments for Symptoms of Menopause»։ American Family Physician 94 (11): 884–889։ ISSN 1532-0650։ PMID 27929271 
  79. ↑ «FDA approval of paroxetine for menopausal hot flushes»։ The New England Journal of Medicine 370 (19): 1777–9։ May 2014։ PMID 24806158։ doi:10.1056/NEJMp1402080 
  80. ↑ Potter Beth, Schrager Sarina, Dalby Jessica, Torell Emily, Hampton Adrienne (2018)։ «Menopause»։ Primary Care: Clinics in Office Practice։ Women’s Health 45 (4): 625–641։ ISSN 0095-4543։ PMID 30401346 ։ doi:10.1016/j.pop.2018.08.001 
  81. ↑ van Driel CM, Stuursma A, Schroevers MJ, Mourits MJ, de Bock GH (15 March 2018)։ «Mindfulness, cognitive behavioural and behaviour-based therapy for natural and treatment-induced menopausal symptoms: a systematic review and meta-analysis.»։ BJOG : An International Journal of Obstetrics and Gynaecology 126 (3): 330–339։ PMC 6585818 ։ PMID 29542222։ doi:10.1111/1471-0528.15153 
  82. ↑ Goldstein KM, Shepherd-Banigan M, Coeytaux RR, McDuffie JR, Adam S, Befus D, Goode AP, Kosinski AS, Masilamani V, Williams JW Jr (April 2017)։ «Use of mindfulness, meditation and relaxation to treat vasomotor symptoms.»։ Climacteric : The Journal of the International Menopause Society 20 (2): 178–182։ PMID 28286985։ doi:10.1080/13697137.2017.1283685 
  83. ↑ Hickey Martha, Szabo Rebecca A, Hunter Myra S (2017-11-23)։ «Non-hormonal treatments for menopausal symptoms»։ BMJ 359: j5101։ ISSN 0959-8138։ PMID 29170264։ doi:10.1136/bmj.j5101 
  84. ↑ Moore Thea R., Franks Rachel B., Fox Carol (May 2017)։ «Review of Efficacy of Complementary and Alternative Medicine Treatments for Menopausal Symptoms»։ Journal of Midwifery & Women's Health 62 (3): 286–297։ PMID 28561959։ doi:10.1111/jmwh.12628 
  85. ↑ Grindler Natalia M., Santoro Nanette F. (2015)։ «Menopause and exercise»։ Menopause (անգլերեն) 22 (12): 1351–1358։ ISSN 1072-3714։ PMID 26382311։ doi:10.1097/GME.0000000000000536 
  86. ↑ Lauche Romy, Peng Wenbo, Cramer Holger (2018)։ «Yoga for menopausal symptoms—A systematic review and meta-analysis»։ Maturitas (English) 109: 13–25։ ISSN 0378-5122։ PMID 29452777։ doi:10.1016/j.maturitas.2017.12.005 
  87. ↑ 87,0 87,1 «Complementary and alternative therapies for the management of menopause-related symptoms: a systematic evidence review»։ Archives of Internal Medicine 166 (14): 1453–65։ July 2006։ PMID 16864755։ doi:10.1001/archinte.166.14.1453 
  88. ↑ «Soy isoflavones versus placebo in the treatment of climacteric vasomotor symptoms: systematic review and meta-analysis»։ Menopause 17 (3): 660–6։ 2010։ PMID 20464785։ doi:10.1097/gme.0b013e3181cb4fb5 
  89. ↑ «Phytoestrogens for menopausal vasomotor symptoms»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 12 (12): CD001395։ December 2013։ PMID 24323914։ doi:10.1002/14651858.CD001395.pub4 
  90. ↑ EFSA Femarelle® and bone mineral density Archived 30 January 2012 at the Wayback Machine. Scientific substantiation of a health claim related to "Femarelle®" and "induces bone formation and increases bone mineral density reducing the risk for osteoporosis and other bone disorders" pursuant to Article 14 of the Regulation (EC) No 1924/20061 Scientific Opinion of the Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies. The EFSA Journal (2008) 785, pp. 1–10]
  91. ↑ «Effects of herbal and dietary supplements on cognition in menopause: a systematic review»։ Maturitas 68 (3): 256–63։ March 2011։ PMID 21237589։ doi:10.1016/j.maturitas.2010.12.005 
  92. ↑ «Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 9 (9): CD007244։ September 2012։ PMC 6599854 ։ PMID 22972105։ doi:10.1002/14651858.CD007244.pub2 
  93. ↑ Johnson Alisa, Roberts Lynae, Elkins Gary (2019)։ «Complementary and Alternative Medicine for Menopause»։ Journal of Evidence-Based Integrative Medicine 24: 2515690X1982938։ ISSN 2515-690X։ PMC 6419242 ։ PMID 30868921 ։ doi:10.1177/2515690X19829380 
  94. ↑ «Acupuncture for menopausal hot flushes»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 7 (7): CD007410։ July 2013։ PMC 6544807 ։ PMID 23897589։ doi:10.1002/14651858.CD007410.pub2 
  95. ↑ «Chinese herbal medicine for menopausal symptoms»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 3: CD009023։ March 2016։ PMC 4951187։ PMID 26976671։ doi:10.1002/14651858.CD009023.pub2 
  96. ↑ «Alendronate for the primary and secondary prevention of osteoporotic fractures in postmenopausal women»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD001155։ January 2008։ PMID 18253985։ doi:10.1002/14651858.CD001155.pub2 
  97. ↑ «Concerns over new 'menopause delay' procedure»։ BBC News։ 28 January 2020 

Արտաքին հղումներ

 
Դաշտանադադար
էջը Վիքիպահեստում
Դասակարգում
Արտաքին աղբյուրներ
Ստացված է «https:https://www.how.com.vn/wiki/index.php?lang=hy&q=Դաշտանադադար&oldid=8668311» էջից
🔥 Top keywords: Հանրապետության օրԳլխավոր էջՀայաստանի առաջին հանրապետությունՍարդարապատի հերոսամարտՍարդարապատի հերոսամարտի հուշահամալիրԳարեգին ՆժդեհՍպասարկող:ՈրոնելՀայաստանԲաշ-Ապարանի ճակատամարտՍեռական հարաբերությունՄայիսի 28Սուրբ Հովհաննես մատուռ (Հարթագյուղ)Արամ Մանուկյան (ռազմական, պետական գործիչ)ԾաղկեվանքԿոմիտասՀայաստանի անկախության տոնՀայաստանի տոների և հիշատակի օրերի ցանկԿառլես ՊուչդեմոնՀովհաննես ԹումանյանՍաղմոսավանքՀայկական Խորհրդային Սոցիալիստական ՀանրապետությունՍտեփանավանի դենդրոպարկՋրծաղիկԽոր ՎիրապՎարդավառԵրևանՍամվել (վեպ)ԹալիբանԳառնու հեթանոսական տաճարՍպասարկող:ՎերջինփոփոխություններըՀայերենի այբուբենՎիքինախագիծ:Ֆինանսատնտեսական միամսյակ 2023/ՄասնակիցներՄայիսյան հերոսամարտերԱնկլավ և էքսկլավՎերաբերական (խոսքի մաս)Սասնա ծռերՏիգրան ՄեծԱնդրանիկ ՕզանյանՄեսրոպ Մաշտոց