Բազկահյուսակ
| Բազկային հյուսակ կամ բազկահյուսակ | |
|---|---|
 Աջ բազկահյուսակն իր կարճ ճյուղերով՝ տեսքն առջևից | |
| Լատիներեն անվանում | Plexus brachialis |
| Ենթադաս | nerve plexus?, limb nerve plexus?[1] և անհատական անատոմիական կառուցվածք |
| Մասն է | Ծայրամասային նյարդային համակարգ |
| Նյարդավորում | Վերին վերջույթի մաշկ և մկանունք |
| Սկիզբ է առնում | C5, C6, C7, C8, T1 (երբեմն նաև C4 կամ T2) |
| Բաժանվում է | 17 ճյուղ (նյարդ) |
| Գրանցամատյաններ | |
| MeSH | D001917 |
| Gray | 930 |
| Dorlands | 24 |
Կառուցվածք խմբագրել
Արմատներ խմբագրել
Ցողուններ խմբագրել
Արմատները միաձուլվում են՝ կազմելով 3 ցողուն.
- վերին ցողուն (C5-C6)
- միջին ցողուն (C7)
- ստորին ցողուն (C8, T1)
Բաժիններ խմբագրել
Յուրաքանչյուր ցողուն կիսվում է՝ ձևավորելով 6 բաժին.
- վերին, միջին և ստորին ցողունների առաջային բաժիններ
- վերին, միջին և ստորին ցողունների հետին բաժիններ
Խրձեր խմբագրել
Այս 6 բաժինները վերախմբավորվում են՝ կազմելով 3 խուրձ։ Խրձերը կոչում են ըստ անութափոսային զարկերակի նկատմամբ իրենց դիրքի.
- հետին խուրձ՝ ցողունների 3 հետին բաժիններից (C5, C6, C7, C8, T1)
- կողմնային խուրձ՝ վերին և միջին ցողունների առաջային բաժիններից (C5, C6, C7)
- միջային խուրձ՝ ստորին ցողունի պարզ շարունակությունն է (C8, T1)
Ճյուղեր (նյարդեր) խմբագրել
Ճյուղերը թվարկված են ստորև (տե՛ս Սխեմա)։ Շատերը ծագում են խրձերից, սակայն որոշները՝ միանգամից ավելի վաղ կառույցներից։
Սխեմա խմբագրել
Առանձին ճյուղեր (նյարդեր) խմբագրել
Թավատառը նշում է նյարդի (ճյուղի) առաջնային արմատը։ Իսկ շեղատառը նշում է այն արմատները, որոնք ոչ միշտ են մասնակցում նյարդի ձևավորմանը։
| Ծագում | Ճյուղ (նյարդ) | Արմատ[2] | Մկան | Մաշկ |
| արմատ | թիկնային թիակային նյարդ | C4, C5 | շեղանկյունաձև, թիակը բարձրացնող | - |
| արմատ | երկար կրծքային նյարդ | C5, C6, C7 | առաջային ատամնավոր | - |
| արմատ | ճյուղ ստոծանու նյարդին | C5 | ստոծանի | - |
| վերին ցողուն | նյարդ ենթանրակային մկանին | C5, C6 | ենթանրակային | - |
| վերին ցողուն | վերթիակային նյարդ | C5, C6 | վերփշային, ստորփշային | - |
| կողմնային խուրձ | կողմնային կրծքամկանային նյարդ | C5, C6, C7 | մեծ և փոքր կրծքամկաններ (հաղորդակցվելով միջային կրծքամկանային նյարդի հետ) | - |
| կողմնային խուրձ | մկանամաշկային նյարդ | C5, C6, C7 | կտցաբազկային, բազկային, բազկի երկգլուխ | դառնում է նախաբազկի կողմնային մաշկային նյարդ |
| կողմնային խուրձ | միջնակ նյարդի կողմնային արմատ | C5, C6, C7 | թելեր միջնակ նյարդին | - |
| հետին խուրձ | վերին ենթաթիակային նյարդ | C5, C6 | ենթաթիակային (վերին հատված) | - |
| հետին խուրձ | կրծքամեջքային նյարդ (միջին ենթաթիակային նյարդ) | C6, C7, C8 | մեջքի լայնագույն | - |
| հետին խուրձ | ստորին ենթաթիակային նյարդ | C5, C6 | ենթաթիակային (ստորին հատված) և մեծ կլոր | - |
| հետին խուրձ | անութափոսային նյարդ | C5, C6 | առաջային ճյուղ՝ դելտայաձև մկան և այն ծածկող մաշկի փոքր հատված; հետին ճյուղ՝ փոքր կլոր և դելտայաձև | հետին ճյուղը դառնում է բազկի վերին կողմնային մաշկային նյարդ |
| հետին խուրձ | ճաճանչային նյարդ | C5, C6, C7, C8, T1 | բազկի եռագլուխ, վերհակիչ, արմնկային, դաստակի և մատների տարածիչներ, բթամատի երկար զատիչ, բազկաճաճանչային | բազկի թիկնային մաշկը՝ որպես բազկի հետին մաշկային նյարդ; նաև ճաճանչային նյարդի մակերեսային ճյուղը նյարդավորում է ձեռքի թիկունքը, ներառյալ I միջմատնային տարածությունը |
| միջային խուրձ | միջային կրծքամկանային նյարդ | C8, T1 | մեծ և փոքր կրծքամկաններ (հաղորդակցվելով կողմնային կրծքամկանային նյարդի հետ) | - |
| միջային խուրձ | միջնակ նյարդի միջային արմատ | C8, T1 | թելեր միջնակ նյարդին | ձեռքի մաշկի տեղամասերը, որոնք չեն նյարդավորում ծղիկային կամ ճաճանչային նյարդերը |
| միջային խուրձ | բազկի միջային մաշկային նյարդ | C8, T1 | - | բազկի առաջային և միջային մաշկ |
| միջային խուրձ | նախաբազկի միջային մաշկային նյարդ | C8, T1 | - | նախաբազկի միջային մաշկ |
| միջային խուրձ | ծղիկային նյարդ | C8, T1 | դաստակի ծղիկային ծալիչ, IV-V մատների խորանիստ ծալիչներ, ձեռքի ներքին մկաններ՝ բացառությամբ թենարի և 2 կողմնային որդանման մկանների | ձեռքի միջային կողմի մաշկ և ափային կողմից միջային մեկուկես մատների, իսկ թիկնային կողմից՝ միջային երկուսուկես մատների մաշկ |
Գործառույթ խմբագրել
Բազկահյուսակի ախտահարումները կարող են հանգեցնել ծանր ֆունկցիոնալ խանգարումների և հաշմանդամության[3]։
Կլինիկական նշանակություն խմբագրել
Վնասում խմբագրել
Բազկահյուսակի վնասվածքներն ախտահարում են վերին վերջույթի զգացողությունն ու շարժումները։ Դրանց պատճառ կարող են հանդիսանալ պարանոցի կամ անութափոսի շրջանի գերձգումը (պրկում), հիվանդությունները և վերքերը։ Կախված վնասվածքի տեղակայումից՝ ախտանշանները կարող են տատանվել կաթվածից մինչև անզգայացում։ Կաթվածի աստիճանը գնահատելու համար ստուգում են հիվանդի՝ շարժումներ կատարելու ունակությունը՝ համեմատելով չվնասված կողմի հետ։ Հաճախ բազկահյուսակի վնասվածքը լինում է կոպիտ վայրէջքի հետևանքով, երբ ուսը կտրուկ և խիստ հեռանում է պարանոցից (ինչպես մոտոցիկլային վթարի կամ ծառից վայր ընկնելու ժամանակ)։ Այս գերձգումը կարող է հանգեցնել բազկահյուսակի վերին հատվածների պատռման կամ նույնիսկ ողնուղեղից պոկման։ Բազկահյուսակի վերին վնասումներ լինում են նաև նորածինների մոտ (Բազկահյուսակի ծննդաբերական (նորածնային) կաթված, ԲՆԿ), երբ դժվար ծննդաբերության ժամանակ երեխայի պարանոցը գերձգվում է[4]։ Վերին վնասումների դեպքում կաթվածն ի հայտ է գալիս C5-C6-ի կողմից նյարդավորվող մկանների շրջանում, ինչպիսիք են դելտայաձև, բազկի երկգլուխ, բազկային և բազկաճաճանչային մկանները։ Հաճախ դա ուղեկցվում է վերջույթի կողմնային մակերեսի անզգայացմամբ։
Բազկահյուսակի ստորին վնասվածքներն ավելի հազվադեպ են, բայց կարող են ի հայտ գալ, երբ անձը կտրուկ բռնում է ինչ-որ բանից, որպեսզի վայր չընկնի կամ երբ դժվար ծննդաբերության ժամանակ նորածնի թևը գերձգվում է (տե՛ս ԲՆԿ)։ Այս դեպքում ախտահարվում են ձեռքի մկանները և հիվանդը չի կարողանում բռունցք անել[5]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ անատոմիայի հիմնարար մոդել
- ↑ Moore, K.L.; Agur, A.M. (2007). Essential Clinical Anatomy (3rd ed.). Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 430–1. ISBN 978-0-7817-6274-8.
- ↑ Moore, K.L.; Agur, A.M. (2007). Essential Clinical Anatomy (3rd ed.). Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 434–5. ISBN 978-0-7817-6274-8.
- ↑ Ecker, Jeffrey L.; Greenberg, James A.; Norwitz, Errol R.; Nadel, Allan S.; Repke, John T. (1997). «Birth Weight as a Predictor of Brachial Plexus Injury». Obstetrics & Gynecology. 89 (5): 643–47. doi:10.1016/S0029-7844(97)00007-0. PMID 9166293.
- ↑ Moore, Keith (2006). Clinically Oriented Anatomy. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 778–81. ISBN 0-7817-3639-0.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 210)։  |