Ատամնակծվածք

Ֆիզիոլոգիական ատամնակծվածքի դեպքում վերին ծնոտի առջևի կաթնատամները և մնայուն ատամները թեթևակի ծածկում են ստորին ծնոտի առջևի ատամները։ Վերին ծնոտի կողմնային ատամները ստորինի նկատմամբ դուրս են ցցված՝ վերին ծնոտի յուրաքանչյուր ատամը հպվում է ստորինի 2 ատամներին, բացառություն են կաթնատամների ատամնակծվածքի 5-րդ և մնայուն ատամնակծվածքի 8-րդ (իմաստության) ատամները, որոնք հպվում են հակադիր ծնոտի միայն 1 ատամին։ Ֆիզիոլոգիական ատամնակծվածքը կարող է լինել տարբեր տիպի, բայց այդ դեպքում բոլոր ատամները հպվում են ճիշտ հարաբերակցությամբ՝ ապահովելով կոշտ սննդի կծելն ու լիարժեք ծամելը։ Ծնոտների կազմությունից և ատամների թեքությունից կախված՝ տարբերում են ֆիզիոլոգիական ատամնակծվածքի հետևյալ ձևերը, ուղղածնոտություն՝ վերին կտրիչները ծածկում են ստորիններին դրանց պսակի 1/3-ի չափով, ուղղակզակություն՝ ստորին ծնոտի առջևի ատամները թեթևակի ծածկում են վերիններին, ուղիղ ատամնակծվածք, երբ վերին և ստորին առջևի ատամները կտրիչ եզրերով աքցանանման հպվում են միմյանց։

Ախտաբանական ատամնակծվածքը կամ դրա շեղումներն ատամնաշարերի հարաբերակցությունների այնպիսի խախտումներն են, երբ ծնոտների կցման դեպքում հակադիր ատամներից շատերը միմյանց չեն հպվում։ Այդպիսի շեղումների մեծ մասը կապված է դեմքի կմախքի զարգացման շրջանում կրած հիվանդությունների, ծնոտների վնասվածքի, այդ թվում ծննդաբերական, ծնոտի և քիմքի ճեղքվածքի, ռախիտի, քթաըմպանի գեղձանմանների աճի և դրանց հետ կապված ոչ ճիշտ (բերանային) շնչառության, կաթնատամների վաղ հեռացման հետ։ Ծնոտների ձևախախտումները և համապատասխան շեղումները դանդաղ են առաջանում, երբեմն՝ կրած հիվանդություններից մի քանի տարի անց։

Երեխաների ատամնակծվածքի շեղումներ խմբագրել

Ատամնակծվածքի շեղումների պատճառ կարող են դառնալ երեխաների վնասակար սովորությունները (ծծակ և պինդ առարկաներ ծծելը և այլն)։ Դրանք կարող են լինել նաև բնածին (ժառանգական)։ Ատամնակծվածքի շեղումների դեպքում, բացի ծամելուց, հաճախ խախտվում է որոշ հնչյունների արտասանությունը, լինում է ցավի զգացողություն քունքաստործնոտային հոդում, բերանի չորություն և այլն։ Նկատվում են ատամնակծվածքի մի քանի ձևի շեղումներ։ 2 ծնոտների գերաճի դեպքում առջևի ատամներն առաջ են ցցվում, դրանց միջև առաջանում է տարածություն, շրթունքները ևս առաջ են գալիս։ Վերին ծնոտի գերաճի դեպքում այն կտրուկ առաջ է ցցվում բնականոն զարգացած ստորին ծնոտի նկատմամբ, ծնոտների կցման դեպքում առջևի ատամները չեն հպվում, վերին շրթունքը թվում է կարճացած, և բերանի լրիվ փակումը չի ապահովվում։ Գերաճած ստորին ծնոտը կտրուկ առաջ է ցցվում, առջևի ատամները չեն հպվում, ստորին շրթունքն առաջ է գալիս։ 2 ծնոտների թերզարգացման դեպքում, որը հազվադեպ է լինում, դեմքի ստորին հատվածը կարճանում է և կարծես հետ գնում։ Վերին ծնոտի թերզարգացման դեպքում նկատվում է վերին շրթունքի հետանկում, և ատամները կցելիս համապատասխան ատամները չեն հպվում, ստորին ատամները զգալի ծածկում են վերիններին։ Թերզարգացած ստորին ծնոտով մարդկանց կզակը հետ է մնում, ծնոտների կցման դեպքում վերին և ստորին առջևի ատամները չեն հպվում, վերին ատամները զգալի չափով ծածկում են ստորիններին։ Բաց ատամնակծվածքի դեպքում կցվում են միայն աղորիքները, առջևինների միջև տարածություն է մնում։ Խորը ատամնակծվածքի դեպքում վերին կտրիչները խորը ծածկում են ստորիններին։ Ծնոտների թերզարգացման դեպքում որոշ ատամներ ծկթում են ատամնաշարերից դուրս կամ ընդհանրապես չեն ծկթում մնալով ծնոտների խորքում։

Ախտաբանական ատամնակծվածքը կարող է առաջանալ նաև ատամների շատ մաշվածությունից (միջին և մեծ տարիքում)։ Ատամնակծվածքի խախտումներն անհրաժեշտ է բուժել 6-12 տարեկանում՝ ատամնաշարն ուղղող սարքերի միջոցով։ Ավելի ուշ ատամնակծվածքի շտկումը դժվար է և պահանջվում է երկար ժամանակ։ Հասուն տարիքում երբեմն լինում է վիրահատության անհրաժեշտություն։ Ատամները շատ մաշվելուց առաջացած ատամնակծվածքը ուղղում են ատամների պրոթեզով։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։