Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)

Նախապատմությանը (1893-1896) խմբագրել

«Այաքսի» պատմությունը սկսվել է 1893 թվականից, երբ երեք ուսանողներ՝ Խան Դադեն, Կառել Ռեսերը և Ֆլորիս Ստեպելը, որոշեցին ստեղծել իրենց սեփական ֆուտբոլային ակումբը, ֆուտբոլային թիմի անունը կոչվեց «Միություն» (հոլ.՝ Union)^[4]։ Այաքսի առաջին խաղը եղել է Ամստերդամի Նիվեր Ամստել համայնքում^[4]։ Պատանի ֆուտբոլիստները ունեին անգամ կաշվից գնդակ, որի սեփականատերը եղել է Խան Դադեն։ Մի քանի ամիս անց հիմնադրած ակումբը փոխել է իր անունը, ստանալով «հոլ.՝ Footh-Ball Club Ajax» (թարգմանվում է «հայերեն՝ Այաքս Ոտքի-գնդակի Ակումբ») անունը, որը պարունակում է բացահայտ ուղղագրական սխալ^[4]։ Փոխվել է նաև խաղերի անցկացման վայրը, այսուհետ խաղալով Վիլեմսպարկի մարգագետնում, որը Հարավային Ամստերդամում է։ Դաշտը վարձակալելու համար թիմը վեց ամսում վճարում էր 15 գուլդեն։

90-ական թվերին, Ամստերդամում և նրա արվարձաններում, սկսեց հայտնվել ավելի շատ ֆուտբոլային թիմեր, որը զբաղեցնում էր մի զգալի մասը թափուր հողերի, որովհետև քաղաքային իշխանությունները որոշել են պարտադրել ավելի խիստ պահանջներ ակումբներում^[4], ավելին, այն վայրում, որտեղ խաղացել է «Այաքսը» նախատեսվում էր կառուցել տները։ Դրանից հետո, շատ ֆուտբոլիստներ գնացին մյուս թիմեր, և հետևաբար, 1896 թ.-ին «Այաքսը» դադարել է գոյություն ունենալ^[4]։

Վաղ շրջան (1900-1915) խմբագրել

1900 թվականի մարտի 14-ին Ֆլորիս Ստեմպելը քսաներեք տարվա նամակ էր ուղարկել ընկերոջը, որի մեջ պարունակում էր Կալվերստրատ 2 փողոցում «Օսթ-Ինդիա» սրճարանում հանդիպելու հրավերը^[5]։

1970-1991 խմբագրել

Յոհան Կրոյֆը 1973 թ.ին լքեց Այաքսը տեղափոխվելով Բարսելոնա։ Իսկ 1981 թ.ին, նա վերադարձավ Այաքս, 1980-ականներին խաղում էր նաև Մարկո վան Բաստենը և Ֆրենկ Ռայկարդը։

Այաքսը հիմնվել է 1900 թվականի մարտի 18-ին։ Առաջին տարիներին ակումբը ունեցել է մի քանի փոքր հաջողություններ։ Հետագայում հինգ անգամ դարձել է ազգային առաջնության հաղթող (1931, 1932, 1934, 1937, 1939 թթ․)։

Այաքսը 1966 և 1967 թթ. ընթացքում առաջնությունը թիմը սահմանեց ռեկորդ խփելով 122 գնդակ, իսկ թիմի լավագույն հարձակվող Յոհան Կրոյֆը խփեց 33 գնդակ։ 1968 թ.ին եվրոպայի գավաթի խաղարկություն եզրափակիչում Այաքսը խաղաց Միլանի դեմ։ Հոլանդիաի արաջնության 1969-70 մրցաշրջանում Այաքսը խաղաց 34 հանդիպում և հաղթեց 27 հանդիպմանը թիմը խփեց 100 գնդակ։ 1971 թվականին Եվրոպայի գավաթի եզրափակիչում Այաքսը հաղթեց Պարադինայկոսին 2-0 հաշվով գոլերը հեղինակեցին Դիկ վան Դիճկը և Արիե Հաննը։ 1995 թ.ին Եվրոպայի գավաթին Այաքսը հաղթում է Միլանին այդ խաղում միակ գոլը խփեց Պատրիկ Կլյուվերտը, իսկ 1996 թ.ի Չեմպիոնների լիգայում եզրափակիչում Այաքսը պարտվում է Յուվենտուսին 11 մ. ներով։

Այաքսի իրական մարզադաշտը տրիբունայով պատրաստված է եղել փայտից 1911 թ.ին նա անվանվեց «Խետ Խաուն»։ Հետագայում ակումբը խաղաց 1928 թ.ի ամառային Օլիմպիական խաղերի համար կառուցված մարզադաշտում, որը պետք էր լիներ Ամսդերդամում։ Այդ մարզադաշտը նախագծվել է ճարտարապետ՝ Յան Վիլսոի կողմից, անունն էլ ստացվեց՝ «Օլիմպիական մարզադաշտ»։

Հենկ Գրուտը 1960–1961 մրցաշրջանում սահմանել է ռեկորդ Այաքսի կազմում՝ խփելով 64 գնդակ։ Իսկ թիմի բոլոր ժամանակների լավագույն ռմբարկուն Պիտ վան Ռենենն է 273 գոլով։ Ակումբի ներկայիս ամենամեծ քանակությամբ խաղեր անցկացրած խաղացողը դա Շակ Սվարտն է՝ 463 խաղով, նա նաև 176 գոլով 3-րդ տեղում է թիմի բոլոր ժամանակների լավագույն ռմբարկուների ցուցակում։

Թիմի վիճակագրությունը խմբագրել

Լավագույն ռմբարկուները Հոլանդիայի առաջնություններում։ Խաղացող Գոլեր Պիտ վան Ռենեն 273 Յոհան Կրոյֆ 205 Շակ Սվարտ 176 Հենկ Գրուտ 162 Պիտ Կայզեր 146 Մարկո վան Բաստեն 129 Վիմ Վոլկերս 128 Ռուդ Գելս 123 Ռինուս Միխաելս 122 Դենիս Բերգգամպ 103 Գերիտ Ֆիշեր 97

Ամենաշատ խաղ անցկացրած ֆուտբոլիստները Հոլանդիայի արաջնությունում։ Խաղացող Գոլեր Շակ Սվարտ 463 Վիմ Սյուբիր 393 Դաննի Բլինդ 372 Պիտ Կայզեր 364 Բինի Մյուլեր 341 Ռուդ Կլոռ 339 Ֆրանկ դե Բուռ 328 Ջեռարդ վան Դեյկ 325 Գեռ վան Մաուրիկ 316 Վիմ Անդերսեն 309 Գերիտ Կայզեր 302

Լոգոն խմբագրել

Սկսած ակումբի հիմնադրումից, Այաքսը ունեցել է երեք լոգո։ 1900 թ.

Ազգային խմբագրել

• Էրեդիվիզի (մինչև 1955–56 մրցաշրջանը Նիդերլանդների Ֆուտբոլային Լիգայի Առաջնություն)
  • Չեմպիոն (36)։ 1917–18, 1918–19, 1930–31, 1931–32, 1933–34, 1936–37, 1938–39, 1946–47, 1956–57, 1959–60, 1965–66, 1966–67, 1967–68, 1969–70, 1971–72, 1972–73, 1976–77, 1978–79, 1979–80, 1981–82, 1982–83, 1984–85, 1989–90, 1993–94, 1994–95, 1995–96, 1997–98, 2001–02, 2003–04, 2010–11, 2011–12, 2012-13, 2013-14, 2018-19, 2020-2021, 2021-22
• Ֆուտբոլի Հոլանդիայի գավաթ
  • Գավաթակիր (17)։ 1917, 1943, 1961, 1967, 1970, 1971, 1972, 1979, 1983, 1986, 1987, 1993, 1998, 1999, 2002, 2006, 2007, 2010
• Յոհան Կրոյֆի գավաթ
  • Գավաթակիր (8)։ 1993, 1994, 1995, 2002, 2005, 2006, 2007, 2013
  • Եզրափակիչի մասնակից (7)։ 1996, 1998, 1999, 2004, 2010, 2011, 2012

Եվրոպական խմբագրել

• Եվրոպայի Չեմպիոնների Գավաթ / ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա
• Չեմպիոնների Լիգա
  • Գավաթակիր (4)։ 1971, 1972, 1973, 1995^[6]
• ՈՒԵՖԱ-ի գավաթ
  • Գավաթակիր (1)։ 1992^[6]

2013/14 մրցաշրջանում^[7]

Նշում. Դրոշները ցույց են տալիս ազգային հավաքականը ինչպես սահմանված է ՖԻՖԱ-ի իրավասության կանոններում: Խաղացողները կարող են ունենալ 1-ից ավելի ոչ-ՖԻՖԱ-ի քաղաքացիություն:

№ Դիրք Խաղացող 1 ԴՊ Կեննեթ Վերմեռ 2 ՊՏ Ռիկարդո վան Ռեյն 4 ՊՏ Նիկոլաս Մոյսանդեր 6 ՊՏ Մայք վան դեռ Հորն 7 ՊՏ Վիկտոր Ֆիշեր 8 ԿՊ Լերն Դյուրատ 9 ՀԱ Կոլբեյնն Սիգուրտսսոն 10 ԿՊ Սիմ դե Յոնգ (ավագ) 12 ՊՏ Յոել Վելտման 15 ՊՏ Նիկոլայ Բոիլեսեն

Համար Դիրք Խ.ի անունը 16 ԿՊ Լուկաս Անդերսեն 17 ՊՏ Դեյլի Բլինդ 18 ԿՊ Դավի Կլաասսեն 19 ՀԱ Թոբիաս Սանա 20 ԿՊ Լասե Շյոնե 22 ԴՊ Յասպեր Սիլեսեն 24 ՊՏ Ստեֆանո Դենսվիլ 25 ԿՊ Տյուլանի Սերեռո 27 ՊՏ Ռյուբեն Լիգեոն 30 ԴՊ Միկի վան դեր Հարտ 34 ՀԱ Լեսլի դե Սա ՊՏ Ռիշայրո Ժիվկովիչ ԴՊ Արկադիուշ Միլիկ ՀԱ Նիկ Վիրգեվեր

• №14 նշանակել է Յոհան Կրոյֆը։

Գնված խաղացողները խմբագրել

Դիրք	Խաղացող	Նախկին ակումբ
ԿՊ	Լերին Դյուրատ	Հերակլես
ԿՊ	Ստանիսլավ Լոբոտկա*	Տրենչին
ՀԱ	Բոյան Կրկիչ*	Բարսելոնա
ՊՏ	Մայք վան դեր Հորն	Ուտրեխտ
ՀԱ	Մարվին Հյոներ	Արմինիա
ՀԱ	Սէմ Հանդրիիկս	Դե Գրաֆսխապ
ԿՊ	Էյոնգ Էնո**	Ֆուլհեմ
ՊՏ	Սվեն Նիվպորտ**	Ալմերո Սիթի
ՀԱ	Գեոֆրի Քաստրիլլիոն**	Հերակլես

* Վարձավճարով։
** Վարձավճարից։
*** Ազատ գործակալ։

Վաճառված խաղացողներ խմբագրել

Դիրք	Խաղացող	Նոր ակումբ
ԿՊ	Յուրի Դե Կամպս*	Հերենվեն
ՊՏ	Թոբի Ալդերվեյռելդ	Ատլետիկո Մադրիդ
ԿՊ	Կրիստիան Էրիկսեն	Տոտտենհեմ Հոտսպուր
ԿՊ	Ջոդի Լուկոկի*	Կաբյուր
ԿՊ	Դերկ Բուռռիգթեր	Սելտիկ
ԿՊ	Ռիկարդո Քիպ***	Ալմերո Սիթի
ՀԱ	Ջինո վան Կեսսել*	Տրենչին
ՊՏ	Դիկո Կոպպերս	Թվենտե
ՊՏ	Հենրի Թոիվոմյակի	ազատ գործակալ
ՀԱ	Ռայան Բաբել***	Քասըմփաշա
ԿՊ	Ռոլի Բոնեվացիա	Ռոդա
ՀԱ	Իսահակ Կունկա**	Բարսելոնա
ՊՏ	Միտչելլ Դեյքս*	Հերենվեն
ՊՏ	Քսանդրո Սհենկ	Գոյ Էհեդ Իգլս
ՀԱ	Միրալեմ Սուլեյմանի***	Բենֆիկա

* Վարձավճարով։
** Վարձավճարից։
*** Ազատ գործակալ։

Գնված խաղացողները խմբագրել

Դիրք	Խաղացող	Նախկին ակումբ
ՀԱ	Ռիշայրո Ժիվկովիչ	Գրոնինգեն
ՀԱ	Արկադիուշ Միլիկ1	Բայեր 04
ՊՏ	Նիկ Վիրգեվեր	ԱԶ

1 ^Ելնելու է վարձավճարից 2015 թվականի հունիսի 30-ին։

Վաճառված խաղացողներ խմբագրել

Դիրք	Խաղացող	Նոր ակումբ
ԿՊ	Կրիստիան Պոուլսեն1	ազատ գործակալ
ՀԱ	Բոյան Կրկիչ2	Բարսելոնա
ՀԱ	Դաննի Հուսեն	Գրոնինգեն

1 ^Պայմանագրի ավարտ։

2 ^Վարձավճարի ավարտ։