Բրետան (պատմական մարզ)
Բրետան (ֆր.՝ Bretagne, բրետոներեն՝ Breizh), պատմական շրջան Ֆրանսիայիում, հյուսիս-արևմուտքում զբաղեցնում է համանուն թերակղզին։ Հայտնի է որպես Գալլիայի մի մաս՝ Արմորիկա անվամբ, ուշ հռոմեական և վաղ միջնադարի ժամանակաշրջանում այն դարձել է Բրիտանական կղզիներից կելտական համայնքների վերաբնակեցման վայր[2]։ Ենթադրվում է, որ հենց այդ ժամանակ էլ կազմավորվել են բրետոնացիները, որոնց լեզուն՝ բրետոներենը, պատկանում է կելտական լեզուների բրիտոնյան ենթախմբին։
| Բրետան | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | մշակութային շրջան, պատմական շրջան և պատմական պետություն |
| Մայրցամաք | Եվրոպա |
| Երկիր | .svg){kind=small} Ֆրանսիա |
| Ամենաբարձր կետ | Roc'h Ruz?[1] |
| Մակերես | 34 022 կմ² |
| Կազմված է | Բրետան, Ատլանտյան Լուար, Ամոր և Argoat? |
| Մասն է | Կելտական շրջաններ |
| Անվանված է | Britannia? |
 | |
 | |
 | |
Այս պատմական տարածքի մեծ մասը զբաղեցնում է Բրետանի վարչական շրջանը, բայց նրա տարածքի մոտավորապես մեկ հինգերորդ մասը (Ատլանտյան Լուար դեպարտամենտ՝ հինավուրց Նանտ մայրաքաղաքով) 1941 թվականից ի վեր գտնվում է Լուարի երկրի մեջ։ 2010 թվականին պատմական Բրետանիի սահմաններում բնակվել է 4,48 միլիոն մարդ։ Նրա ամենամեծ քաղաքներն են Նանտը, Ռենը և Բրեստը։
Անվանում խմբագրել
Ավանդաբար համարվում է, որ Բրետանն իր անունը ստացել է բրիտներից, ովքեր միջնադարի սկզբին այստեղ են տեղափոխվել Բրիտանիայից։
Պատմական ուրվագիծ խմբագրել
Նախապատմական ժամանակաշրջան
Բրետանի տարածքում հայտնի են բացառապես մեծ թվով մեգալիթյան կառույցներ, որոնցից ամենամեծն են Բարնենեսը, Գավրինին, Կառնակի քարերը և հնագիտական գտածոները, որոնք կապված են, այսպես կոչված, գծային ժապավենային խեցեգործական, Լա Օգեթ, զանգակաձև գավաթներ և այլ հնագիտական մշակույթների հետ։ Բրիտանիակյի և Բրետանի նախնադարյան հուշարձանների նշանակալի նմանությունը, նույնիսկ, դիզայինի նույնությունը թույլ է տալիս ասել, որ վերջիններս այն ժամանակ արդեն ծառայել են որպես կապող օղակ մայրցամաքային Եվրոպայի և Բրիտանական կղզիների միջև[3]։
Բրետանի ժամանակակից բնակչության շրջանում հայտնաբերվել է R1b հապլոիդ հավաքակազմի (Y-ԴՆԹ) առավելագույն կոնցենտրացիա, որը բնորոշ է Արևմտյան Եվրոպայի բնակչությանը[4]։
Կելտական ժամանակաշրջան խմբագրել
Կելտերի առաջին ներթափանցումը Լուարայի հովիտ և Արմորիկայի թերակղզի տեղի է ունեցել Ք. ա. VI դարից ոչ շուտ։ Այդ ժամանակ դրանք միայն վերաբնակների փոքր խմբեր էին, և միայն մ.թ.ա. IV դարի երկրորդ կեսին կելտական ցեղերը, որոնք իրենց հետ բերել էին երկաթի ձուլման և մշակման տեխնոլոգիան, վերջնականապես արմատավորվում են Արմորիկայում[5]։
Միջնադար խմբագրել
9-րդ դարում բրետոնները ստեղծել են Բրետանի թագավորությունը։ 939 թվականին՝ այն նորմանների կողմից գրավելուց հետո դարձել է դքսություն, Ֆրանսիայի վասալ։ 1491 թվականից Բրետանը Ֆրանսիայի հետ միավորվել է անձնական ունիայի շնորհիվ՝ հետագայում աստիճանաբար կորցնելով «հնագույն ազատությունները»։
Ավանդական բաժանում խմբագրել
Ավանդաբար, Բրետանը բաժանվում է հետևյալ մարզերի, կամ տարածքների, որոնք համապատասխանում են թեմերին․
- Ստորին Բրետան (Breizh Izel)
- Լեոն
- Տրեգոր
- Կորնուա
- Վաննի մարզ (Vannetais)
- Վերին Բրետան (Breizh Uhel)
- Սեն-Բրիյո մարզ
- Սեն-Մալո մարզ
- Դոլ մարզ
- Ռենի մարզ
- Նանտի մարզ։
Բրետանի սահմանները նոր ժամանակաշրջան խմբագրել
1790 թվականին ֆրանսիական Մեծ հեղափոխության ընթացքում Բրետանը բաժանվել է հինգ դեպարտամենտների՝ Ստորին Լուարա (այժմ Ատլանտյան Լուարա), Կոտ դյու Նոր (Այժմ ՝ Կոտ դ՝Արմոր), Իլ և Վիլեն, Ֆինիստեր և Մորբիան։ Թեմերը կազմալուծվել են, իսկ դրանց վերականգնման ժամանակ, Նապոլեոն առաջինի օրոք, դրանց սահմանները սկսել են համապատասխանել դեպարտամենտների սահմաններին։ 1941 թվականին Ստորին Լուարայի դեպարտամենտը Վիշի ռեժիմի կողմից անջատվել է Բրետանից և դարձել Լուարի երկրի տարածք։
Ներկայումս մնացած չորս դեպարտամենտները մտնում են Բրետան տարածաշրջանի մեջ՝ ընդգրկելով պատմական Բրետանի տարածքի 80 %-ը և բնակչության 71 % -ը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ https://www.ouest-france.fr/bretagne/morlaix-29600/monts-darree-sur-quelle-commune-se-situe-le-toit-de-la-bretagne-3475954
- ↑ «Léon Fleuriot. <italic>Les origines de la Bretagne: L'émigration</italic>. (Bibliothèque Historique.) Paris: Payot. 1980. Pp. 353». The American Historical Review. 1981-10. doi:10.1086/ahr/86.4.828. ISSN 1937-5239.
- ↑ Monnier, Jean-Laurent; Molines, Nathalie (1993). «Le « colombanien » : un faciès régional du paléolithique inférieur sur le littoral armoricano-atlantique». Bulletin de la Société préhistorique française. 90 (4): 283–294. doi:10.3406/bspf.1993.9595. ISSN 0249-7638.
- ↑ [Фабьен Лекюайер (23 апреля 2013 г.). "Bertaèyn Galeizz change de nom. Un évènement pas si anodin" . 7сейж. Архивировано из оригинала 7 сентября 2014 года . Проверено 25 апреля 2014 года «Фабьен Лекюайер»].
{{cite web}}: Check|url=value (օգնություն) - ↑ Kruta, Venceslas, 1939- ... (2000). Les Celtes : histoire et dictionnaire : des origines à la romanisation et au christianisme. Impr. Maury-Eurolivres). [Paris]: Le Grand livre du mois. ISBN 2-7028-6261-6. OCLC 466873382.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բրետան (պատմական մարզ)» հոդվածին։ |